СЫРТТАҒЫ САҢЛАҚТАР СЫРЛАСУЫ
Жақында 20-ға жуық шетелден келген қандастарымыз Астанаға жиналды. Атажұрт топырағын басқан мәдени орталықтардың жетекшілері мен өнерлі жастар елорданың көрікті жерлерін аралап, Қазақ ұлттық өнер университетінде өткен халықаралық фестивальге қатысты. фестиваль бағдарламасына «Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» ортақ атауымен суретшілер байқауы, жыршы-термешілер мен дәстүрлі әншілер сайысы және ақындар мүшәйрасы кірді.
Алыстағы ағайынның басын қосқан ауқымды шараны Мәдениет және спорт вице-министрі Марат Әзілханов ашып берді. «Еліміз егемендігін алған күннен бастап шетелдердегі қандастарымызбен байланысымыз күшейе түсуде. Тарихи отанынан тысқары жерде тұрып жатқан қандастарымыз ана тілі мен төл мәдениетінен ажырамау үшін ол жақтағы бауырларымызбен мәдени, рухани байланысымызды дамыту және ұлттық әлеуетімізді арттыру мақсатында халықаралық өнер фестивалін ұйымдастыруды қолға алдық» деді ол мәселенің мәнісін түсіндіріп.
Жыршы-термешілер мен дәстүрлі әншілер сайысына қатысқан 19 өнерпаздың арасында Ираннан бір өкіл ғана бағы мен бабын сынады. Түркиядан да жалғыз өнерпаз қатысты. Бұл байқауда негізінен Қытай мен Моңғолиядан келген жыршы-термешілер мен әншілер арындады. Бас жүлде моңғолиялық Шерікбай Өзгеріске бұйырды.
Қазақтың әншілік және жыршылық өнері бірнеше дәстүрге бөлінеді дейміз. Байқау барысында осының бәрін – Арқа, Жетісу, Батыс, Сыр өңірі дәстүрлеріндегі әндерді естідік. Мәселен, бірінші орын иегері қытайлық Әбілхан Нұрболат Халық әртісі дәрежесіне дейін көтерілген Дәнеш Рақышевтің «Саясында алманың» әніне салса, оның отандасы, 2-орынды алған Айдынгүл Әбдуәли Мұхит Мералыұлының «Айнамкөз» және «Көк айдай» әндерін шарықтатты. Балуан Шолақтың «Ғалиясы», Жаяу Мұсаның «Баянауылы», «Ғазиздің әні» сынды шығармалар да шалқыды. Бар өнерді бойына тоғыстыра білген ұлтымыздың біртуар ұлы Ақселеу Сейдімбектің «Сарыарқа», «Дәурен-ай» әндері де шырқалып, әруағы бір аунады.
Мүшәйраға келсек, өз жырлары арқылы ақындар негізінен атамекенге деген сағынышты, тәуелсіз елімізге көшіп келіп, осында өмір сүруге деген іңкәрлікті білдірді. Жазушылар одағының Астана қалалық филиалының төрағасы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, ақын Несіпбек Айтұлы бастаған қазылар алқасы Қытайдан келген Исахан Еркінді жеңімпаз деп тапты. Астананың әдеби ортасында көзімізге көрініп жүрген дарынды қарындасымыз Айжан Тәбаракқызы бірінші орынға ілікті.
Шет елдерде тұратын қандас суретшілеріміздің жұмыстарынан арнайы көрме ұйымдастырылды. Олардың өнері жайлы көрмені аралап көріп, қылқалам шеберлерінің байқауына қазылық еткен сәулетші, Мемлекеттік Елтаңбаның авторы Жандарбек Мәлібековтен сұрап білдік. «Мен көрген суреттердің деңгейі өте жоғары. Олардан халқымыздың рухы оянғанын, мәдениетіміз өзгелерден еш кем еместігін байқауға болады. Ең бастысы, бұл суреттерден Әбілхан Қастеев, Қанапия Телжанов секілді қазақтың майталман шеберлерінің дәстүрі үзілмей келе жатқанын көріп отырмын. Бұл – рухани сабақтастық бар деген сөз. Соған өте қуандым. Сыртта да, іште де жүрген қазақтарды бөлуге болмайды, меніңше. Мысалы, қазақ халқына танытуда қандай үлесің бар дегенде, кім болсын сыртта жүрсе де қазақ баласының дарынды екенін көрсетсе, бәріміз үшін үлкен мақтаныш» деп жауап берді ол.
Қазылар алқасының тағы бір мүшесі, Астанадағы «Қазақ елі» монументінің авторы Сембіғали Смағұловтың айтуынша, байқауға қатысқан суретшілердің көбісінің мүмкіндіктері оған бұрыннан таныс. «Сондықтан, үздік суретшіні таңдағанда аса қиналмадық» деген ол осы байқауда бәрінен қара үзген Қытайда тұратын қандасымыз Қабдеш Шалқарды марапаттады.
Бұдан бұрын Алматыда өткен Халықаралық өнер фестивалі Астанада тұңғыш рет ұйымдастырылды. Соның басы-қасында жүргендерге сенсек, бұл шара енді жыл сайын елордада ұйымдастырылатын болады.
СҮБЕЛІ СӨЗ
Әбділқайым КЕСИЖИ, Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының төралқа мүшесі, Еуропа қазақ қоғамдары федерациясының төрағасы:
– Кезінде жер-жерге тарыдай шашылып кеткен қазақтардың бір бөлігі Еуропаның 10 шақты елінде тұрып жатыр. Сол Еуропадағы бауырларымыз осыдан 22 жыл бұрын «Қазақстан БҰҰ мүшесі болар ма еді» деп армандайтын. Соған жеткен Қазақстан 2010 жылы Еуропаның қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымына төр-ағалық етті. Ислам конференциясы ұйымына да басшылық жасады. Біз шетте жүргеннен кейін бәрін де байқаймыз. Қазақстан қазір расында да іргелі де халықаралық көлемде ұлы мемлекеттермен терезесі тең дәрежеге жетті. Бұл – біз үшін үлкен мақтаныш.
Қазақстан тәуелсіздігін алмай, бұрынғы жолмен кете берсе, онда Еуропадағы қазақтардың орнын сипап қалар едік. Ассимиляцияға түсіп кететін еді. Қазір Еуропадағы ағайындарымыз «Артымызда Қазақстан сынды іргелі ел мен Нұрсұлтан Назарбаев секілді көшбасшымыз бар» деп кеудесін кере мақтанып жүреді. Қазір Еуропаның он үлкен қаласында қазақтың тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін сақтап, шетелде туып-өскен жас ұрпаққа жеткізіп, солардың бойында отаншылдықты қалыптастыру үшін мәдениет орталықтары жұмыс істеп жатыр. Сол мәдениет орталықтарының басын Еуропа қазақ қоғамдары федерациясы қосып отыр.
Аманғали ҚАЛЖАНОВ