ТЕРЕҢ ТЕҢІЗ ТАРТЫЛМАЙДЫ, ТЕРЕҢ ОЙ САРҚЫЛМАЙДЫ
Движение Вселенной можно вычислить, однако человеческую душу исчислить невозможно.
Исаак Ньютон
Қос палаталы Парламент өткен жылы 1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күні деп жариялағанда «Бұл орайы келген оңды шешім болды» деген сөзбен жарыса менің ойыма даланың дана ақыны Дулат Бабатайұлының:
Жайлауыңды көргенде,
Жадыраймын, жайланам.
Өксігіңді ойласам,
Ұйқы беріп, қайғы алам, –
деген жақұт жыры оралды. Көз алдыма еңсесі биік елінің жасампаз жақсы істерін көргенде «жадырап, жайланатын», әлі де шешімін таппаған күрмеуі қатты күрделі проблемалары жайлы ойлағанда «Ұйқы беріп, қайғы алатын» Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлының жарқын тұлғасы келді. Жалпы, «Тұңғыш Президент күні» қазақстандықтар ойлап тапқан жаңалық емес. Бұл мереке батыс елдерінде баяғыдан бар. Мұсылман жұрты да оны шет көрмей, мерекелеп жүр.
Тұңғыш Президент күніне арналған іс-шаралар еліміздің барлық өңірлерінде жан сүйсінткен жақсы жарасыммен жалғасып жатты. БАҚ-тың хабарларынан білгеніміз, көгілдір экраннан көргеніміз Астана әдеттегісіндей бұл тұста да көсемдік танытып, көп іс тындырды. Көзіқарақты халықтың бәрі хабардар ол оңды істерді тізбелеп жатпай-ақ, бәрі де басшыға байланысты екендігін атап айту әділеттілік болмақ.
Еліміздің ертеңі жас ұрпақ тұлғаға қарап бой түзейді. Жасқа ғана емес, жасамысқа да үлгі-өнеге болар Нұрсұлтаннан артық қандай тұлға бар?! Нұрекең сый-құрметтен кенде, атақ-даңққа зәру емес. Ұлт көшбасшысының көкейіндегі ақиық арман, асыл мұрат – ел қамы. Сонау бір жылдары, тәуелсіздіктің елең-алаңында-ақ «Мен үшін ең басты бақыт – Қазақстанның тәуелсіздігі» деп еді. Елбасы осы сөзін өзінің халыққа арнаған мағыналы өмірімен дәлелдеп келе жатыр.
Нұрсұлтан Әбішұлының ойлағаны тақтың бағы емес, халықтың қамы. Егер ол ел жайын емес, билік жайлы ойласа, кеңестер одағы дүрілдеп тұрған кезде КСРО-ның вице-президенті де, премьер-министрі де болып, Кремльдің төрінен бір-ақ шығатын еді. Мәскеу төрін ұсынғанда халқына қызмет етуді ойлаған Нұрекеңнің сол аса биік биліктен бас тартқаны әлемге аян. Әуежайға, қалаға атын беруге де қарсы болды Нұрекең. Оның себебін сұрағандарға, «Болашақ ұрпақ бұл қалаға бұл кісінің атын неге қойған?» дегеннен гөрі, «Неге оның атын қоймаған?» деген сауал салмақты емес пе?» деп жауап берді Елбасы.
Ана бір жылдары Елбасы «2020 стратегиясын» жасағанда үміттен гөрі күдік басым болғаны бар. Енді еліміз оны да еңсеріп, «2030 стратегиясына» қол созды. Сөйтіп, Қазақстан бір биіктен екінші бір биікке көтеріліп келеді. Жиырма жылда жиырма ғасырдың жүгін еркін көтерген Қазақстанның әлем мойындаған балама аты —Ғажапстан! 2010-2014 жылдарға арналған үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы еліміздің онан әрі дамуына қуатты серпін берді.
Сыртқы саясатта көп векторлы моделді таңдап, БҰҰ, ЕҚЫҰ, ТМД, АӨСШК және басқа да аса беделді халықаралық ұйымдарға мүше болған Қазақстан қуаты жағынан әлемдегі төртінші орынды иеленген ядролық арсеналдан өз еркімен бас тартып, 1991 жылы тамыз айының жиырма тоғызында Семей ядролық сынақ алаңын жабу жайлы аса батыл, көреген шешім қабылдады. Осы тарихи Жарлыққа қол қою арқылы Нұрсұлтан Әбішұлы бейбітшілік сүйгіш сыртқы саясатты болаттай берік етті. АҚШ, Жапония, Қытай, Ресей, Түркия, Еуроодақ елдері стратегиялық әріптесіне айналған Қазақстан әлемдік және дәстүрлі діндердің төртінші съезін өткізіп, олардың көшбасшыларын бір үстелде тоғыстырды.
Ері кемеңгер, елі еңбеккер болса, аңыздың өзі ақиқатқа айналады. Сөзімізге көп дәлелдің бір парасын ғана айтайық. Қазақстан халқы, Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев күл-талқаны шығып қираған, экономикасының қиюы кетіп, қисайған елде жаңадан мемлекет құрды. Басқару жүйесі баяғыдан жолға қойылған бар мемлекетті басқару да оңай емес. Жаңа тәуелсіз қазақ мемлекетін құру – шөл даланы гүлдендіріп, тақыр жерден тау тұрғызғанмен бірдей. Олай болса, Н. Назарбаев – мемлекет құрушы кемеңгер Ер, оны қолдап, оған қуат берген, қанат бітірген Қазақ елі – еңбеккер Ел! Бұл – бір. Екінші – бар болғаны он жылда құлпырған жаңа астана салып, әлемдегі ең озық елу елдің қатарына қосылуға ұмтылу да ақиқатқа айналған аңыз. Ертегінің де ауқымына сыймайтын, аңыздан да асып түскен ең үлкен ақиқат – Қазақстанның OSCE-ге – Еуропадағы Қауіпсіздік пен Ынтымақтастық ұйымына төраға болуы. Байырғы, бай мемлекеттер сап түзеген, асқақтаған ақ жағалы, менмен Еуропа мемлекеттеріне төраға болып, төрге озып, билік айтпақ тұрмақ, қазақ қашан оның босағасынан сығалай алып еді?! Осыдан жиырма жыл бұрын біз осындай биікке көтерілеміз деп армандай да алмаушы едік, мұндай биік мәртебе өңіміз түгіл түсімізге де кірген жоқ. Оны айтасыз, оған, тіптен, аңыздың ауқымы жетпеген еді. Енді, міне, түске кірмеген, қиялдың да құшағы жетпеген биікке өңімізде шықтық. Тәубе, тәубе делік, Алла Тағала тіл-көзден сақтай гөр.
Ал, осы тарихи ұлы жеңіске қалай жеттік дегенде, ең алдымен, қайталап айтар, қадап айтар бір шындықты ешқашан, ешкім де айналып өте алмаса керек. Ол шындық – Ер мен Елдің тарихи ұлы жеңісі – көрегендік пен көл-көсір еңбек жемісі. Елін сүймегенді, ешкім де сүймейді. Таудың биіктігін, теңіздің тереңдігін жанында, жағалауда тұрып тани бермейсің. Асқар тау алыстаған сайын биіктей береді, теңіз тереңіне бойлаған сайын құдірет-күшін танытып, құпиясын ашады. Сол сияқты, уақыттың өзі тудырған тарихи тұлғаларды ол жер басып, көз алдыңда жүргенде анық танып, тарихи оқиғаларды толық түсініп, бағалай да бермейсің. Тарихи тұлға алдағыны көріп, асқар биіктерге бастайды. Оның ойы мен ісі ғарыштық жылдамдықпен жүйткіген уақыттың алдын орап жүреді. Қазақстан Республикасының бүкіл халық сайлаған тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев қай өлшеммен, қай биіктен қарасаң да асқары ешқашан аласармайтын тарихи ұлы тұлға! Сегіз емес, сексен, бәлкім, сегіз жүз қырлы Нұрекеңнің талайымызды тамсандырған тамаша бір қыры – оның арманы ешқашан аласарған емес. Бір биіктен кейін тағы бір биікке ұмтылу, ұмтылып қана қоймай сәтті секіру тән оған. Ел мүддесі, халық бақыты үшін қиялдағы арманды іске асырып, аңызды ақиқатқа айналдыру – басты мұраты. Алыс жолды жақындатып, асыл мұратқа жеткізетін кемел ойлы кемеңгерлікті де Табиғат-Ана оған жомарттықпен сыйлаған. Андрей Белыйдың бір сөзі бар: «Ақылды адамдар ықпалды болады» деген. ЕҚЫҰ-ға төраға болу – ең алдымен Н.Назарбаевтың арқасында жүзеге асқаны шығар күндей шындық. Төраға болуға талпынып, ұсыныс беру – биікке ұмтылу, арманның биіктігі болса, оны жүзеге асыру – кемел ойлы, кең тынысты кемеңгер саясаттың жемісі.
Төраға болу да тарихи ұлы жеңіс, әрине. Ал, енді төрағалықпен шектеліп қалмай, он бір жыл бойы өтпеген самитті Астанада өткізу, оған елу алты мемлекеттің басшыларын шақырып, саммитке қатынасуға келісім алу – алғырлық қана емес, саясаттағы данышпандық, тарихи ерлік!
Өзіңіз ойлап қараңыз, өзге елу алты елдің бірінші басшыларын бір мезгілде бір жерге жинау – тарихта бұрын-соңды болып көрмеген оқиға. Мұндай ұлы істі кешегі жарты әлемді ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстаған аса қуатты ұлы держава – Кеңес одағы да жүзеге асыра алған жоқ. Әрі кеткен Варшава шартына қатысқан оншақты мемлекетке ғана сөзін өткізе алатын. Бүгінгі аса беделді Халықаралық ұйым – БҰҰ-да мұншалықты көп мемлекет басшыларының басын бір кезде бір жерге қоса алмай жүр. Бұл қиынның қиыны ғой. Тіпті, мүмкін еместей. Себебі, басқа емес, ірі мемлекеттердің бірінші басшыларының ынтасы болса да уақытқа байланысты мүмкіндіктері бола бермейді. Соған қарамастан солардың бәрін – әлемдік деңгейдегі аса ірі саясаткерлерді үгіттеп, айтқанына көндіру, бір мезгілде, бір елге – Қазақстанға жинау Нұрсұлтаннан басқа қай саясаткердің қолынан келіп еді?! Елбасымыздың осынау тарихи ерлігінің құпиясына «Мудрость лучше воинских орудий (Ехклесиаст, гл.9.ст.18) деген анықтама айқын жауап береді.
«Жер бетіндегі ғұлама данышпандар аспандағы жұлдыздарға ұқсайды. Жерде де, суда да жұлдыздарға қарап жол табуға болады… Жұлдыздар болмаса адасуы мүмкін». 2010 жылғы желтоқсан айының екісі күні сағат түнгі он екіде еліміздің бас қаласында Астана декларациясы қабылданған сәтте менің ойыма «Мың хадистегі» ғұлама данышпандарды жұлдызға теңеген осы бір айтары анық, бояуы қанық бейнелі сөздер оралды. Астана Саммитінде бас қосқан 56 елдің басшылары өңшең ақылман, өңкей «сен тұр, мен атайын» сынды ығай мен сығайлар ғой. Өз елдерінде мыңдардың ғана емес, миллиондаған адамдардың көшін бастап жүрген олар «Мың хадисте» айтылғандай, аспандағы жұлдыздар емес пе? Қараңғы түнде адамдардың жұлдыздарға қарап жол табатыны рас қой. Ендеше, Астана Саммитінде өз елі, өз халқының мүддесін қорғап, сөз сайысына, ой жарысына түскен саясат саңлақтарын аспандағы жұлдызға теңесек, айып па? Жұлдыз болуды да Жаратқан ием елдің бәрінің маңдайына жазбаған. Олай болса, жұлдыз болу да бақыт. Ал, жан-жағына сәуле шашқан жарық жұлдыз болу — адамды таңдап табатын, талғап қонатын аса үлкен бақ, сирек бақыт. «Астана декларациясын» қабылдау барысында пікір алуандығынан туған қиын сәтте қиялап жол тапқан Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жұлдыздардың сұлтаны — жарық жұлдыз.
Асыра сілтеп, артық мадақтады демеңіздер. Нұрекең біздің мадағымызға зәру де емес. Мақтау, мадақ керек болса елу алты елден келген делегация басшыларының бәрі де Нұрекеңе деген құрметін жасырмай, мақтауын асырды. Біздің Елбасымыздың атына айтылған жылы лебіз, мадақ сөздерін сауысқаннан да сақ, жоғары баға беруге өте сараң сарабдал саясатшылардың елдің бәріне бірдей бұлай ағынан жарылып, ақтарыла бермейтіні тағы талассыз. «Бәрін айт та бірін айт, коллективтің жырын айт» деп Бейімбет Майлин айтпақшы, бәрінен бұрын Астана Саммитінің ұтымды да ұтқыр, сәтті де шебер ұйымдастырылып, табысты өткенін айтсаңшы!
Міне, осынау тарихи ұлы оқиғалар мен еліміз көтерілген асқаралы биіктер Елбасы Н.Назарбаевтың есімімен тығыз байланысты. Қазақстан Президентінің кемел ойлы кемеңгерлігін әлемге әйгілі саясаткерлер де мойындады.
Аса көрнекті саясаткер Отто Бисмарк айтқан «елді басқарудың жақсы жүйесіне» қол жеткізген Елбасы «жақсы басқарушыларды» да жасақтай алды. Оған Нұрсұлтан Әбішұлының шекпенінен шыққан Қайрат Мәми, Иманғали Тасмағамбетов, Серік Ахметов, Қасым-Жомарт Тоқаев, Қырымбек Көшербаев, Мұхтар Құл-Мұхаммед, Игорь Рогов, Махмұт Қасымбеков, Серік Үмбетов, Бектас Бекназаров, Оңалсын Жұмабек, Анатолий Дерновой, Өмірзақ Шүкеев сынды көрнекті мемлекет қайраткерлерінің қарымы мен алымы айқын айғақ. Кейінгі жылдары биліктің биік баспалдағына көтерілген Әсет Исекешов, Нұралы Сәдуақасов, Нұрлан Ноғаев, Қайрат Қожамжаров, Дархан Мыңбай, Марат Толыбаев, Ерлан Арын, Бағлан Майлыбаев, Бауыржан Байбек секілді қайраткерлердің алғашқы сәтті қадамдары қуантады. Бисмарк айтқандай, «елді басқарудың жақсы жүйесі болмаса жақсы басқарушылар да болмас еді».
Ең үлкен қуаныш – еліміз жыл, ай сайын ғана емес, апта сайын жаңа бір биіктен көрініп келеді. Соның айқын бір айғағы – күні кеше ғана Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 67-сессиясы шеңберінде осы ұйымның Адам құқығы жөніндегі кеңесіне мүшелікке сайланды. Бұл – еліміздегі демократия дамуының биік бір белесі. Қазақ мемлекетінің мерейін асырып, халықаралық аренадағы беделін асқақтатқан мұндай жемістер мен жеңістердің алда да жалғаса береріне сенім зор. Себебі, ел тізгіні ел бағына туған ер, кемел ойлы кемеңгер Н.Назарбаевтың қолында.
Терең теңіз тартылмайды, терең ой сарқылмайды.
Сәбит ДОСАНОВ,
Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлығының лауреаты