Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында атап өткендей, қарқынды цифрландыру – еліміздің стратегиялық дамуының негізгі бөлігі. Қазіргі уақытта цифрландыру мәселелері қалалық дамудың барлық жобасына қатысады. Бұл туралы Нұр-Сұлтан қаласының Цифрландыру және мемлекеттік қызмет басқармасының басшысы Ботагөз Қасабек El-Orda YouTube арнасында жауап берді.
– «Қауіпсіз қала» жобасы қалай дамып жатыр? Сіздер оны жүзеге асыруда қандай қиындықтарға тап боласыздар?
– «Қауіпсіз қала» – бұл шаһарымызда жүзеге асырылып жатқан өте ауқымды жоба. Бұған жол-көлік қозғалысын реттеу, қоғамдық бейнебақылау камералары, денсаулық сақтау, сәулет, білім беру нысандарындағы камералар, сондай-ақ аналитикаға арналған жүйелер кіреді. Бірінші кезекте, бұл – тұрғындардың, біздің мүлігіміздің қауіпсіздігі үшін қажет. Біз қоғамдық кеңістіктерде, аулаларда 1500 камера қойдық, соның арқасында қылмыс 53%-ға төмендеді. Келесі жылы қала бойынша 7500-ден астам камера орнату жоспарлануда. Жыл соңына дейін қоғамдық кеңістіктерде тағы 500 камера орналастыруды жоспарлап отырмыз. Өйткені бізде жанға жайлы көркем саябақтардың саны күн санап көбейіп келеді. Осы орайда мен тұрғындарды вандализммен айналыспауға және мәдени орындарды құрметтеуге шақырғым келеді.
– Қазір елорданың цифрлық сыңары құрылуда. Ол қашан дайын болады? Елорданы толық цифрландыру азаматтарға не береді?
– Астананың цифрлық қосарлануы – геоақпараттық порталдан басталған көлемді жоба. 2018 жылы Мемлекет басшысы министрліктер мен әкімдіктердің алдына бірыңғай геопортал құру туралы міндет қойды. Мәселен, халыққа, кәсіпкерлерге электрондық қызмет көрсету – уақыт талабы. Геоақпараттық портал – халыққа және бизнеске өтініш берушімен тікелей байланыссыз электрондық форматта техникалық шарттарды беру бойынша қызметтер көрсетуде қолайлы жүйе. Мәселен, кәсіпкерлер өз ісін жүргізу үшін қай жерде қандай жердің бос жатқанынан, оның инженерлік құрылымынан хабардар болуы тиіс. Біз 2D және 3D форматында бүкіл қаланы дәлдікпен түсірдік. Іс жүзінде әлемде бұған қол жеткізе алатын жүйелер аз, өйткені бұл – қаланың толық көшірмесі. Жобаны әзірлеу барысында біз цифрланған деректер негізінде басқа да деректерді: ТК, салынып жатқан объектілер туралы немесе басқа ғимарат салсақ, қала қандай болатынын түсіндік. Жүйенің негізгі моделі – белгілі бір қабатқа, іргетасқа немесе бүкіл объектіге қанша ақша жұмсалатынын да көре аламыз. Болашақта, мысалы, мектептерді одан әрі жабдықтауды жоспарлау мүмкін болады. Азаматтар қандай да бір учаскеде коммуникацияларға қосылуға болатынын алдын ала біле алады. Инженерлік желілерді цифрландыру жарық, жылу үшін қосымша трафикті қаншалықты жоспарлай алатынымызды көруге мүмкіндік береді. Бүгінде жер телімдерін келісу, үй салу, пәтерді қайта жоспарлау көп уақытты алады. Заңға сәйкес, кейбір қызметтерді үйлестіру заңды тұлғалар үшін алты айға дейін, ал жеке тұлғалар үшін үш айға дейін созылады. Бұған жол бермеу үшін біз сәулет және жер қатынастары саласындағы мемлекеттік қызметтерді негізге алдық. Ең маңыздысы, жобаны монополистер, мысалы, «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ пайдалана бастады. Сондай-ақ жүйеде жолдарды жоспарлау қарастырылған. Ол үшін сандық егіз ITC жүйесімен біріктірілген. Сондай-ақ бізде «Азаматтарға арналған үкімет» КЕАҚ интеграциясы бар. Қазір біз аттестаттауға дайындалып жатырмыз. Цифрландыру министрлігі жанында осындай үлкен жүйелерді аттестаттайтын арнайы қызмет бар. Келесі жылдың басында бізде аттестаттау басталады, ол шамамен 2-3 айға созылады. Осыдан кейін ол тұрғындар үшін қолжетімді болады.
– Бүгінгі таңда барлық төлемдер Kaspi қосымшасында қолжетімді. Ауа райы туралы ескертулер, мектептердегі сабақтардың болмауы туралы да ТЖ-дан SMS-пен келеді. Қажетті ақпараты бар көптеген Телеграм-боттар бар. Сіздің ойыңызша, Smart Astana қосымшасы әлі де өзекті ме?
– Бізде басқа қосымшалармен бәсекелес болу міндеті жоқ. Бірінші кезекте, Smart Astana қала тұрғындарына қалада болып жатқан өзгерістер туралы хабарлауды көздейді. Қала тұрғындары қосымшаны пайдаланады, ұпайлар жинайды, олардың көмегімен сіз мәдени шараларға қатыса аласыз. Емханада кезекке тұруға немесе вакцинациялауға мүмкіндік бар. Smart Astana – бұл ыңғайлы және оқиғалардың ортасында болудың тағы бір мүмкіндігі. Қазір біз қосымшаны жаңарттық, әлеуметтік желі таспасы түрінде жасадық. Жыл соңына қарай рейтингтер көтеріледі деп үміттенеміз. Жаңарту кезінде бұзылған барлық ұсыныстар мен пікірлерді ескердік, талдадық.
– Smart Astana қосымшасын техникалық қолдаумен кім айналысады?
– Қазіргі таңда техникалық қолдаумен Astana Innovations айналысуда. Біз қосымшаны одан әрі дамыту үшін инвесторлардың ұсыныстарын қарастырамыз. Бизнеске ақылы қызметтерді қосу және осыған байланысты қосымшаны аяқтау қызықты. Іріктеуден кейін біз ұзақ мерзімді перспективада қосымшаны кім дамыта алатынын түсінеміз.
– Жақында «Сергек» камераларының бірі жанып кетті. Тұрғындардың көпшілігі видеофиксатордың жанғанына қуанды. Халықтың «Сергекке» деген наразылығының себебі неде деп ойлайсыз?
– Ең алдымен, ережелерді сақтау қажет. Мен жүргізушілердің жиі асығатынын түсінемін, сондықтан олар жол ережелерін сақтағысы келмейді. Бірақ адам әрқашан өзінің өмірі үшін ғана емес, зардап шегуі мүмкін басқа адамдар үшін де жауапты екенін түсінбейді. «Сергек» камераларының орнатылуымен жол-көлік оқиғаларының саны азайды. Бұл өмір шығынын айтарлықтай азайтады. Адамдардың «қуанышы» дұрыс емес сияқты…
– IKOMEK 109 операторлары тек өтініштерді тіркейді, ал олардың орындалуына бақылау жүргізіле ме? Көбінесе қала тұрғындары бірнеше ай бойы жауап күтіп, әлек болады…
– Әрине, бақылау жүргізілуде. iKOMEK өзін жақсы танытты және табысты жобалардың бірі ретінде көрсетті. Сонымен қатар, iKOMEK Қазақстанның басқа қалаларында да енгізілуде. IKOMEK бойынша барлық тармақтарды орындау бойынша рейтинг бар. Егер орындалмаса, онда жауаптылардың әрқайсысы жазаланады. Жүйеде жүйелі түрде бас тарту да көрсетіледі. Біз апта сайын қала әкіміне рейтингтер көрсетеміз. Кейбір мәселелер ұзақ уақыт шешілетінін ұмытпаңыз, өйткені басқа органдардың құзыретіне байланысты. Көптеген сұрақтар ПИК бойынша түседі, бұл да қиындықтар туғызады. Ал біз атқарушы орган ретінде тек бір тарапты назарға алуға құқығымыз жоқ.
– 2019 жылы бұрынғы вице-премьер Бердібек Сапарбаев iKOMEK 109 тікелей байланыс үшін министрліктермен интеграциялануы тиіс екенін айтты. Бұл интеграция болды ма?
– Интеграция бар. Бізде орталық мемлекеттік орган – цифрландыру министрлігі бар. Олар барлық мемлекеттік органдармен және жергілікті атқарушы органдармен интеграциялануы тиіс платформа құрды. Сонымен қатар, iKOMEK Энергетика министрлігіне шығарылды. Олар бізбен өзара әрекеттесу және есептер алу қажеттілігіне ие. Жақында бұл процесс аяқталды. Жалпы, интеграция барлық платформаларда, цифрлық сыңар және iQala-да болды. Қызметтерді, маңызды деректерді қамтитын барлық мемлекеттік жүйелер Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі платформасына кіреді және онымен өзара әрекеттеседі.
– Елорда әкімі Алтай Көлгіновтің тапсырмасымен «Birge» платформасы іске қосылды. Осыған байланысты оған қала тұрғындары өте белсенді қатысуда деп жазылды және олар көктемде 290-нан астам идея ұсыныпты. Солар шын мәнінде жүзеге асырылды ма?
– Иә, бүгінгі таңда үш жүзден астам идея бар. Сіз өзіңізге ыңғайлы кез келген уақытта қаланы дамыту туралы идея жібере отырып, қаланы абаттандыра аласыз. Ең қызығы, идеялар іске асқаннан кейін жақсы жобалар пайда болып жатыр. Осы жобаларға тұрғындар дауыс бере алады. Аталмыш портал жұмыс істегеннен бастап көптеген идеялар туындауда. Осының ішінде төрт идеяны дамытып жатырмыз. Мәселен, көктемде Дина Нұрпейісованың ескерткішін орнату туралы идея көтерілді және бұл идеяға көп адам дауыс берді. Сонымен жазда Дина апамыздың ескерткішін орнаттық. Мұның бәрі цифрландырумен тікелей байланысты емес, бірақ «Birge» арқылы өзінің идеясын ұсынады.
– Сұхбатыңызға көп рахмет!
