«Тырау-тырау тырналар»
Күні кеше көрермендер күнтізбені кері парақтап, қырық бірінші жылдарға тап болғандай күй кешті. Өйткені, елордалық Жастар театры М.Горький атындағы мемлекеттік академиялық орыс драма театрының сахнасында өткен шақтың өшпес елестерін қайта тірілтіп, «Тырау-тырау тырналар» драмасын қойды.
Оны Сәкен Жүнісовтің «Жаралы гүлдер» пьесасының негізінде режиссер Нұрқанат Жақыпбай сахналады. «Сәкен Жүнісов бұл пьесаны Жеңістің отыз жылдығына арнап жазған болатын. Алғаш рет Ғабит Мүсірепов атындағы
балалар мен жасөспірімдер театры қойды. Театрға енді аяқ басқан жас актер едім. Бақыттың есейген шағын ойнадым. Сол есіме түсті де, драманың қою формасын өзгертіп, Жеңістің жетпіс жылдығына орай сахнаға шығарғым келді. Мысалы, Қазақстаннан 5118 әйел соғысқа қатысқан екен. Бұл өте көп қой. Сол себепті спектакль соңында бүкіл ауылды соғысқа аттандырдым. Пьесада ол жоқ. Жалпы, эмоциялық әсер беруге басымдық бердік. Өйткені, көрерменнің жан-дүниесін қозғап, қандай да бір күйге келтірмесе, ол өнерге жатпайды» дейді режиссер.
Труппаның бұл мақсаты үдеден шықты. Сүйгендері жырақта жүрген әйелдердің «Шилі өзен» әнін салып, майданда жүрген ерлері сахнаның ар жағынан «Шилі өзен қамыс-ай, бізді ойлай жүр, таныс-ай» деп қосыла шырқаған дауыстарының жаңғырығы естілгенде, екі жақтың сағынышына сүйсініп, аман-есен көрісулерін тілейсің. Ал, Ақан Серінің «Қараторғайы» хормен орындалғанда, тіпті, денең түршігіп, тынысың тарылып, зарлатып жеткен қаралы хабардан көзге жас үйіріледі.
Спектакль соңына дейін актерлердің дауыс ырғағы, іс-қозғалысы, бет-жүзінің мимикасы шынайылықтан мүлт кетпеді. Әсіресе, Мейірғат Амангелдиннің басты кейіпкер – бала Бақыттың рөліне сәтті таңдалғанына көзіміз жетті. Әкесін көргісі келіп жылайды, жалғыздықтан қабырғасы қайыса қайғырады, бірақ тыраулап ұшқан тырналар легіне арман-тілегін жолдап, келешекке зор үмітпен көз тігеді.
Ал, соғыс уақытында Қазақстанда тұрған коммунист немістердің жағдайы не болған десеңізші? Неміс баласынан доп сатып алып ойнап жүрген Аплаш пен Балташқа қаны басына шауып ызаланып, Бақыт «немістің добынан қолым таза!» деп оны бар күшімен бір тебеді. Мектепке орыс тілінен сабақ беруге келген неміс Эмма Тауридке балалар өштікпен қарайды. «Неміс, неміс, колбаса, мен турайын, сен аса» деп басталатын шумақтарды мәз болып оқиды. Осының бәрі Сәкен Жүнісовтің көркем шығармасына өзек болған өмірлік көріністер екен. Оны жазушының жерлесі Майра Шөкен апамыз айтты. «Премьера керемет өтті. Залда отырғанда естеліктер көз алдымда жаңғырды. Сәкен аға еңбек жолын мұғалімдіктен бастаған ғой. Бұл шығарма мектепте көрген оқиғаларының көркемдік жиынтығы секілді. Автор прототиптердің фамилиясын өзгерткен. Эмма Ивановна деген неміс тілі пәнінің мұғалімі, Карл Федорович мектеп директоры болған. Әлгі балаң тақпақтарды да айтып жүретінбіз. Өздеріңіз көрдіңіздер, спектакльде жазда келген қаралы хабарды күзде ғана естіртті. Кезінде жұмыс тоқтатпау үшін солай істелгені де рас» дейді Майра апа.
Сұрапыл жылдардың тарихын оқып, естіп те жүрміз. Қан майданда шайқасқан аталарымызды мақтан тұтамыз. Бірақ, бейбіт заманның адамдары, біз, өткенді көзбен көрмегендіктен, соғыстың зарлы зардабын көңілге жақын қабылдау қиын-ақ. Сонау артта қалыс қалғанды «Тырау, тырау тырналар» қиқуы сезіндірді…
Мәдина ЖАҚЫП