Ынтықтырған Ыстамбұл
Ыстамбұл университетiнде тағылымдамадан өту үшiн Еуразия ұлттық университетiнiң сегiз магистранты Түркияға аттандық. Бiз шаһарға таң ата келдiк. Аумағы атшаптырым Мұстафа Кемал Ататүрiк атындағы аэропортқа табан тiредiк.
Халық қанша көп болса да, әуежай қызметкерлерi барлығына үлгерiп жатыр. Еуропа мен Азияны жалғастыратын алып қалада әртүрлi ұлттың өкiлдерi жүр. Негiзгi тiл – түрiк тiлi, одан кейiн ағылшын, француз тiлдерi. Ыстамбұл тарихи әрi жан-жағын теңiз қоршап жатқан қала болғандықтан мұнда туристер жиi келедi екен. Бiр байқағаным, қалада мешiт өте көп. Солардың iшiндегi ең үлкенi әрi атақтысы – Сұлтан Ахмет мешiтi. Мешiттегi 6 мұнара Сұлтан Ахметтiң алтыншы патша болғандығын бiлдiрсе, едендегi 12 ою жылдың он екi айынан хабар бередi, ал терезедегi 7 қызыл кiрпiш аптаның жетi күнiн еске салады. Әр нәрсеге мән берiлiп салынған бұл мешiт әлi күнге дейiн бұрынғы қалпын сақтап тұр. Тарихи жәдiгерлерге аса мән беретiн түрiктер көне ескерткiштердi көздiң қарашығындай сақтап, көпшiлiкке көрсетiп, таныстыруға құштар. Сондай жәдiгерлердiң бiрi – «Топкапы» сарайы. Мұнда хандар отырған алтын-күмiстi тақтардан бастап, батырлары жауға шапқан қару-жарақтары мен қолдарына таққан қымбат бағалы жүзiктерiне дейiн жарқыратып iлiп қойған. Осындай құнды жәдiгерлердi көруге жан-жақтан жиналған кiшкентай түрiк ұландарының нөсерлеткен жауынның астында қалғандарына қарамастан қыңқ етпей тұрғанын көрiп, қайран қалдық.
Түрiктер Мұстафа Кемал Ататүрiктi өте қатты сыйлайды. Еуропа мен Азияны бөлiп жатқан су үстiне Ататүрiктiң құрметiне үлкен көпiр салған. Сонымен қатар, түрiк халқы қазақтарға да аса құрметпен қарайды. Түркiстанды атажұрт деп есептейтiн олар түркi халықтарын бiр-бiрiне бауыр деп бiледi. Сондықтан да болар, Қазақстан тәуелсiздiгiн алған сәтте түрiк ағайындардың қазақ халқын ең алғаш болып құттықтауы. Бiздiң Елбасымыз Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаевқа деген iлтипаттары да ерекше. Соның бiр айғағын Түркияның астанасы Анкарада Елбасымыз Н.Назарбаевтың құрметiне арналып салынған алып ескерткiштен байқауға болады.
Ал, бiз барған Ыстамбұл университетi 560 жылдық тарихы бар көне бiлiм ордасы екен. Бiлiм алушыларға зор мүмкiндiк жасаған түрiктердiң оқу-бiлiмге көп мән беретiнi байқалады. Студенттерге жатақхана, екi мезгiл ас, жүрiп-тұруы мен спортпен шұғылдануына барлық жағдай жасаған. Сондай-ақ, университет кiтапханасы кiтап қорына өте бай екен.
Жалпы, Ыстамбұлда жетi жүзге жуық қазақ студенттерi мен магистранттары бiлiм алуда. Солардың басын қосып, бiр-бiрiмен байланыс орнату мақсатында Қазақстаннан барған бауырымыз Ержан Қалымбайұлы «Сана» атты клуб құрыпты. Қазақтың киiз үйiнде кездесулерiн өткiзетiн клубтың өз жоспарлары мен мақсаттары бар. Кезектi кездесуiн қазақ тiлiнiң Қазақстандағы ахуалы мен дамуына арнаған басқосуына бiз де бас сұқтық. Кiм ойлаған, қазақ тiлiнiң қамын түрiктiң елiнде, түрiктiң жерiнде талқылаймыз деп?! Елiмiзде жүрген бiзден гөрi сыртта жүрген қандастарымыздың көп жайдан хабардар екендiгi қатты қуантты. Ана тiлiмiздiң айбыны асқақтамай тұрғаны, жастардың өз тiлiн менсiнбей, өзге тiлде шүлдiрлеуi секiлдi жайттарға олардың бей-жай қарамайтынын аңғардық. Басқа ұлттардың да мәдениет үйлерiн аралап, олардың тарихымен танысып, тарастық.
Түркi халықтарына ортақ «Түрiк дүниесi» атты ұйымға қазақ қызы Саадат апамыз жетекшiлiк етедi екен. Бұл ұйым жыл сайын түркi өкiлдерiнiң ұл-қыздары арасында өнер фестивалiн өткiзедi. Сондай-ақ, конференциялар ұйымдастырып, жинақтар шығарады. Осы жерде қызмет ететiн Метин Көсенiң қазақшаны өз ана тiлiнен кем бiлмейтiнiне тәнтi болдық. Ол кiсi тiптi марқұм М.Серғалиевтiң жетекшiлiгiмен қазақ ақыны М.Мақатаевты зерттеген болып шықты. «Азаттық» радиосында қызмет еткен, «Елiмайлап өткен өмiр» атты кiтап жазған қандасымыз Хасен Оралтай оны Метин Көсе емес, «Метин қазақ» деген көрiнедi.
Әбдуақап Қара – Түркиядағы тарихшы ғалым, шоқайтанушы, Мимар Синан көркемөнер университетiнiң профессоры. «Ағалап» барған бiздi Әбдуақап аға құшақ жая қарсы алды. Ол кiсiнiң сабағына қатысып, дәрiсiн тыңдадық. Түрiк студенттерiмен сұрақ-жауап алмасып, екi ел арасындағы ынтымақтастық пен бауырлас елдердiң байланысы мен достық қарым-қатынасы әңгiме арқауына айналды.
Сәрсенбiнiң сәтiнде Ыстамбұл қаласындағы сапарымыз аяқталып, шаһарды қимай-қимай ұшаққа отырдық. Алда елордамыз әсем қала – Астана күтiп тұрды.
Олжас СҮЛЕЙМЕНОВ,
Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетiнiң магистранты