Мемлекет басшысы «100 нақты қадам» ұлт жоспарында жемқорлықпен күресті күшейту мәселесіне айрықша мән беріп, осыған байланысты жаңа заңнамалар әзірлеу, жемқорлық құқық бұзушылықтың алдын алу және сауықтыру үшін арнайы бөлім құру жөнінде тапсырма бергені белгілі.
Осыған байланысты биылғы жылдың 1 қаңтарынан бастап мемлекеттік қызмет туралы жаңа заң қабылданды. Онда сыбайлас жемқорлықпен күресуді күшейту бағытында бірқатар талаптар қойылған. Айталық, мемлекеттік қызмет туралы заңнамада сыбайлас жемқорлыққа қарсы мінез-құлық нормалары қарастырылған. Қандай да бір сыбайластық әрекеті үшін лауазымды тұлғаларға жауапкершілік күшейген. Тіпті, жоғары органдардың басшылары, әкімдер өздері жемқорлық қылмысын жасамаса да олар тағайындаған мемлекеттік қызметкерлерде мұндай әрекет байқалса, әлгі басшының өзі отставкаға кетеді.
Сонымен қатар, мемлекеттік лауазымдарға заңсыз тағайындаулар, мемлекеттік лауазымдарға орналасуға арналған конкурстың тәртібін бұзғандар, тәртіптік жазаны заңсыз бергендер де қатаң жауапкершілікке тартылады.
Жоғарыда аталған жұмыстардың бәрі сыбайлас жемқорлықты азайту мен алдын алуға негізделген. Президент бас болып, жемқорлықты ауыздықтауға байланысты көптеген шаралар жасалып жатыр. Бір ғана мысал, осыдан екі жылдай бұрын елімізде Мемлекет басшысының Жарлығымен Қазақстан Республикасының 2015-2025 жылдарға арналған Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясы бекітілді. Бұл бағдарламалық құжатта сыбайлас жемқорлыққа қарсы барлық іс-қимыл тізбектелген. Оның мақсаты – жемқорлықты түбірімен қысқарту, жемқорлық тәуекелдерін анықтау және жою, осыған қатысты халыққа кеңінен мәлімет беріп, жұртшылықтың жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін жоғарылату.
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері министрлігінің Астана қаласы бойынша департаменті – сыбайлас жемқорлықпен күресетін бірден-бір мекеме. Департамент сыбайлас жемқорлықтың алдын алу мақсатында мемлекеттік органдардың қызметін бақылау, бағалау, сараптау бағытында тұрақты тексерулер өткізіп тұрады. Былтыр орталық мемлекеттік органдардың 12 аумақтық, жергілікті атқару органдарының 16 құрылымдық бөлімшесінің қызметіне бақылау жүргізіліпті. Соның қорытындысында жемқорлыққа жол ашқан 170 жағдай мен 38 жасырын мемлекеттік қызмет көрсету анықталған.
Ал биылғы қаңтар-сәуір айлары аралығында жемқорлық тәуекелдерін анықтау сараптамасы бойынша квазимемлекеттік сектор субьектілері мен мемлекеттік мекемелерде жемқорлыққа әрекет етудің 98 оқиғасы анықталған. Оның 41-і – мемлекеттік қызмет саласында байқалған. Ал 21-і – жасырын мемлекеттік қызмет көрсету болған.
Бұған қоса, Астана қаласы бойынша департамент жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру мақсатында 34 семинар, 8 дәріс, 6 дөңгелек үстел жиынын өткізіпті.
Мемлекеттік қызметтерде жемқорлықты азайту мақсатында ҚР Мемлекеттік қызмет істері министрлігі әрбір мемлекеттік органның сайтында кемшіліктерді анықтау үшін жұртшылық арасында сауалнама жүргізу, жемқорлықтың алдын алуға байланысты мемлекеттік мекемелер қандай шаралар жасап отырғаны жөнінде есебін енгізу сынды ұсыныстар қарастырған. Жемқорлыққа қарсы мониторингті жетілдіруге бағытталған бұл шаралар Астана қаласында да қолдауға ие болды.
Жалпы сыбайлас жемқорлықпен табысты күресетін елдердің тәжірибесін зерделесек, олар үлкен жемқорлыққа жол ұсақ әдепсіздіктен, біреудің құқын бұзудан басталатынын түсінген. Сондықтан бұл елдерде оның алдын-алуға ерекше мән береді. Біздің елімізде де «мүлдем төзбеушілік» қағидаты бар. Қазақстанда пара алушы ғана емес, пара беруші де жауапкершілікке тартылады. Сондықтан тек мемлекеттік қызметкер ғана емес, әр азамат сыбайлас жемқорлықты болдырмау шараларын қарастырып, кішкентай әдепсіздіктің өзіне немқұрайлы қарамау керек. Ұсақ бұзақылықтың өзі үлкен қылмысқа жетелейтінін ешкім естен шығармауға тиіс.
Қымбат ТОҚТАМҰРАТ
