بۇگىن سەناتتا پرەزيدەنتتىڭ «ادىلەتتى قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق باعدارى» اتتى 2023 جىلعى 1 قىركۇيەكتەگى قازاقستان حالقىنا جولداۋىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە «دەموگرافيالىق ءوسۋ – ۇلتتىڭ ستراتەگيالىق ارتىقشىلىعىنىڭ نەگىزى» تاقىرىبىنا ارنالعان ۇكىمەت ساعاتى ءوتتى. وتىرىستا سەناتور اسەم راحمەتوۆا قازاقستاننىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دەموگرافيالىق ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ايتتى, دەپ حابارلايدى astana-akshamy.kz.
-ەلدىڭ دەموگرافيالىق دامۋىن كوپ جاعدايدا حالىق سانىنىڭ ءوسۋىن ىنتالاندىرۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق, ساياسي, اكىمشىلىك شارالاردى قامتيتىن كەشەندى ءتاسىل دەپ تۇسىنەمىز. ءىس-جۇزىندە دەموگرافيا كۇندەلىكتى ومىردە ورىن الىپ جاتقان ءاربىر ءىس-ارەكەتتىڭ, قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ, قوعامنىڭ ەموتسيالىق جاعدايىنىڭ جانە باسقا دا فاكتورلاردىڭ سينتەزىنىڭ ناتيجەسىنەن كورىنىس بەرەتىن تابيعي قۇبىلىس, – دەدى سپيكەر.
حالىق سانىنىڭ ءوسۋ-تومەندەۋ ديناميكاسى سوڭعى 30 جىلدا تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىرادى. سوڭعى ون جىلدىقتا 1,3-1,5% ءوسۋ قارقىنىمەن وڭ ديناميكا بايقالادى. ناتيجەسىندە, 2023 جىلدىڭ 14 قاراشاسىندا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 ميلليون ادامعا جەتتى. (2024 جىلعى 1 قاڭتارعا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 033 546 ادامدى قۇرادى).
– بۇگىنگى كۇنگە دەيىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولدانىلىپ كەلگەن دەكلاراتيۆتى سيپاتتاعى دەموگرافيالىق بولجامدار ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆالارىنا سايكەس كەلمەيدى. ال ءبىز وسى ۋاقىتقا دەيىن قولدانىپ كەلگەن اۋماقتىق دامۋ جوسپارىندا بەلگىلەنگەن بولجامدار بويىنشا 2025 جىلعا قاراي قازاقستان حالقىنىڭ سانى 19,8 ملن. قۇراۋى ءتيىس ەدى. دەمەك, ەلىمىزدە سوڭعى ۋاقىتتاردا قابىلدانىپ جاتقان ساياسي, سترەتەگيالىق دامۋ باعدارلامالارىندا, ەڭبەك نارىعىندا, ءبىلىم گرانتتارىن بولۋدە جانە باسقا دا ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك شەشىمدەردە حالىقتىڭ دەموگرافيالىق وسىمدەرى تيىسىنشە ەسكەرىلمەۋدە. بۇل كەز-كەلگەن باعدارلامالاردىڭ ساپالى ورىندالۋىنا, جوسپارلى ينديكاتورلارعا قول جەتكىزۋىنە ايقىن كەدەرگى بولادى,- دەدى سەناتور.
تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە – ەلىمىزدىڭ گەوگرافيالىق ءار الۋاندىعىنا بايلانىستى حالىقتىڭ قونىستانۋ تىعىزدىعىنىڭ تەڭسىزدىگى مەن ىشكى كوشى-قوننىڭ رەتتەلمەۋى بولىپ وتىر. سوڭعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك استانا, الماتى, شىمكەنت سياقتى ءىرى قالالار, سونداي-اق اگلومەراتسيالار نەگىزگى كوشى-قون اعىنىن تارتىپ وتىر. ال, ولاردىڭ ينفراقۇرىلىمى وعان توتەپ بەرە الماۋدا.
كەرىسىنشە سولتۇستىك ايماق – حالىقتىڭ تىعىزدىعىنىڭ تومەندىگى, ەڭبەككە قابىلەتتى جاستاردىڭ وڭىردەن كەتۋى, قارتايۋ ءۇردىسىنىڭ ورىن الۋى, تۋ مەن ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ قۇلدىراۋىمەن ەرەكشەلەنىپ وتىر.
ەلدىڭ دامۋ پەرسپەكتيكاسىنا ىشكى كوشى-قوننىڭ قازىرگى تەندەنتسياسى قولايسىز. بۇل ەلدىڭ ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە بىرقاتار تاۋەكەلدەر اكەلەدى.
ەلىمىزدە دەموگرافيالىق تەڭگەرىمسىزدىك ماسەلەلەرىن شەشۋگە باعىتتالعان مەملەكەتتىك باعدارلامالار بار. دەگەنمەن ناتيجە كوڭىل كونشىتپەيدى. سوندىقتان قولدانىستاعى باعدارلامالاردى كەشەندى تۇردە قايتا قاراستىرىپ, ازاماتتاردى حالىق سيرەك ايماقتارعا قونىستاندىرۋدىڭ جاڭا تەتىكتەرىن قاراستىرۋ قاجەت.
بۇل رەتتە ءتيىستى ۆەدومستۆالار سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا جالپى حالىقتى ىنتالاندارۋدىڭ كەشەندى شارالارىن كۇشەيتكەنى ءجون.
جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەردى نەگىزگە الا وتىرىپ سەناتور ۇكىمەت پەن ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كەلەسى ماسەلەلەردى دەرەۋ باقىلاۋعا الۋىن جانە ءتيىستى شارالاردى قابىلداۋدى ۇسىندى:
- دەموگرافيالىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋعا, ونى مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋگە جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندى ايقىنداۋ;
- قازاقستاننىڭ 2050 جىلعا دەيىنگى دەموگرافيالىق ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسىن ازىرلەۋ;
- قولدانىستاعى وتباسىلىق-دەموگرافيالىق, كوشى-قون, ەكونوميكالىق ساياسات شەڭبەرىندە دەموگرافيالىق تەڭگەرىمسىزدىك پروبلەمالارىن ەڭسەرۋ بويىنشا كەشەندى شارالاردى قابىلداۋ (اۋماقتاردىڭ دەموگرافيالىق جانە ەكونوميكالىق الەۋەتىنىڭ دەگراداتسياسىن بولدىرماۋ ءۇشىن حالىقتىڭ ازايۋى بايقالاتىن ايماقتار ءۇشىن ەكولوگيالىق, تابيعي-كليماتتىق جاعدايلاردى ەسكەرە وتىرىپ حالىقتى تارتۋدىڭ تىڭ تەتىكتەرىن قاراستىرۋ);
- دەموگرافيانى دامىتۋ بويىنشا وڭىرلىك باعدارلامالاردى ازىرلەۋ;
- سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ, رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىقتى قولداۋ بويىنشا شارالاردى قاراستىرۋ.
