اباي شىعارمالارىنىڭ تاعىلىمدىق, تانىمدىق قاسيەتتەرى ەشۋاقىتتا ماعىناسىن جوعالتپايدى. تاربيە قۇرالى رەتىندە ونەگەسى جالعاسا بەرەدى.
بار سۇلۋلىقتى, ەستەتيكالىق كوركەمدىكتى بويىنا جيناعان ابايدىڭ ولەڭدەرى كىمدى دە بولسا رۋحاني بيىككە جەتەلەپ, بولاشاققا قۇلشىندىرادى, سانالى بولۋعا تاربيەلەيدى. بۇل قۇندىلىقتار دارىندى اقىننىڭ ءسوز شەبەرلىگى, دانالىق ويلارى, پاراساتى ارقىلى ەرەكشە سۇلۋلانىپ, وزگەشە دەڭگەيگە كوتەرىلگەن. ءور ۇعىم, ءور قاعيدا بۇكىل ادامزاتتىڭ جۇرەگىنە جول تاۋىپ, ەستە ماڭگى ساقتالاتىنداي قالىپقا كەلگەن.
ابايدىڭ قاي ولەڭىن, قاي قارا ءسوزىن الساق تا, استارلى ويى مەن ادامگەرشىلىككە ءتان اسىل قاسيەتتەردى (ار, ۇيات, نامىس, يمان, اقىل, ءبىلىم, عىلىم جانە ت. ب.) ۇلاعاتتايدى. ونى بويىنا دارىتا الماعان ەل-جۇرتىن سىناعاندا ول جەك كورۋ تۇرعىسىنان ەمەس, كەرىسىنشە, ادامي رۋحتى ءسىڭىرىپ ءوسۋ كەرەك دەگەن ويدى مەڭزەيدى. اقىننىڭ قارا سوزدەرى مەن ولەڭدەرىندە كەيبىرەۋدىڭ ءىس-قىلىعىنا كوڭىلى تولماعان شاراسىز كۇيىن اڭعاراتىن كەزىمىز بولادى. حاكىم ومىردە ادال ەڭبەك, ماڭداي تەرمەن ەمەس, ايلا-قۋلىقپەن, دۇنيە بوققا سۇعاناقتىقپەن كوزىن قاداعان كەمشىلىكتى قاتال سىن تەزىنە الادى. قازاقى تىرشىلىكتەگى قايشىلىقتى ءومىر كوشىن, سول كەزدەگى الەۋمەتتىك جاعدايدى سىناپ, مىنەيدى. ودان ارىلۋدىڭ جولى عىلىم, بىلىمدە ەكەنىن ەسكەرتىپ, ەل نازارىن سوعان اۋدارادى.
ابايدىڭ پايىمداۋىندا ادامنىڭ بويىنداعى بارشا ىزگىلىكتىڭ باسى وتباسىنان باستالادى. اقىن وتباسىندا اتا-انادان الاتىن تاربيەنى وتە جوعارى باعالاعان. سوندىقتان دا ومىرگە كەلگەن ءار ادامدى ادالدىققا, پاراساتتىلىققا, ادامگەرشىلىككە, سۇلۋلىققا اپارار جول انانىڭ سۇتىنەن, اتا-انانىڭ پارمەندى ۇلگىسىنەن تامىر تارتادى دەگەن ويدىڭ جەلىسى اباي ولەڭدەرىندە ايقىن اڭعارىلادى.
ۇلى اقىن بالا تاربيەسىنە, جالپى بالا بولمىسىنا, قارتتار مەن قاريالاردىڭ تانىمدىق ەرەكشەلىگىنە قاتتى كوڭىل بولگەن. سوندىقتان ول:
ادامنىڭ ءبىر قىزىعى – بالا
دەگەن,
بالانى وقىتۋدى جەك
كورمەدىم, – دەيدى.
اباي ءومىر جولىن تانۋدى بىلىمگە, عىلىمعا نەگىزدەۋ كەرەك دەيتىن قاعيدانى ۇستانعان:
…دۇنيە دە ءوزى, مال دا ءوزى,
عىلىمعا كوڭىل بولسەڭىز.
اباي ءوز زامانىنداعى جاس ۇرپاققا, «كوكىرەگى سەزىمدى», كوڭىل كوزى قاراقتى, ويلى ادامدارعا ءۇمىت ارتىپ, ولاردى ءوزىنىڭ وزات ماقسات-مۇراتىنا تارتۋعا ۇمتىلدى. جاستاردىڭ ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ, عىلىم مەن بىلىمگە تالپىنۋى, العا قويعان ماقساتقا جەتۋدە تاباندىلىق كورسەتۋى, مىنە, وسىنداي اسىل قاسيەتتەردى ۋاعىزداۋ – ابايدىڭ بۇكىل شىعارمالارىنىڭ نەگىزگى يدەيالىق-تاقىرىپتىق ۇزىلمەس جۇيەسىنىڭ ءبىرى.
اباي تاربيەلىك باعىتتاعى ولەڭدەرىندە ادامنىڭ نەگىزگى ەستەتيكالىق بولمىسىنىڭ باستاۋ كوزى عىلىمدى يگەرۋدە جاتىر, سونىڭ پايداسىن ءبىل دەگەندى مەڭزەيدى. سەبەبى كوكىرەگى اشىق, تانىمى تەرەڭ ادامنىڭ قابىلداۋى دا جان-جاقتى, ءار نارسەگە كوڭىل بولگىش, بايقاعىش, وي تۇيگىش بولاتىنى انىق. اباي ءوز ولەڭدەرىندە بالا تاربيەسىنەن باستاپ تۇتاس ۇلتتىڭ, حالىقتىڭ ساناسىنا ىقپال ەتۋ ماقساتىنداعى ويىن ورتاعا سالعان. ونىڭ تاربيەلىك باعىتتاعى ويى كەڭ اۋقىمداعى اعارتۋشىلىق يدەيالارعا ۇلاسقان.
نۇرقوجا ەرجانوۆ,
استانا قالاسى اۋدانارالىق سوتىنىڭ ازاماتتىق ىستەر
جونىندەگى اكىمشىسى باسشىسى
