قازىر شىنىندا دا پەداگوگتار, پسيحولوگتار دابىل قاققانىنداي-اق بار, مەكتەپ پەن اتا-انا اراسىنداعى بايلانىس ءۇزىلدى, قوعامدا بارلىق ادامدار, سونىڭ ىشىندە اتا-انالار وزدەرى الەۋمەتتىك جەلىگە تاۋەلدى بولىپ كەتكەندەرىن سەزە بەرمەيدى.ۇيدەگى بالا-شاعالارىمەن جەكەلەي پىكىر الىسىپ, سىرلاسىپ وتىرعاننان گورى الەۋمەتتىك جەلىدەگى باسقا ادامداردىڭ ءومىرىن قالت جىبەرمەي, قاداعالاپ وتىراتىن ادامدار كوبەيدى. ال بالاعا قانداي ۇلگى بەرىپ وتىرمىز, ءوزىمىز ءبىر ۋاقىت ءوز وزىمىزگە ەسەپ بەرىپ كورەيىكشى.
وتباسى – تاربيەنىڭ ۇياسى
تاربيەنىڭ باستى ۇياسى – وتباسى. مەملەكەتتىڭ نەگىزگى بۋىنى وسى. قوعامداعى وتباسىنىڭ ماقساتى – بالانى دامىتىپ قانا قويماي, ونى ومىرگە دايىنداپ, رۋحاني جاعىنان جەتكىزىپ, تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرۋ بولسا, مىناۋ جاسامپاز عاسىردا, جاھاندانۋ داۋىرىندە مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعان بالانىڭ جان-جاقتى ءبىلىم, تاربيە الۋىنا ەڭ ءبىرىنشى ىقپال ەتەتىن ۇستاز بولسا, ونىڭ سۇيەنىشى – اتا-انا. سوندىقتان وقۋعا قۇشتار بالانى مەكتەپتە ۇستازدارى وقىتسا, وتباسىنداعى تاربيەنىڭ كورىنىسىن بالا قوعامدا, ءوز ورتاسىندا كورسەتەدى.
ارينە, ءاربىر ۇستاز اتا انالارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋدا ءتۇرلى تاسىلدەردى, قازىرگى جاڭا تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ, اتا-انانىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا جۇمىس جاساسا, اتا-انانىڭ مەكتەپكە, ۇستازعا دەگەن كوزقاراسى وزگەرەر ەدى. ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءبىلىم مەن تاربيەگە بايلانىستى ەكەنى تۇسىنىكتى.
اقش-تا ەر ادامدار 99-100 جاسقا كەلۋى قالىپتى جاعداي ەكەن. بۇل نەنى بىلدىرەدى, وتباسى ساياساتىنداعى اقاۋلىقتاردى كورسەتەدى. وتباسىنداعى جاعداي دۇرىس بولسا, ونداعى پسيحولوگيالىق-مورالدىق احۋال دۇرىس قۇرىلعان, جۇزەگە اسىپ جاتسا, ول وتباسىنىڭ مۇشەلەرى باقىتتى, دەنى ساۋ, باقۋاتتى ءومىر سۇرەتىنىن ماماندار ايتىپ وتىر. مىسالى, جاپون ەلىندە ەر بالالار تاربيەسىمەن تەك قانا اكەلەر اينالىسادى جانە ونىڭ ناتيجەسىن, ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلگەن عىلىم, بىلىمگە ۇمتىلىسىن بۇكىل الەم مويىنداپ وتىرعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز.
ال بىزدە, كەرىسىنشە, جۇمىسقا, قىدىرۋعا, دەمالىسقا بارۋعا, توي-تومالاققا جەتەتىن ۋاقىت ءدال بالا تاربيەسىنە كەلگەندە بولماي قالاتىنى وكىنىشتى. سوڭعى ستاتيستيكا بويىنشا, 6,6 ەر ادام بالاسىنا كۇنىنە 15 مينۋت ۋاقىت بولەدى. ال بۇل وتە از. بالاسىنىڭ كىم بولىپ ءوسىپ كەلە جاتقانىن, ارمان-ماقساتىن بىلمەۋى دە ۇلكەن پروبلەما ەكەنى راس. بارلىعىنا ۋاقىت جەتەدى, بىراق بالا تاربيەسىمەن اينالىسۋعا ىقىلاس جەتپەيتىنى شىندىق.
ۇلدىڭ ازامات بولۋى – اكەدەن
بۇرىندارى اكەسىنىڭ بالاسىنا قالدىرعان ەڭ ۇلكەن مۇراسى دۇنيە دە, مال دا ەمەس – ونىڭ بالاعا بەرگەن جاقسى تاربيەسى بولاتىن. ال اكە مەكتەبىنەن وتكەن بالا سول مۇراعا قيانات جاساماۋعا تىرىسىپ, امانات رەتىندە قابىلدايتىن. اكە – وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى, وتباسى مۇشەسىنىڭ تىرەگى, قامقورشىسى عانا ەمەس, ەر ادامنىڭ ايقىن ۇلگىسى, باعدارشامى. اكە بالاعا جولداس, ءارى سىرلاس بولۋ كەرەك. ويتكەنى اكەنىڭ مىنەز-قۇلقى, وزگەلەرمەن قارىم-قاتىناسى, ونەرى مەن ءبىلىمى – بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى-ونەگە الاتىن, وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى. «بالا تاربيەسىمەن تەك پەداگوگتار عانا اينالىسپاۋى ءتيىس, بۇل – اتا-انانىڭ, اسىرەسە, اكەنىڭ زور مىندەتى» دەيدى قر «اكەلەر وداعى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ماقسۇتبەك ايتماعانبەت.
جالپى, بالا تاربيەسىنە كەلگەندى ءبىزدىڭ ويىمىز وسى – ءبىز جەتپەگەن نارسەگە بالالارىمىز جەتسە ەكەن, ءبىز كورمەگەندى كورسە, بيىكتەرگە قول جەتكىزسە, جاقسى ادامدار جولداسى بولسا, ارماندارى ورىندالسا دەيمىز. مەن دە مىسالى, اۋىلدا, كوپبالالى وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. ول كەزدەرى قانداي, 90-جىلدارى مەكتەپكە بارعاندا اكەمىز تۇزدە – قىزمەتتە, ال ۇل مەن قىز تاربيەسىمەن انامىز اينالىساتىن. اكەمىز كوبىنە سىرتتا, اۋىل شارۋاشىلىعى جۇمىسىندا جۇرگەندىكتەن, ۇيدە بالا تاربيەسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى, بار جۇگى انامىزعا ارتىلاتىن. انامىز ءۇي شارۋاسىن دا رەتتەپ, بالانى دا تاربيەلەپ, قوناعىن كۇتىپ, باۋ-باقشاسىن ءوسىرىپ, مال-جانىن دا جايعاستىرىپ, رەتتەپ وتىراتىن. قالاي ۋاقىت جەتكىزەتىنىن بىلمەيمىن, سول تىرشىلىكتى كورىپ وستىك. اكە مەن شەشەدەن كورگەن تاربيەنى ءوزىڭ بالالى بولعاندا قايتالايتىنىڭ تۇسىنىكتى. مەن دە ءسويتتىم. بىراق, بالالار مەكتەپكە بارعاندا پەداگوگتار اتا-انالار جينالىسىنا بارعاندا بىزدەن بالا تۋرالى باسقا اقپاراتتاردى سۇراي باستادى, ۇستازداردىڭ سۇراۋىمەن, قاداعالاۋىمەن مەن دە بالالارىم تۋرالى بىلمەككە تالپىنىپ, ولار قىزىعاتىن دۇنيەلەردى زەرتتەي باسادىم. مەن ءۇشىن بۇل شىنىندا دا جاڭالىق بولدى. قازاق-تۇرىك ليتسەيىندە وزگەرگەن بالام كەيىن جوعارى وقۋ ورنىن وقىعاندا, ارى قاراي ماگيستراتۋرا وقىعانىندا مۇلدە باسقا ادامعا, ومىرگە ءوزىنىڭ كوزقاراسى بار, جەكە پىكىرى بار تۇلعاعا اينالدى. بۇعان مەكتەپتەگى, ءبىلىم ورىندارىنداعى ۇستازداردىڭ, تاربيەشىلەردىڭ كوپ جاقسى ىقپالى بولعانىنا كۋا بولدىم, كوپ نارسەگە كوز جەتكىزىپ, بالا تاربيەسىنە قاتىستى ولار قىزىققان تاقىرىپتاردى زەرتتەي باستادىم. قازىرگى زامانعى تەحنولوگياعا قاراپ وتىرساق, تسيفرلاندىرۋ ومىرىمىزگە ابدەن دەندەپ ەندى, ادامنىڭ وي-ءورىسى, ەكونوميكاسى وزگەردى, باسقا زامان كەلدى, جاhاندانۋ كەزەڭىندە اسىرەسە, بالا تاربيەسىنە جەتە كوڭىل ءبولىپ, قاراماساق, كەيىن كەش قالاتىنىمىز ايدان انىق بولدى. سوندىقتان دا وسىدان 11 جىل بۇرىن استانا قالاسىنداعى №59 مەكتەپتە اتا-انالار جينالىسىندا ءبىر اتا-انانىڭ يدەياسىمەن اكەلەر وداعىن قۇرۋ تۋرالى, «نەگە اتا-انالار جينالىسىنا اكەلەر كەلمەيدى, نەگە بالا تاربيەسىنە قاتىستى اكەلەر بەلسەندى ەمەس؟» دەگەن ماسەلە كوتەرىلدى.
اكەلەر وداعى – ىزگى ىستەر ۇيىتقىسى
– بىرلەستىك قۇرىلتايشىسى قۋانىش جۇماتاەۆ ەسىمدى ازامات بولدى. ول بىردە بالاسى وقيتىن مەكتەپتەگى اتا-انالار جينالىسىنا كەلگەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى انالار ەكەندىگىن كورەدى. سودان وسكەلەڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەگى اكەلەردىڭ قاتىسى مەن ءرولىنىڭ قانداي ەكەندىگىن ويلايدى. وسىلايشا, مەكتەپتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە, جينالىستارىنا بەلسەندى اتسالىسا باستاعان قوعام بەلسەندىسى ءبىلىم مەكەمەسىندە «اكەلەر كەڭەسىن» قۇرۋ باستاماسىن ءوز قولىنا الادى. قۋانىش جۇماتاەۆ وسى اكەلەر وداعىن قۇرىپ, وسى ءىستىڭ باسى-قاسىندا بولدى. وكىنىشكە قاراي, ول ومىردەن ەرتە وزىپ, دۇنيە سالدى, بىراق, اكەلەر وداعى رەسپۋبليكا كولەمىندە كوپتەگەن جاقسى ىستەرگە ۇيىتقى بولىپ, جاقسى ءىس-شارالار وتكىزىپ ءجۇر. بۇل كەڭەس 2011-2012 جىلدارى اسكەري-پاتريوتتىق كلۋب اشادى. اكەلەر مەن بالالاردىڭ قاتىسۋىمەن شاحمات پەن فۋتبولدان سپورتتىق چەمپيوناتتار, ءارتۇرلى باعىتتاعى شىعارماشىلىق بايقاۋلار جانە ت.ب. ءىس-شارالار وتكىزەدى. سونىمەن قاتار ەر-ازاماتتار بالالارمەن بىرگە اعاش ەگىپ, «اكەلەر اللەياسىن» قۇرادى.
