«اقىلدى قالالاردىڭ» جاھاندىق رەيتينگىندە استانا كوش باسىندا بولماعانىمەن, 2.48 بالل جيناپ, التىنشى ورىنعا جايعاسىپتى. بۇل كورسەتكىش بويىنشا ەڭ تسيفرلىق مەملەكەت سانالاتىن سينگاپۋردىڭ ءوزى 4,4 بالل السا, الەمدەگى ەڭ جايلى ءارى ادەمى قالا – دۋباي 3,6 بالدى يەمدەنىپتى. ال ەجەلگى كورشىمىز ماسكەۋ دە 3,6 بالدى قاناعات تۇتقان. وسىعان قاراپ, ارقا توسىندەگى الەم نازارىن اۋدارا باستاعان ادەمى استانامىزدىڭ كەلەشەگى كەمەل ەكەنىنە سەنىم مولايا تۇسەدى.
تىڭ باعدار, قاۋىپسىز قالا
بيىل جازدا استانا باس جوسپارىنىڭ جاڭا جوباسىن قوعامدىق تىڭداۋ بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ بولاشاقتىڭ يننوۆاتسيالىق دامۋ ۇلگىسىنە سايكەس شاھاردى «اقىلدى قالا» جوباسى اياسىندا بۇدان ءارى دە كەڭىنەن ورىستەۋ مۇمكىندىكتەرىن قاراستىرۋدى تاپسىرعان ەدى.
«الەمدە قالانى باسقارۋدىڭ جاڭا تسيفرلىق تاسىلدەرى جۇيەلى قولدانىلۋدا. ءبىز بۇل وزىق تاجىريبەنى ۇيرەنۋىمىز كەرەك. مەن بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنە بارعان ساپارىمدا G42 كومپانياسىنىڭ باسشىلارىمەن ارنايى كەزدەستىم. بۇل كومپانيا جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دامۋى جاعىنان دۇنيەجۇزىندە كوش باستاپ كەلەدى. مىنە, «اقىلدى قالا» جوباسى توڭىرەگىندە ولار بىزبەن وزدەرىنىڭ قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىمەن بولىسۋگە ءازىر» دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
وسىعان وراي كەيىنگى كەزدە ەلوردا اكىمدىگى ەلىمىزدىڭ تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ, مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن جۇزەگە اسىرا باستادى. اتاپ ايتقاندا, قازىر IT-بيزنەس وكىلدەرى مەن وسى سالاداعى كاسىبي ماماندار جۇمىسقا كەڭىنەن تارتىلىپ, تىڭ باعدارلامالار اياسىندا استانا Digital Nomads ايماعى ورتالىعى بولۋعا لايىقتى قالا دەپ تانىلدى.
بۇعان دەيىن دە استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگى «Smart Astana» تۇعىرناماسى نەگىزىندە ەكى ءىرى جوبا – «قاۋىپسىز قالا – استانا قالاسىنىڭ تىرشىلىك قىزمەتىن كەشەندى قامتاماسىز ەتۋ» مەن «ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسى» جوبالارىن ومىرگە ءساتتى ەنگىزگەن ەدى. سونىڭ ايقىن ايعاعى رەتىندە قازىر باس شاھار تۇرعىندارى ونىڭ يگىلىگىن كورۋدە.
«Smart Astana-نى» ەنگىزگەندەگى تۇپكى ماقسات – ەلوردا تۇرعىندارىنا جايلى دا جاعىمدى جاعداي جاساۋ, ولاردىڭ تۇرمىس دارەجەسىن بۇدان دا جاقسارتىپ, ءال-اۋقاتتارىن ارتتىرۋ. شاھاردىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاڭارتىپ, قوعامدىق قاۋىپسىزدىك ءىس-شارالارىن جەتىلدىرۋ ەدى. ايتقانداي, وسى اتالعان جوبا قازىر ەۋروپالىق «اقىلدى» قالالاردى دامىتۋ ۇلگىسىنە نەگىزدەلىپ, اقىلدى ەكونوميكا, اقىلدى باسقارۋ, اقىلدى ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى, اقىلدى جۇمىلۋ, اقىلدى ادامدار جانە اقىلدى قورشاعان ورتا تۇعىرناماسى باعىتىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا.
قازىر تسيفرلىق يننوۆاتسيالاردى ەنگىزۋ مەن ونى ودان ءارى دامىتۋ, اسىرەسە ىشكى ىستەر سالاسىندا پارمەندى قولداۋعا يە. جەدەل باسقارۋ ورتالىعىنىڭ بازاسىندا پوليتسيامەن بايلانىستىڭ بالامالى قۇرالى – «ازاماتتاردىڭ ءوتىنىشىن قابىلداۋ» جانە «SOS: دابىل باتىرماسى» جوبالارى ىسكە قوسىلدى. وسىلايشا «پوليتسيا 102» ءموبيلدى قوسىمشاسىن پايدالانا وتىرىپ, ازاماتتار پوليتسياعا تىكەلەي بەينەقوڭىراۋ شالا الادى, فوتوسۋرەتتەر مەن بەينەماتەريالدار قوسا بەرىلگەن ماتىندىك حابارلامانى دا جىبەرە الادى.
«SOS: دابىل باتىرماسى» جوباسى بويىنشا قالانىڭ ادام كوپ جۇرەتىن جەرلەرىنە ونلاين رەجيمىندە باسقان كەزدە جەدەل باسقارۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرىمەن تىكەلەي بايلانىسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 19 ارنايى قۇرىلعى ورناتىلدى.
قىلمىستىڭ الدىن الۋ جانە جەدەل ارەكەت ەتۋ ماقساتىندا قوعامدىق ورىندارعا «كىلەم» بەينەباقىلاۋىن («كوۆروۆوە» ۆيدەونابليۋدەنيە) دامىتۋ جالعاسۋدا. تاعى ءبىر ماڭىزدى جوبانىڭ ءبىرى – «ۇزدىكسىز بەينەباقىلاۋ» جۇيەسى. كۇنى بۇگىن قالانىڭ جەدەل باسقارۋ ورتالىعىندا 30 مىڭنان استام باقىلاۋ كامەراسى ورناتىلدى. سونىڭ ىشىندە 13 مىڭى – «سەرگەك» كامەرالارى.
تسيفرلاندىرۋ جەمىسى
قالالىق تسيفرلاندىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەت باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى بەرىك احمەتوۆتىڭ ايتۋىنشا, كەيىنگى كەزدە تەك قۇقىق قورعاۋ سالاسى عانا ەمەس, باس قالانىڭ بارلىق اۋداندارى مەن تۇرعىن الاپتارىن دا ساپالى تەلەفون بايلانىسى جانە جەدەل ينتەرنەت جەلىسىمەن قامتاماسىز ەتۋ ناقتى قولعا الىنعان كورىنەدى.
ال «ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسى» جوباسى بويىنشا قول جەتكەن جەتىستىكتى ءبىز كۇندەلىكتى ومىردەن ايقىن اڭعارىپ وتىرمىز.
ەلورداداعى تسيفرلاندىرۋ جۇيەسى جۇمىسىنىڭ جەمىسى رەتىندە ءبىز ءار ادامنىڭ قولىنداعى قالتا تەلەفونى ارقىلى وزىنە كەرەكتى قوعامدىق كولىكتىڭ ءجۇرۋ باعدارىن باقىلاي الاتىنىن ايتۋعا بولادى.
«مۇنىڭ ءوزى زاماناۋي جەتىستىك بولدى. قازىر قىس مەزگىلى. ءبىر جەرگە باراتىن بولساق, قوعامدىق كولىكتەردى ايالدامالاردا سارىلىپ كۇتىپ تۇرمايمىز. تەلەفونىمىزداعى قوسىمشا ارقىلى ءجۇرىس باعدارىن باقىلاپ وتىرىپ, ءوزىمىزدىڭ ايالداماعا جاقىنداعاندا شىعا قويامىز» دەيدى قالا تۇرعىنى ءىلياس
جاندار.
سول سياقتى قالانىڭ قوعامدىق كولىكتەرى تۇگەلىمەن ەلەكتروندى تولەم جۇيەسىنە اۋىستىرىلعان. ءارى بۇل كولەڭكەلى كاسىپتىڭ الدىن الۋدىڭ دا بىردەن -ءبىر جولى بولىپ وتىر.
كەيىنگى كەزدە «قاۋىپسىز اۆتوبۋس» جوباسى شەڭبەرىندە استانا قالاسىنداعى قوعامدىق كولىكتەردىڭ 60-70 پايىزىندا بەينەباقىلاۋ كامەرالارى ورناتىلعان. ياعني, قالا ىشىندە قاتىنايتىن قوعامدىق كولىكتەگى قاۋىپسىزدىك شارالارى وسى بەينەكامەرالار ارقىلى ءبىر ورتالىقتان رەتتەلىپ وتىرادى. قالالىق جەدەل باسقارۋ ورتالىعىندا كوشەلەردەگى كولىك قوزعالىسىنىڭ احۋالى, قوعامدىق كولىكتەردى نەعۇرلىم قاۋىپسىز ايماقتارعا باعىتتاۋ ماسەلەلەرى شەشىم تاباتىن بولادى.
سونىمەن بىرگە, جۇيەلى تسيفرلاندىرۋ جۇمىستارىنىڭ ارقاسىندا قالالىق جەدەل باسقارۋ ورتالىعىنا قالالىق جىلۋمەن جانە سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتتەرىنىڭ, ەلەكتر تاراتۋ جەلىلەرىنىڭ جۇمىسى جونىندەگى اقپاراتتار دا تۇراقتى كەلىپ تۇرادى. ورتالىق وسى اقپاراتتاردى ساراپتاۋ ارقىلى قالالىق كوممۋنالدىق جۇيەلەردىڭ جۇمىسىنىڭ ساپاسى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ۇتىمدى شەشىمدەر قابىلداپ, ناقتى شارالاردى جۇزەگە اسىراتىن بولادى. قالالىق جەدەل باسقارۋ ورتالىعىندا وتىراتىن كەزەكشى بارلىق ماسەلەلەردى جەدەل شەشۋ وكىلەتتىگىن الادى. ول قالالىق كولىك جانە كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرىندەگى ورىن العان كەمشىلىكتەردىڭ الدىن الىپ, اپاتتىق جاعدايلاردىڭ ورىن الۋىنا دەر كەزىندە توسقاۋىل قويۋعا ارەكەت جاسالادى. قالالىق جەدەل باسقارۋ ورتالىعى قوعامدىق ءتارتىپ بۇزىلعان جاعدايدا قاجەتتى كومەك كورسەتۋدىڭ بارلىق تەتىكتەرىن جۇزەگە اسىرا الادى. وسى رەتتە ورتالىق قالانىڭ بارلىق باسقارمالارىمەن, ونىڭ ىشىندە جەدەل مەديتسينالىق جاردەم كورسەتۋ ورتالىقتارىمەن ۇدايى تىكەلەي بايلانىس جەلىسى دە ىسكە قوسىلعان.
يننوۆاتسيالىق جوبالار شوعىرى
ەلوردا اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن قالا تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسى مەن ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتاتىن ەڭ ماڭىزدى يننوۆاتسيالىق جوبالار دا جۇزەگە اسىرىلۋدا. جوعارىدا ايتقانىمىزداي, تۇرعىندارعا جايلى دا ىڭعايلى Smart Astana ءموبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى كورسەتىلەتىن قالالىق قىزمەتتەر مەن سەرۆيستەردىڭ قولجەتىمدى تۇرلەرى بىرىڭعاي ينتەرفەيسكە جيناقتالعان. وسىعان وراي «ەسىرتكىگە جول جوق», «توتەنشە جاعداي كەزىندە ءىس-ارەكەتتەر الگوريتيمى», «ۇرلانعىلار قۇرىلعىلار بازاسىندا تەكسەرۋ», «ۆەلوسيپەدتى تىركەۋ», «ويىن-ساۋىق ورىندارى», تاعى باسقا دا قوسىمشالار قوسىلدى. ماسەلەن, «ەسىرتكىگە جول جوق» قوسىمشاسىنان كەز كەلگەن ادام قوسىلىپ, وسى قىلمىسقا قارسى كۇرەسكە پارمەندى تۇردە ءوز ۇلەسىن قوسا الادى. ول ۇنەمى جەرگىلىكتى پوليتسيانىڭ نازارىندا بولادى.
استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ iKومەk ورتالىعىندا قالانى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا قاتىسۋشىلاردىڭ ءوزارا ءتيىمدى ءىس-ارەكەتىن قامتاماسىز ەتەتىن جوبالىق وفيس قىزمەتى ىسكە قوسىلدى.
سونداي-اق قالالىقتار ءۇشىن iQala رەبرەندينگى دە تىڭ جاڭالىق دەپ ايتۋعا ابدەن بولادى. ەندى پاتەر نەمەسە ءۇي ساتىپ العان ادام «استانا-تەپلوترانزيت», «استانا سۋ ارناسى», «استانا – رەك», «استاناەنەرگوسبىت» كوممۋنالدىق كاسىپورىندارىنا بارىپ جۇرمەيدى, بارلىق كەلىسىمشارتتاردى SMS ارقىلى «ءبىر تەرەزە» قاعيداسى بويىنشا راسىمدەي الادى.
وسىنداي جۇزەگە اسىرىلعان يننوۆاتسيالىق جوبالاردىڭ ارقاسىندا iQala ورتالىعىنا كۇن سايىن 7000-نان 29 مىڭعا دەيىن قوڭىراۋ شالىنىپ, اقىل-كەڭەس سۇراعان وتىنىشتەر تۇسەدى ەكەن. اتالعان ورتالىق جىلىنا ەكى ميلليونعا دەيىن سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋدا.
بۇل ينتەللەكتۋالدى جوبالار الداعى ۋاقىتتا دا ءورىسىن كەڭەيتە تۇسپەك. ويتكەنى «اقىلدى قالا» ارقىلى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ مۇمكىندىكتەرى جەڭىلدەپ, پايدالى رەسۋرستاردىڭ جاڭا كوزدەرى ايقىندالۋدا. بۇگىنگى كۇن تۇرعىسىنان قاراعاندا, تسيفرلىق مەگاپوليس IT-سەكتوردىڭ دامۋىنا دا وڭ ىقپال ەتەتىنى دالەلدەنە ءتۇستى. بۇعان قوسا ازاماتتاردىڭ تالاپ-تىلەكتەرى ورىندالىپ, جايلى ءومىر, ساپالى قىزمەت كورسەتۋ مۇمكىندىكتەرى ارتىپ وتىر. مىنە, سونىڭ ناتيجەسىندە باس قالامىز دامىعان وركەنيەتتى مەگاپوليسكە اينالىپ, الەم قالالارى قاتارىندا مارتەبەسى وسە بەرمەك.
