«قۇرمەت» وردەننىڭ يەگەرى جۋرناليست عاليا قۇسايىنقىزى بالتابايدىڭ تاياۋدا باسپادان شىققان «تۇلعالار – عاجاپ جاندار» اتتى كىتابىندا ادامي قۇندىلىقتارىمەن ەرەكشەلەنگەن, وزىندىك بولمىسىمەن كوپشىلىكتىڭ كوزىنە تۇسكەن, وزىندىك قولتاڭبالارى بار قايراتكەرلەر مەن قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى جايىندا اڭگىمەلەنەدى.
بيىك تۇرعان تاۋلاردىڭ باسى ەشقاشان قوسىلماسا, سول تاۋعا ۇقساپ تاۋداي بولعان ادامداردىڭ باسى قوسىلادى دەگەنگە وسى كىتاپتى وقىپ وتىرىپ كوزىم جەتتى. اۆتور ءوزى تالاي جىلدار ەڭبەك ەتكەن اقپارات سالاسىندا ءوزى كەزدەسكەن نەمەسە ءوزى زەرتتەگەن جانداردىڭ ءومىربايانىنا ەتەنە كوڭىل ءبولىپ, ولاردىڭ قوعامداعى ءىس-شارالارى مەن ءومىر تاجىريبەلەرىن كوپشىلىكتىڭ نازارىنا جەتكىزە بىلگەن.
كىتاپ وتە كولەمدى. ول «تۇلعالار», «عاجاپ جاندار» جانە گازەت بەتتەرىندە سوڭعى جىلدارى جارىق كورگەن ماقالالار سياقتى ءۇش بولىمنەن تۇرادى. بۇل – اۆتوردىڭ ۇزاق جىلدارداعى جۋرناليستيكا سالاسىنداعى ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. عاليا بالتابايدىڭ بۇل كىتابىن قىزىعا وقىپ شىقتىم. ءاسىلى, مۇنداعى وي – كىتاپتاعى كەيىپكەرلەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ تانىستىعىندا ەمەس, ونىڭ كوركەمدىك جەتكىزىلۋى قىزىقتىردى.
مۇنداعى ءاربىر تۇلعانى جەكە-جەكە الىپ, شيراتىپ, باستى كەيىپكەردىڭ بەينەسىن كوركەمدەپ سۋرەتتەيتىن بولساق, ولار ءبىر-ءبىر كوركەم تۋىندىعا ارقاۋ بولىپ شىعارىندا داۋ جوق.
اۆتوردىڭ سونىمەن قاتار «تۇعىرى بيىك تۇلعالار», «يسا اقىن جانە ونىڭ ۇرپاقتارى», «ەمشى قۇدىرەتى», «ءاربىر ۇيگە راديو قاجەت», «ەسىمدەرى – ەل ەسىندە», «ۇلى جەڭىس – ۇرپاققا ۇلاعات», «تاعدىرلاردى بىرىكتىرگەن –قازاقستان», ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان «اقمولا وبلىسى», جەلەزين اۋدانىنا ارنالعان «تۋعان جەر پەرزەنتتەرى», «شيپاسىمەن شۋاق شاشقان», «ۇلى جەڭىس ەشقاشان ۇمىتىلمايدى», «ۇلتىن ۇلىقتاعان اسىل انا», «ءومىر شىڭى», «قالدىرعان ءىزىڭ ماڭگىلىك», «جانىم جادىرادى جاقسى تىلەكتەردەن», كىشكەنتاي بالالارعا ارنالعان «سارى قىز» اتتى كىتاپتارى جارىق كورگەن. بۇدان بۇرىن دا قالامگەرىمىز وقىرماندارىنان جاقسى پىكىرلەر جيناعان, رەسپۋبليكامىزعا تانىمال جۋرناليست.
«ءار ادامنىڭ ءومىرى جازىلماعان پوۆەست نەمەسە رومان» دەگەن ەكەن ا.پۋزيكوۆ «جيزن ە.زوليا» اتتى تاريحي ومىرباياندىق شىعارمادا. شىن مانىندە وسى قىسقا ءسوزدىڭ استارىندا ۇلكەن ويدىڭ جاتقانى ايقىن. ادامنىڭ بۇكىل ءومىرى ارتتا قالار يگى ىستەرگە ارنالاتىنى بەلگىلى.
كىسىنىڭ كىسىلىگى, ادامنىڭ ادامدىعى زاماندا ەمەس, سول زاماندى جاساپ وتىرعان ادامدا ەكەنىن تۇسىنگەن جاعدايدا, ءاربىر دارىن يەسىنە, ەرەكشە ادامعا ىنتا قويىپ, ونىڭ مىنا عۇمىرىندا اتقارعان مىندەتى مەن جاساعان ىستەرىن, ءوزىن قورشاعان ورتاعا كورسەتكەن ىقپالىن كورىپ قانا قويماي, ونى وزگەلەرگە تانىتۋ دا – يگى ءىستىڭ ءبىر كورىنىسى.
كەيدە بىزدەر قاسىمىزداعى ادامداردىڭ ماماندىعىن بىلگەنىمىزبەن ونىڭ جان دۇنيەسىن تۇسىنە الدىق پا؟ ول جاعى كوبىنە-كوپ تاسادا قالىپ قويادى. جەر بەتىندە قانشا ادام بولسا, سونشا تاعدىر. اينالىپ جاتقان جەر شارىنىڭ بەتىندە تەر توگىپ, ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاندار قانشاما. ولاردىڭ كەيبىرەۋىنىڭ ءوزى تاڭداپ العان ماماندىعىنداعى ەرەكشە قابىلەتىن تانىپ, باعالاساق, ونىڭ ىشكى دۇنيەسىن ەكىنىڭ ءبىرى بىلە بەرمەيدى. ونى بايقاپ, كوپشىلىك جۇرتقا جەتكىزە الاتىن جۋرناليست-جازۋشى ەكەنى ايدان انىق. ولاي بولسا, عاليا قۇربىمىزدىڭ پۋبليتسيست-جازۋشى رەتىندە تانۋىمىز بەكەردەن بەكەر ەمەس.
وسى ورايدا, كوزىمىز كورگەن بەلگىلى تۇلعالار مەن جانىمىزدا جۇرگەن عاجاپ جاندار تۋرالى قالام تەربەگەننىڭ ءوزى, سول ادامنىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىنىڭ تەرەڭ ەكەنىن سەزبەۋىمىز دە مۇمكىن ەمەس. كەيىپكەرىن تاۋىپ, تاڭداپ جازاتىن جان رەتىندە تانىلعان قۇربىمىزعا, ارىپتەسىمىزگە ريزاشىلىعىمىز جوعارى. ءوزىمىز بىلەتىن, ەستىگەن, كورىپ جۇرگەن جانداردى ەسىمىزگە سالىپ, تەبىرەنتكەنىن دە جاسىرا المايمىز.
عاليا قۇسايىنقىزىنىڭ «تۇلعالار – عاجاپ جاندار» دەپ ات قويىپ, كوپ جىلدار بويىنا ءوزى سول تۇلعالارمەن, عاجاپ جاندارمەن ارالاسقانىن, ولار جونىندە جۇرەكجاردى پىكىرلەرىن تىزگەنىن كورىپ وتىرمىز.
پۋبليتسيستيكا – ادەبيەت پەن جۋرناليستيكانىڭ قوعامداعى كوكەيكەستى, وتكىر ماسەلەلەرىن قوزعايتىن سالا. ول – ءومىردىڭ الەۋمەتتىك, وندىرىستىك, عىلىمي, مادەني جانە باسقا قۇبىلىستارىنىڭ ومىردەرەكتەرىن نەگىز ەتەتىن ادەبي جانر.
ورىس جازۋشىسى م.گوركي پۋبليتسيستيكالىق وچەركتى عىلىمي-زەرتتەۋ مەن ادەبي شىعارمانىڭ ورتاسىندا تۇرعان ارالىق زات, ول بولاشاق كولەمدى كوركەم شىعارمانىڭ ەسكيزى دەگەن ەكەن. وسىنداي ويعا قۇرالعان ءوزىمىزدىڭ پۋبليتسيست جازۋشىلارىمىز دا بارشىلىق.
عاليا قۇسايىنقىزى – ناعىز جازۋشى, ونىڭ الىپ جۇرگەن تاقىرىبى ناعىز پۋبليتسيستيكاعا ءتان كولەمدى جانر. كوپتەگەن جازۋشىلار ءوز ەڭبەكتەرىن پۋبليتسيستيكادان باستاپ ۇلكەن جازۋشىلىق جولعا شىققاندارى بارشامىزعا بەلگىلى.
عاليا قۇسايىنقىزى بالتاباي – قالامى جۇيرىك, ويلى دا كورەگەن قالامگەر. بۇل – ۇلكەن ەڭبەكتىڭ جەمىسى. بۇل كىتاپتىڭ وقىرماندارىن ءتانتى ەتىپ, ءوزى جازعان جانداردىڭ ريزاشىلىعىنا بولەنەتىنىنە سەنىمىمىز زور.
باياندى ءالپي,
م.گوركي اتىنداعى ادەبيەت ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى, قالامگەر
