باۋىرجان سمايىلوۆ, استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى: تۇرعىندار تىلەگى تاسادا قالمايدى
قالانىڭ سول جاعالاۋىندا نەمەسە شەتكى ايماعىندا تۇرسا دا ءاربىر استانالىق لايىقتى ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. بۇل – ەلوردالىق ءماسليحاتتىڭ دەپۋتاتى, قوعام قايراتكەرى باۋىرجان سمايىلوۆتىڭ ۇستانىمى. ونىڭ «استانانىڭ شەت ايماقتارىنا – ەلوردالىق دەڭگەي» سايلاۋالدى باعدارلاماسى 15-وكرۋگ تۇرعىندارىنىڭ وتىنىشتەرى نەگىزىندە ازىرلەنگەن. دەپۋتات ءبىزدىڭ سۇحباتىمىزدا وتكەن جىلعى قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى تۋرالى ايتىپ بەردى.
– باۋىرجان امانگەلدىۇلى, الدىمەن ءوزىڭىزدىڭ قوعامدىق جانە ساياسي قىزمەتكە كەلۋ جولىڭىزدى بىلسەك.
– مەن اقمولا وبلىسى, استراحان اۋدانى, جارسۋات اۋىلىندا قاراپايىم مەحانيك وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم. اكەم تاباندىلىعى مەن ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا تەز كوتەرىلىپ, باسشىلىق قىزمەتتە بولدى.
اكەمنىڭ «قازىر ءبارى ەكونوميكاعا بايلانىستى. سەن اگرونوم بولعىڭ كەلەدى, بۇل – تار ماماندىق. سەن كەڭ ءپروفيلدى مامان بولۋىڭ كەرەك, جاقسى كوشباسشى بولۋ ءۇشىن الدىمەن ەكونوميكانى ءبىلۋىڭ كەرەك» دەگەنى ەسىمدە. سوندىقتان اكەمنىڭ نۇسقاۋى بويىنشا ەكونوميست بولۋعا بەكىندىم. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن مەنى اسكەرگە شاقىردى. سودان كەيىن تسەلينوگراد اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىندا «اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن ۇيىمداستىرۋشى-ەكونوميست»
ماماندىعى بويىنشا جالعاستىردىم. وقۋدى قىزىل ديپلوممەن بىتىرگەننەن كەيىن, العاشقى ەڭبەك جولىنداعى ءۇش جىلىم اقمولا وبلىسى تسەلينوگراد اۋدانىنىڭ «راسسۆەت» سوۆحوزىندا ءوتتى.
ول كەزدە كاسىپكەرلىك پەن شاعىن بيزنەستىڭ ەندى دامىپ باستاعان شاعى. مەن دە ءوز ءىسىمدى اشۋعا تىرىستىم. ارينە, ءبارىن بىردەن جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس ەدى, دامۋ دا, قۇلدىراۋ دا بولدى. دەگەنمەن, «جاتقان تاستىڭ استىنا سۋ بارماس بولار» دەگەندەي, تەك تاباندىلىق پەن تۇراقتى جۇمىس ناتيجەسىن بەردى. وسىلايشا مەنىڭ كاسىپكەرلىك قىزمەتىم باستالدى. اكەمنىڭ كەڭەسى بويىنشا وقۋىمدى دا, تاجىريبە جيناقتاۋدى دا جالعاستىردىم. قازاق مەملەكەتتىك زاڭ اكادەمياسىن «قۇقىقتانۋشى-زاڭگەر» ماماندىعى بويىنشا ءبىتىردىم. ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ديپلوماتيا اكادەمياسىن «حالىقارالىق قاتىناستار سالاسىنىڭ مامانى» جانە قر پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەت اكادەمياسىن «مەملەكەتتىك جانە مۋنيتسيپالدىق باسقارۋ» ماماندىعى بويىنشا ءتامامدادىم.
1999 جىلى كوكتال-1, كوكتال-2 جانە اگروقالاشىق كەنتتەرى بويىنشا قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنا كانديداتۋرامدى ۇسىندىم. ول كەزدە 32 جاستا ەدىم, ال اۋدان تۇرعىندارى مەنىڭ كانديداتۋرامدى قولداپ, ءماسليحاتتان كورىنۋىمە سەنىم ءبىلدىردى. مەن ءۇشىن سايلاۋ ۇلكەن مەكتەپ بولدى, ەكى رەت وسى وكرۋگتەن دەپۋتات بولىپ سايلاندىم. قالا شەتىندەگى تۇرعىنداردىڭ ماسەلەسىن شەشۋدى باستى ماقسات ەتتىم. 2007 جىلى IV سايلانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بولدىم.
– ازاماتتار كوبىنە قانداي شاعىمدارمەن كەلەدى؟ تۇرعىنداردى نە مازالايدى ەكەن؟
– كەيدە دەپۋتاتتىڭ قۇزىرەتىنە كىرمەيتىن ءارتۇرلى وتىنىشتەر مەن سۇراقتار قويىلادى. بىراق حالىق قالاۋلىسى بولعاننان كەيىن ولارعا كەڭەس بەرۋ, باعىتتاۋ – مىندەتىمىز. سوندىقتان ءار ايدىڭ 10-ى كۇنى تۇرعىنداردى جەكە قابىلدايمىن. كوبىنە جۇمىسقا ورنالاسۋ, مۇگەدەكتىگى بويىنشا جاردەماقى, جەكە تۇرعىن ءۇيىنىڭ بولماۋى نەمەسە كۇنكورىس قاراجاتىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بويىنشا جۇگىنەدى. سونداي-اق جولداردى جوندەۋ, سۋ باسقان كوشەلەردىڭ ماسەلەسىن شەشۋ, جوسىقسىز قۇرىلىس سالۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ, اۋلالاردى اباتتاندىرۋ سەكىلدى ماسەلەلەر دە كوپ.
– سىزگە سارىارقا اۋدانى بەكىتىلگەن. وسى وكرۋگتە جۇمىس ىستەگەن كەزدە قانداي وزگەرىستەر بولدى, ءالى دە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر بار ما؟
– مەن 15-سايلاۋ وكرۋگى بويىنشا دەپۋتاتپىن. بۇل ءبىزدىڭ قالامىزدىڭ شەتى, وعان كوكتال-1, كوكتال-2 تۇرعىن الاپتارى, ەپم, تىلەنديەۆ, بوگەنباي داڭعىلدارى, قوسشىعۇلۇلى كوشەلەرى كىرەدى. ءبىلىم سالاسىنا قاتىستى ايتار بولسام, ءوز باعدارلامامنىڭ اياسىندا كوكتال-1 جانە كوكتال-2 تۇرعىن الاپتارىندا 2 جايلى مەكتەپ سالۋ كوزدەلگەن. سونىمەن قاتار كوكتال-1-دە 1960-جىلدارىندا سالىنعان №41 مەكتەپ جۇمىس ىستەيدى, وندا سىيىمدىلىق نورماسى 400 ادام بولسا, بۇگىندە 1200 وقۋشى وقيدى. وسىعان بايلانىستى ءماسليحات وتىرىستارىندا 500-600 ورىندىق قوسىمشا قۇرىلىس سالۋ, سونداي-اق ەسكى مەكتەپ عيماراتىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزۋ تۋرالى ماسەلەنى كوتەردىم. وڭ جاۋاپ الدىم. قاراجات ءبولىنىپ, مەردىگەر انىقتالدى.
سونداي-اق كوكتال-1-دە ورنالاسقان №61 «شولپان» بالاباقشاسىنا قاجەتتى جابدىقتار ساتىپ الىندى جانە جاڭارتىلدى, №85 «مەيىرجان» باقشاسىنىڭ شاتىرىن جوندەۋگە قاراجات ءبولىندى.
مەنىڭ سايلاۋالدى باعدارلامام اياسىندا كوكتال-1-دە زاماناۋي ەمحانا سالۋ كوزدەلگەن. ونىڭ ىشىندە №5 وتباسىلىق دەنساۋلىق ورتالىعىنىڭ الاڭدارىن ۇلعايتۋ ماسەلەسى وڭ شەشىلدى. قىركۇيەك ايىندا دارىگەرلەر پاتسيەنتتەردى ىڭعايلى جاعدايدا قابىلداۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇگىنگى تاڭدا سۇلتان بەيبارىس كوشەسىندەگى ەمحانانىڭ قۇرىلىسى باستالدى.
سونداي-اق زەينەتكەرلەر ءۇشىن ءتىس پروتەزدەۋگە بولىنەتىن قاراجاتتى ءبىر ادامعا 90 مىڭنان 200 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتۋعا قول جەتكىزدىم.
كوكتال-1 تۇرعىن الابىندا «ناز» تەاترى, كوكتال-2-دە Koktal Junior Hall كوپفۋنكتسيونالدى سپورتتىق-شىعارماشىلىق ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. بازاسىندا Damubala.kz مۇندا مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا ارنالعان سپورت سەكتسيالارى مەن شىعارماشىلىق ۇيىرمەلەر بار. ورتالىققا تانىمال سپورتشى, قازاقستاندىق ارالاس جەكپە-جەك جاۋىنگەرى, جەڭىلمەيتىن شاۆكات راحمانوۆ كەلدى. بۇل ءبىزدىڭ وكرۋگتىڭ بالالارى ءۇشىن ۇلكەن وقيعا بولدى.
جاقىندا وتكەن ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە ورتالىق باسشىلىعى
ۇيىرمەلەرگە بالالاردى كوبىرەك قابىلداۋ ءۇشىن اۋماقتى ۇلعايتۋعا جاردەمدەسۋدى سۇرادى, ويتكەنى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋعا سۇرانىس وتە جوعارى. كوكتال-1 تۇرعىندارىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا سايلاۋالدى باعدارلاماعا ولاردىڭ تۇرعىن الابىنىڭ اۋماعىندا باسسەيندەرى بار دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى ەنگىزىلدى. ول ءبىزدىڭ ءوتىنىشىمىز بويىنشا كوكتال-1-دە سالىنادى. اتالمىش جاڭالىققا ءبىزدىڭ وكرۋگتىڭ تۇرعىندارى قاتتى قۋاندى.
– تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى بويىنشا كوتەرىلگەن ماسەلەلەر قانشالىقتى ورىندالدى؟
– بۇگىنگى تاڭدا سۇلۋكول كوشەسى مەن «اق-وتاۋ-1», «اق-وتاۋ-2» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسى مەن جىلۋمەن جابدىقتاۋ جۇمىستارى اياقتالدى. بۇل تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى 12 جىل بويى اۆتونومدى ديزەلدى جىلىتۋمەن جۇمىس ىستەدى. كوكتال-1-دە كارىز جۇيەسىن سالۋ ماسەلەسى ەرەكشە باقىلاۋدا, ويتكەنى مۇندا 30-دان استام كوشە ءالى ورتالىق كارىزگە قوسىلماعان. سونىڭ سالدارىنان كوشەلەردى ۇنەمى سۋ باسىپ جاتادى.
سونداي-اق كوكتال-1 تۇرعىن الابىندا 40-شى مەكتەپ پەن «شاراپات» الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ اۋدانىندا رۇقسات ەتىلگەن نورمالاردان بىرنەشە ەسە اساتىن كۇكىرتتى سۋتەكتى شىعارۋ ماسەلەسى تۇر. بىرنەشە كوشپەلى كەڭەستەر ۇيىمداستىرىلدى, ولاردىڭ بىرىنە دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-مينيسترى, رەسپۋبليكانىڭ باس سانيتارلىق دارىگەرى ايجان ەسماعانبەتوۆا قاتىستى. كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا سارىارقا اۋدانىنىڭ اكىمى باۋىرجان ەرالى جانە قالالىق سۋ ارناسىنىڭ باسشىلىعىمەن 40-شى مەكتەپ اۋدانىنداعى كسس سۇزگىلەرى اۋىستىرىلدى, سونداي-اق قورشاعان ورتاعا جانە اتموسفەراعا كۇكىرتسۋتەك قالدىقتارىنىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ورىنعا بەلگى ورناتۋ ۇسىنىلدى. بۇگىنگى تاڭدا بۇل ماسەلە وتە وزەكتى, پروبلەما ءالى تولىق شەشىلمەگەندىكتەن, ونى ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستايمىن.
اۋلالاردى اباتتاندىرۋ جانە اۋماقتاردى كوگالداندىرۋ باعىتىندا دا ءبىراز شارۋالار شەشىلدى. ونىڭ ىشىندە تىلەنديەۆ داڭعىلىنا دەيىن جاياۋ جولدار مەن كوشە جارىعى ورناتىلدى, قوقىس توگەتىن ورىن جابدىقتالدى, جاڭا ويىن الاڭى مەن فۋتبول الاڭى سالىندى, سونىمەن قاتار دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسى اپتاسىنا ەكى رەت اۋلا بالالارىنا فۋتبول ساباقتارىن وتكىزەتىن جاتتىقتىرۋشى ءبولىندى.
بۇدان وزگە جول جانە قوعامدىق كولىك, قاۋىپسىزدىك, الەۋمەتتىك جوبالار بويىنشا وڭ شەشىمىن تاپقان جۇمىستار بارشىلىق. مۇنىڭ ءبارى – وكرۋگتىڭ بەلسەندى تۇرعىندارىمەن, ارداگەرلەر قوعامىمەن جانە سارىارقا اۋدانى اكىمدىگىمەن تىعىز ىنتىماقتاستىقتا اتقارىپ جاتقان جۇمىستىڭ ءبىر بولىگى. مەن ۇنەمى اmanat پارتياسىنىڭ فيليالى وتكىزەتىن بارلىق اكتسيالار مەن ءىس-شارالارعا تۇراقتى تۇردە قاتىسۋعا, الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق-تا جۇمىسىمدى جاريالاۋعا, وكرۋگ تۇرعىندارىمەن بايلانىس ورناتۋعا تىرىسامىن.
– بيىل بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار ءۇشىن مەرەيلى جىل. دەپۋتاتتىق كورپۋستىڭ نەگىزگى ميسسياسى قانداي دەپ ويلايسىز؟
– ءاربىر دەپۋتات, ەڭ الدىمەن, حالىق قالاۋلىسى. سوندىقتان ونىڭ تىكەلەي مىندەتى – ادامداردىڭ تالاپ-تىلەگىن ورىنداۋعا ساي بولۋ. دەپۋتات – حالىقتىڭ مۇددەسى مەن بيلىك وكىلدەرىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس. ونىڭ مىندەتى – تۋىنداعان پروبلەمالار تۋرالى حاباردار ەتۋ عانا ەمەس, سونىمەن بىرگە ولاردى شەشۋدە بەلسەندى بولۋ.
دەپۋتاتتاردىڭ قىزمەتى كوپ قىرلى: بۇل – ءماسليحاتتىڭ تۇراقتى كوميسسيالارىنىڭ وتىرىستارىنا, پارتيا ىسكە اسىراتىن جوبالارعا جانە وكرۋگتە وتكىزىلەتىن ءىس-شارالارعا بەلسەنە قاتىسۋ. ءبىزدىڭ وكرۋگتىڭ ءاربىر بەلسەندى تۇرعىنىمەن مەن جەكە تانىسپىن, ويتكەنى سايلاۋ ناۋقاندارى كەزىندە ءبىز ولارمەن باعدارلامانى دايىنداۋ ءۇشىن كەزدەسۋلەر وتكىزدىك ءارى مىندەتتەردى شەشتىك. دەپۋتات ءوز حالقىنا نەعۇرلىم جاقىن بولسا, تۇرعىنداردىڭ ماسەلەلەرىنە تەرەڭىرەك ۇڭىلسە, اتقارىلعان جۇمىستىڭ اسەرى سوعۇرلىم جوعارى بولادى دەپ سانايمىن. ءبىز مۇندا ءماسليحات وتىرىستارىندا كەزەكتى داۋىس بەرۋ كەزىندە تۇيمەلەردى باسۋ ءۇشىن ەمەس, ءبىزدى سايلاعانداردىڭ ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن كەلدىك. سوندىقتان وسى مەرەيلى جىلى مەن بارلىق ارىپتەستەرىمە ءوز قىزمەتىنىڭ ماكسيمالدى ناتيجەسىن كورسەتۋگە تىلەكتەسپىن.
الينا يمامباەۆا,
گۇلميرا ايماعانبەت
