بيزنەس (اعىلش. ءbusىness — كاسىپكەرلىك, ساۋدا-ساتتىق) — وزىڭە دە, ەلىڭە دە ەكونوميكالىق تۇرعىدا پايدالى ءىس, ياعني جەكە كاسىپكەردىڭ ىسكەرلىك قادامى. ول بيزنەستى قولعا العان ادامنىڭ ءبىلىمى مەن بىلىگىنە, ۇستانىمى مەن مىنەزىنە تىكەلەي بايلانىستى جولعا قويىلارى داۋسىز.
سونداي-اق, ەلدىڭ, ادامداردىڭ سۇرانىسى مەن ۇسىنىسىن ەسەپكە الا وتىرىپ, ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىن دامىتا وتىرىپ, بيزنەستەن تۇسكەن تابىستان سالىق جانە تاعى دا باسقا الىمدار تولەۋ ارقىلى مەملەكەتكە دە پايدا كەلتىرىپ, ەلىمىزدى دامىتۋعا, حالىق يگىلىگىنە جاراتىپ, تۇرعىندارعا الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋگە ۇلەس قوسادى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستانعا ءىرى تابىس اكەلەتىن بيزنەس قانداي؟ شاعىن جانە ورتا بيزنەستى جۇرگىزگەن جەڭىل مە؟ الدە ءىرى بيزنەس دۇرىس پا؟ ءوندىرىس پەن ونەركاسىپتى جولعا قويۋ قيىن با؟ ەلىمىزدە «BI Group», «Bazis-A» سەكىلدى ءىرى قۇرىلىس كومپانيالارى مەن كوپتەگەن مۇناي, مەتالل ءوندىرىسى, ت.ب. سالالارداعى ەلگە تانىمال كومپانيالاردى ايتپاعاندا, بيزنەستىڭ باسقا قانداي تۇرلەرىن دامىتىپ, تابىس تابۋعا بولادى؟ تابىستى كاسىپكەر رەتىندە قازاقستاندا Bekman.Style برەندىنىڭ نەگىزىن قالاعان, ەلىمىزدە ەرلەرگە ارنالعان كلاسسيكالىق جانە ءستيلدى كيىم ۇلگىلەرى يندۋسترياسىن جولعا قويعان, بۇدان باسقا دا كاسىپتەرىن قوسا الىپ جۇرەتىن جاس كاسىپكەر امانبەك ماعزۇمحان «تابىس كىلتى – ءبىلىمدى, قۋاتتى, ۋاقىتتى باسقارا الۋدا» دەيدى.
كاسىپ كوزىن قالاي تابۋ كەرەك؟
2018 جىلى تەلەارنادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىندە امالبەككە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋ تۋرالى وي كەلەدى. كاسىپ جاساۋعا سەبەپ بولعان «ايلىقتان ايلىققا جەتۋ» قيىندىعى. ونىڭ ۇستىنە تاڭنان كەشكە دەيىن ءبىر ايلىققا جۇمىس ىستەۋ, جۇمىس ۋاقىتىنا بايلانۋ جاعى دا ەركىندىكتى جاقسى كورەتىن وعان ۇنامايدى. بۇل رەتتە ەڭ قولايلىسى – كاسىپ. ياعني, كەز كەلگەن ۋاقىتتا تۇرىپ-ءجۇرىپ, وزىڭە ۇنايتىن ىسپەن اينالىسا الاسىڭ. بيزنەس باستاۋ يدەياسىن اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋ كۋرسىنان باستايدى. سەبەبى, اعىلشىن ءتىلىن مەكتەپتەن جاقسى وقىپ, ۇيرەندى. 9-سىنىپتان باستاپ تۋريستتەرگە گيد بوپ قىزمەت كورسەتكەن. اعىلشىن ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەندىكتەن, ارى قاراي وسى قابىلەتىن مونەتيزاتسياعا اينالدىرۋ كەرەك بولدى. ءسويتىپ, مەكتەپتەگى بالالارعا اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەتىن كۋرس اشادى… وفلاين كۋرس اشىپ, اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتىپ جۇرگەندە اعىلشىن ءتىلى بويىنشا جاڭا ادىستەمە ازىرلەپ, ونى pocketbook فورماتى بويىنشا باسىپ شىعارۋ يدەياسى ويعا كەلەدى. سەبەبى, قازاق ءتىلدى بالالارعا ارنالعان قوسىمشا ءبىلىم بەرەتىن اعىلشىنشا-قازاقشا وقۋلىق پەن قولايلى سوزدىك تاپپايدى. وسىدان كەيىن اعىلشىنشا-قازاقشا Pocketbook سوزدىكتەر مەن سويلەمدەر جيناعىن شىعارۋدى قولعا الىپ, دايىنداپ شىعاردى. كىتاپتىڭ ەرەكشەلىگى – pocketbook ياعني, قالتا كىتاپ. كۇندەلىكتى ومىردە قولدانىلاتىن سوزدەر مەن سويلەمدەر قامتىلعان. كەز كەلگەن جەردە وزىڭىزبەن بىرگە الىپ, سوزدەردى, ءسوز تىركەستەرىن جاتتاپ جۇرۋگە ىڭعايلانىپ جاسالعان.
Bekman.Style برەندى يدەياسى قالاي پايدا بولدى؟
«بالا كەزىمنەن سىرت كەلبەتىمە ءمان بەرەمىن, كلاسسيكالىق ستيلدە ءساندى كيىنگەندى ۇناتامىن. Bekman.Style برەندى يدەياسى وسى حوببيىمنەن پايدا بولدى دەسەم بولادى. 2021 جىلى جۇمىس بابىمەن جارتى جىلداي تۇركيادا تۇردىم. ول جاقتا ەرلەرگە ارنالعان كيىم دۇكەندەرى كوپ, تاڭداۋ دا جوعارى. بىزدە ەر ادامدار ءۇشىن قارا, كوك, سۇر ءتۇستى كلاسسيكالىق كوستيۋمدەر «امبەباپ گاردەروب» سانالادى عوي. قىزمەتكە دە, تويعا دا, ىسكەرلىك كەزدەسۋلەرگە دە سول ءبىر كوستيۋمدى كيىپ بارا بەرەدى. سوندىقتان دا قازاق جىگىتتەرىن ءستيلدى كيىندىرۋ يدەياسىن ىسكە اسىرعىم كەلدى. ءسويتىپ الدىن الا جوسپار جاساۋعا كىرىستىم. مەنىڭ جوباما, جوسپارىما اعا-جەڭگەم باعىت-باعدار بەرىپ, قولداۋ كورسەتتى. ەرلەرگە ارنالعان ۆekman.Stylە كيىم سالونى وسىلاي اشىلدى» دەيدى كەيىپكەرىمىز, جاس كاسىپكەر امالبەك ماعزۇمحان.
پاتەنتتەۋ قيىن با؟
ادەتتە, پاتەنتتەۋ جۇمىستارى بىرنەشە ايعا سوزىلادى. يتاليا ديزاينەرلەرىمەن جۇمىس ىستەيتىن, ياعني, يتاليانشا ءسان ۇلگىسىن تاڭداعان كاسىپكەر, كيىم تىگەتىن ماتالاردى سول جاقتان الدىرادى. ازىرگە كيىمدەر تۇركيادا تىگىلەدى. نەگىزگى ماقسات – ماتانى دا, كيىم تىگۋ ءوندىرىسىن دە ءوز ەلىمىزدە قولعا الىپ, وتاندىق ءونىم ەتىپ تولىعىمەن «Made In KZ» تاڭباسىمەن شىعارۋ.
بيزنەس قانداي قاراجاتتى تالاپ ەتەدى؟ تابىس تابۋ كىلتى نەدە؟
بىرنەشە ەلمەن جۇمىس ىستەيتىن ءىرى كاسىپ باستاعاندا, ينۆەستورسىز, سەرىكتەسسىز جۇرگىزۋ قيىن. دەگەنمەن, ساۋاتتى كاسىپكەر بىردەن ۇلكەن شىعىنعا بەل بۋمايدى. نارىقتى زەرتتەمەي كاسىپ اشۋ كوپ شىعىن اكەلۋى مۇمكىن. ەلىمىزدە ەرلەر كيىمىنىڭ ءبىردى-ەكىلى برەندتەرى بار. بايقاساڭىز, شەتەلدە ءستيليستىڭ كومەگىنە كوپ جۇگىنەدى. ال بىزدە قالاي؟ بۇل ءستيليستتىڭ كومەگىنە جۇگىنۋ بىزدە تەلەجۇرگىزۋشىلەر مەن ونەر ادامدارى, نە شوۋ ءۇشىن قالىپتاسقان مادەنيەت دەپ قابىلدانادى. ءبىز وسى ستەرەوتيپتەن ارىلۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيمىز. ۆekman.Stylە كيىم سالونىندا كيىم عانا ساتىلمايدى, بىزدە تولىققاندى ستيل ۇسىنىلادى. ەرلەر كيىمى سالونىنا كەلگەن ءار تۇتىنۋشىعا ارنايى ۋاقىت ءبولىپ, ءساندى, ساپالى, ترەندتەگى تۇستەردى ۇيلەستىرە وتىرىپ, ەرەكشە وبراز ۇسىنامىز. اسسورتيمەنتتىڭ جوعارى بولۋىنا كوپ ءمان بەرەمىز. باسەكەلەستەردى ۇتاتىن تابىس كىلتى وسىنداي ەرەكشەلىكتە. كاسىبىن دۇرىس جولعا قويىپ, دامىتقان, تابىسقا جەتكەن ادامدار ءبىر ىسكە قاراپ قالمايدى. بۇل رەتتە جوعارىدا اتالعان كاسىپكەرلىك ىستەرمەن قوسا, قولعا العان مەديتسينالىق تۋريزم, IT ستارتاپ جوبالارى بار. «ەگەر دۇرىستاپ ىزدەنىپ, ويلاناتىن بولسا, قارجى سالماي-اق كاسىپ جۇرگىزۋگە بولاتىن مۇمكىندىكتەر كوپ. قازىر جاساپ جاتقان جوبالارىمنىڭ ەشقايسىسىنا ينۆەستيتسيا تارتىپ, اقشا قۇيعام جوق. ەڭ ماڭىزدى ۆاليۋتا, تابىس كىلتى – ادامنىڭ ءبىلىمى, ەنەرگياسى جانە ۋاقىتى. وسى ءۇش نارسەنى دۇرىس باسقارا الساڭىز, جۇمىسكەرلەرىڭىزدىڭ الەۋەتىن (پوتەنتسيالىن) باعالاي الساڭىز, يدەيالارىڭىزدى وتكىزە الساڭىز, كەز كەلگەن كاسىپتى «0»-دان باستاپ كەتۋگە بولادى» دەيدى بىرنەشە بيزنەس يەسى امالبەك ماعزۇمحان.
جەتىستىك. جوسپار. ماقسات.
ەڭ ۇلكەن جەتىستىگىك – جالدامالى جۇمىستان شىعىپ, كاسىپكەرلىككە كەلۋ. كاسىپكەرلىك جولدا تابىس پەن جەتىستىككە جەتۋ تاباندىلىقتى, تۇراقتىلىقتى جانە ۇزاق ۋاقىتتى تالاپ ەتەدى. سوندىقتان بيزنەستە جەتكەن جەتىستىك, تازا العان بىلىممەن, بىلىكپەن, پوتەنتسيالمەن عانا ولشەنىپ, سارالانادى. جاڭا يدەيالار ىزدەنىستەن تۋىندايدى. سوندىقتان توقتاۋسىز ىزدەنىستە, كاسىپكەرلەر ورتاسىندا بولعان, ءتۇرلى سالاداعى ادامدارمەن ارالاسقان دۇرىس. ماركەتينگە قاتىستى, ساتۋعا قاتىستى, ينۆەستيتسياعا قاتىستى, جالپى بيزنەس جۇرگىزۋگە قاتىستى قانداي اقپارات بولسا, قاراپ-قامتىپ جۇرۋگە تىرىسۋ كەرەك. كۇندەلىكتى ىزدەنىسسىز, ءىسىڭ العا جۇرمەيدى. ونسىز ونبەيسىز, وسپەيسىز. جەكە كاسىپپەن اينالىسقاننان كەيىن, وزىڭنەن كوش ىلگەرى كاسىپكەرلەردىڭ تاجىريبەسىنە كوڭىل بولگەن, ولاردان اقىل-كەڭەس العان ماڭىزدى. «مەنىڭ ۇلگى تۇتارلىق مەنتورلارىم ازىرگە الەمدىك نارىقتا جۇرگەن كاسىپكەرلەر. اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىندىكتەن جاساعان دۇنيەلەرىنە الەمنىڭ كوزى جەتكەن شەتەلدىك بيزنەسمەندەردى ونلاين تىڭدايمىن, قارايمىن. سەبەبى, ولاردان اينالىسىپ جاتقان نيشالارىمىزدىڭ ءبىز بىلمەيتىن قۇپيالارىن انىقتاۋعا, يدەيالار الۋعا بولادى. Google, YouTube «جول سىلتەيدى», ىزدەگەن كەرەگىمدى تابامىن. باسەكەلەستەرىمىزدى زەرتتەي وتىرىپ, جاڭاشىل يدەيالارىمىزدى نارىققا ەنگىزەمىز» دەيدى جاس كاسىپكەر. جوسپار – جاڭا بيزنەس يدەيالار مەن جاڭا جوبالاردى قولعا الىپ, نارىقتا جاڭا قىزمەت تۇرلەرىن ۇسىنۋ. ماقسات – جۇمىس ورىندارىن اشىپ, ەل جاستارىن جۇمىسپەن قامتۋ. ولاردى بيزنەسكە باۋلۋ, ءسويتىپ, ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ.
راسىندا, بيزنەسپەن اينالىساتىن كاسىپكەر نارىقتاعى دەرەكتەردى زەردەلەۋ, ەكونوميكالىق پروتسەستەردى جوسپارلاۋ جانە بولجاۋ, باستايتىن ءىسىنىڭ تيىمدىلىگىن جان-جاقتى تالداۋ, جوبالاۋ ارقىلى شەشىم قابىلداعاندا عانا جەتىستىككە جەتپەك.
ايانحان ۇمبەت,
Astana IT University 2 كۋرس ستۋدەنتى
