ورالدان ارقا توسىنە مەكەنجاي اۋىستىرىپ كەلگەندە العاش تانىسقان ادامىمنىڭ ءبىرى ابەكەڭ – امانكەلدى جۇمابەك بولدى. قاربالاس جۇمىس كۇندەرىنىڭ بىرىندە «استانا اقشامى» گازەتى رەداكتسياسىنا اق قىراۋ شالعان, تولقىندى, قالىڭ شاشى يىعىنا تۇسكەن جىگىت اعاسى كىرىپ كەلدى. قاسىندا كوزىلدىرىكتى شويىن قارا ەتجەڭدى ادام بار.
«وسىندا قالامى ۇشقىر جۋرناليستەر كەلدى» دەگەندى ەستىپ, سالەم بەرە كەلدىك» دەدى ول شاعىن بولمەدە وتىرعان بەس-التى ادامعا شولا قاراپ.
ەسىك جاقتا وتىرعان جۋرناليستەر مارقۇم ساعات وشاقباەۆ پەن ايتقادىر تىلەۋوۆ ۇشىپ تۇرەگەلىپ امانداسىپ, حال-جاعداي سۇراسىپ جاتىر. مەن دە ورنىمنان تۇرىپ, قول بەرىپ, ىزەت جاسادىم. ارىپتەستەرىمنىڭ ءاپ دەگەندە كەلگەن ادامدارمەن اڭگىمەسى جاراسىپ جۇرە بەردى. كوپ كەشىكپەي قوناقتارمەن جاقىنىراق تانىستىق.
– امانكەلدى جۇمابەك دەگەن – اقىن, ءانشى, اۋدارماشى اعامىز, – دەدى ساعات.
قاسىنداعى كىسى جازۋشى, كومپوزيتور ەسكەرمەس يمانباەۆ ەكەن. بۇعان دەيىن ەكەۋى استانا ارقا توسىنە قونىس اۋدارا باستاعاندا, «اقمولا – باس قالام» اتتى ءان جازىپ, ول ءان قالانىڭ حالىقارالىق تۇساۋكەسەرىندە ورىندالعان ەكەن. ەندى, مىنە, شاھارداعى ءبىر وقۋ ورنى سول ءاننىڭ شىعارماشىلىق اۆتورلارىمەن كەزدەسۋ وتكىزىپ, اعالارىمىز سودان ورالىپ كەلە جاتقان بەتى ەكەن. سول العاشقى كەزدەسۋىمىز كەيىن اعا مەن ءىنىنىڭ اراسىنداعى رياسىز سىيلاستىققا اينالدى.
ابەكەڭ جاقسى اقىن ەدى. سەزىمگە تولى ليريكالىق ولەڭدەرىمەن قاتار ازاماتتىق پافوستاعى جىرلارىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟! ءبىر كۇنى كەشتەتىپ ول تەلەفون سوقتى. «اۋ, ءىنىم, نە شارۋا ىستەپ جاتىرسىڭ, قولىڭ بوس پا؟» دەدى. «ءيا, ۇيدەمىن, قولىم بوس» دەدىم.
«وندا اعاڭنىڭ سياسى كەپپەگەن تۋعان جەر تۋرالى ولەڭىن تىڭدا» دەدى. ءوزىنىڭ وسكەن ولكەسى – ەرەيمەنتاۋىنا دەگەن پەرزەنتتىك پارىزىن جىر تىلىندە شىمىرلاتا جەتكىزىپتى. وزىنە ءتان ادۋىندى ىرعاقپەن توكپەلەتە وقىعان سول ولەڭىنىڭ تەك جادىمدا «قاتالادىم دەيىن بە, وت الامىن دەيىن بە؟ ءبىر وزىڭنەن باسقانىڭ, ءبارىن قويام كەيىنگە» دەگەن ءتورت شۋماعى عانا قالىپتى.
ابەكەڭ كەزىندە الماتىعا بارىپ, دارىندى اقىندار مارقۇم كەڭشىلىك مىرزابەكوۆ, ءداۋىتالى ستامبەكوۆ پەن قازىرگى زامانداسى سەرىك تۇرعىنبەكوۆپەن قاتار ءجۇرىپ جىر وقىعانىن ايتىپ وتىراتىن. تالاي ادەبي ورتادا ماقتالىپ, اۋزى دۋالى جىر دۇلدۇلدەرىنىڭ باتاسىن دا العان. پوەزيانى جاقسى كوردى. كوپتەگەن اقىننىڭ ولەڭدەرىن جاتقا وقيتىن. ءوزى دە سەزىمدى سەلت ەتكىزەتىن كەرەمەت ولەڭدەر جازدى. بىراق ونى جيناقتاپ, كىتاپ ەتىپ شىعارا قويماپتى. سونىڭ سىرىن سۇراعانىمدا «قۇنتسىزدىق قوي» دەيتىن دە, ازىلگە شاپتىرىپ: «اقىنمىن اتاعى جوق, كىتابى جوق. ويلاما سوعان قاراپ, قۇسالى دەپ, اق پەيىل كوڭىلىمنىڭ كوگەرشىنى اۋلامدا ءارلى-بەرلى ۇشادى كەپ» دەپ ءبىر شۋماق ولەڭمەن جاۋاپ بەرەتىن.
امانكەلدى اعامىز جاقسى ءانشى ەدى. تالاي ورتادا, قاتارلاستارىنىڭ اراسىندا «ءبىر بالانى» شىرقاعاندا, سونشاما اسقاق داۋىسىنىڭ كەڭ دياپازونىنا تاڭعالاتىنبىز. ەگەر شىنداپ اينالىسسا, ابەكەڭنىڭ ءتاپ-ءتاۋىر ءانشى بولاتىنىنا كۇمان جوق ەدى.
بىردە جۋرناليست ەسكەندىر ەرتاي ەكەۋمىز ءبىر مەرەكە قارساڭىندا ورتالىق تەلەۆيدەنيەنىڭ ديكتورى ءابدىرالى بولەبايدىڭ جۇمىس ورنىنا بارا قالدىق. سالەم بەرىپ, كىرىپ بارساق, ءابدىرالىنىڭ بولمەسىندە, قاسىندا تاعى ءبىر تانىمال ادام بار, امانگەلدى اعام وتىر ەكەن. ءبىراز قۋدى-قاشتى اڭگىمەدەن كەيىن ابەكەڭ «مەن مىنا ەكى ءىنىمنىڭ قۇرمەتىنە ءان ايتىپ بەرەمىن» دەپ «ماريام جاگورقىزى» مەن «ءبىر بالانى» اۋەلەتتى. جاياۋ مۇسانىڭ «اقسيساسى» مەن ءماديدىڭ «قاراكەسەگىنەن» ءبىر قايىردى. قاي ءاندى ايتسا دا كاسىبي انشىلەردەي بەرىلە, ءاننىڭ تابيعاتىنا بويلاي, جان-تانىمەن تۇسىنە شىرقايتىنى سۇيسىندىرەتىن.
«ەگەر ادام تالانتتى بولسا, بارلىق جاعىنان دا تالانتتى» دەگەن ءسوز وسى امانكەلدى اعامىزعا ارنالىپ ايتىلعانداي. ول تاماشا اۋدارماشى بولدى. مەكتەپتەن كەيىن نوۆوسيبيرسك قالاسىنىڭ تەمىر جول ينستيتۋتىنا ءتۇسىپ, ەكى كۋرستان كەيىن وتباسى جاعدايىمەن وقي الماي قالماعاندا, ول قازىر ءوندىرىس سالاسىنىڭ ءىرى مامانى بولۋى مۇمكىن ەدى. دەگەنمەن سول كەزدەگى تاجىريبە ونى ورىس ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋگە اسەر ەتكەن. كەز كەلگەن ادامنىڭ ءتىسى باتپايتىن كىتاپتاردى ابەكەڭ قينالماي اۋدارىپ ءجۇردى. بۇل باعىتتا ول كىسىدەن ۇيرەنگەنىمىز وتە كوپ. «اۋدارمانىڭ جولما-جول, ماعىنالىق جانە سينحروندى دەگەن ءۇش ءتۇرى بار. سونىڭ قاي-قايسىسىنا دا اسقان جاۋاپكەرشىلىك پەن ءبىلىم قاجەت» دەيتىن ول.
ءبىر كۇنى ابەكەڭ تەلەفون سوقتى. «ءىنىم, مەن ناۋقاستانىپ قالدىم. ەكى رەت وتا جاساتىپ, ەندى, مىنە, ۇيدە جاتىپ ەم الىپ جاتىرمىن. ءبىراز وي تۋدى, سونى قاعازعا ءتۇسىرىپ, 10-15 جاڭا ولەڭ جازىپ تاستاپپىن. گازەت باسشىلىعىمەن كەلىستىم. وڭ بولعىر جىگىتتەر «بەرىڭىز ولەڭىڭىزدى» دەپ وتىر. سونى سەن كەلىپ الىپ كەتىپ, عالىمنىڭ قولىنا تاپسىرشى» دەپ ءوتىنىش ايتتى.
اعامىز ماقسوت نارىكباەۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى سوڭعى ساۋلەت ۇلگىسىمەن سالىنعان زاماناۋي ءزاۋلىم ۇيلەردەن كەڭ دە جارىق پاتەر العان ەكەن. مەنى ەسىك الدىندا قارسى الدى. «قونىس قۇتتى بولسىن, ابەكە!» دەدىم. «بالام دارحان الىپ بەردى. ۇلىم ءۇمىتىمدى اقتادى» دەپ ول وسى ءسوزدى ەرەكشە ءبىر كوڭىل كۇيمەن, اسقان ماقتانىشپەن ايتتى.
مارجانداي ءتىزىلىپ, تاسقا باسىلعان ءبىر توپ ولەڭدەرىن ۇسىنىپ جاتىپ: «بويىما 11-12 جاسىمدا قونعان ونەر ەدى. وسىنداي جانىم قينالعاندا سەرىك ەتەمىن. ءوزى كەلەدى ماعان ولەڭ. سان ويلار مازالاپ, سولاردىڭ جۇرەگىمنەن وتكەنىن قاعازعا تۇسىرەمىن» دەپ سىرىن اقتاردى.
تىنىسىن تىرشىلىكتىڭ تىنباي باعىپ,
كۇنىنە ءجۇز تولعانىپ, مىڭ ويلانىپ.
وي بۇلتىنان ءۇزىلىپ ءتۇسىپ كەلەم,
ءبىر تامشى جىرعا اينالىپ, – دەپتى ابەكەڭ ءبىر ولەڭىندە. قانداي تەرەڭ ماعىنا دەسەڭشى! وسى ولەڭ توپتاماسى كوپ كەشىكپەي «استانا اقشامى» گازەتىنە دە جاريالاندى.
ابەكەڭ تاعى تەلەفون شالدى. «ءىنىم, «جاقسىلىق جاساساڭ – ءبۇتىن جاسا» دەگەن, ەندى گازەتكە شىققان سول ولەڭدەرىمدى اكەلىپ بەرشى» دەدى.
تۇسكى اسقا تولەش اپاي ءتاتتى شاي دايىنداپ قويىپتى. ءبىز ۇزاق اڭگىمەلەستىك. ويتكەنى ابەكەڭ مەنى جىبەرگىسى كەلمەدى. ءسال دە بولسا قاسىمدا بولسىن دەدى مە ەكەن. اڭگىمەدەن-اڭگىمە ءوربىتىپ ءبىراز وتىردى. كەتەرىمدە «مىناۋ ساعان اعاڭنىڭ ءىلتيپاتى» دەپ ۇستىمە شاپان جاۋىپ, قۇشاعىنا قىسىپ ۇزاق تۇرىپ الدى. سوسىن «امان ءجۇر, اينالايىن!» دەپ اعالىق اق تىلەگىن ءبىلدىردى. بۇل مەنىڭ اقجارقىن, ابزال اعامدى سوڭعى رەت كورۋىم ەكەن.
