دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىنىڭ سانى دا, ساپاسى دا ارتۋ كەرەك

ەلوردانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى – كۇردەلى, ­جاۋاپكەرشىلىگى وراسان زور سالا. استانادا جىل سايىن تۇرعىندار سانى ارتىپ كەلە جاتقاندىقتان, قولدانىستاعى مەديتسينا ­ۇيىمدارىنا تۇسەتىن جۇكتەمە دە تىم كوپ. مەرەكە قارساڭىندا استانا ­قالاسى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ءاليا رۇستەموۆامەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.

– ءاليا شايزاداقىزى, قازىرگى تاڭدا ەلوردالىق قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قانداي ماسەلەلەر تۇر؟

– استانالىقتاردىڭ سانى ارتقان سايىن ەمحانالار مەن ستاتسيونارلاردىڭ جۇكتەمەسى شامادان تىس كوبەيەدى. جىل سايىن قالا حالقىنىڭ سانى تۋ جانە باسقا ايماقتاردان قونىس اۋدارۋشىلار ەسەبىنەن 60-70 مىڭ ادامعا كوبەيەدى. ارينە, قولدانىستاعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ينفراقۇرىلىمى جەتكىلىكسىز. مىسالى, سوڭعى نىسان قالادا 2015 جىلى پايدالانۋعا بەرىلدى. سوندىقتان باستى مىندەتتىڭ ءبىرى – جاڭادان دەنساۋلىق ساقتاۋ نىساندارىن اشۋ. وسى ماسەلەلەر بويىنشا بىزدە بەكىتىلگەن جوبالار بار. بۇگىندە قالامىزدا ەمحانالار دا, ستاتسيونارلار دا جەتكىلىكسىز. 2027 جىلعا دەيىن جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن 11 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانىن, ونىڭ ىشىندە 2 پەريناتالدىق ورتالىق, 2 جاڭا زاماناۋي كوپسالالى اۋرۋحانا, ونىڭ ىشىندە بالالار اۋرۋحاناسىن, 2 مەملەكەتتىك جانە 5 جەكە ەمحانا اشۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. سونىمەن قاتار مەديتسينا مەكەمەلەرىندەگى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازانى ۇنەمى جاڭارتىپ, كۇردەلى جوندەۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. ماسەلەن, 2023 جىلى 16 مەديتسينا مەكەمەسىندە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىسى جۇرگىزىلىپ, اياقتالدى. 2020 جىلدان باستاپ ءبىز العاشقى مەديتسينالىق-سانيتاريالىق كومەك ۇيىمدارى ءۇشىن جابدىقتاردى ماقساتتى تۇردە ساتىپ الدىق, 2023 جىلدان باستاپ ءبىزدىڭ ستاتسيونارلار ءۇشىن مەديتسينالىق تەحنيكانى ساتىپ الۋ باستالدى. وسى ۋاقىت ىشىندە قالالىق مەديتسينا ۇيىمدارى ءۇشىن بارلىعى 4 مىڭنان استام مەديتسينالىق تەحنيكا ساتىپ الىندى. مۇنداي جاڭا تەحنولوگيالار مەن تاسىلدەردى ەنگىزۋ پروتسەستى وڭتايلاندىرۋعا جانە مەديتسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋدى كوزدەيدى. نەگىزگى باعىتتارعا تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ, مەديتسينا ينفراقۇرىلىمىن جاڭعىرتۋ, عىلىمي زەرتتەۋلەردى قولداۋ جانە مەديتسينا ماماندارىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ كىرەدى. مىسالى, №2 قالالىق كوپبە­يىندى اۋرۋحانادا بۇگىندە گوسپيتالدىق فارماتسيا بولىمشەسى جۇمىس ىستەيدى, بۇل – دارىلەر مەن مەديتسينالىق ماقساتتاعى بۇيىمداردى باسقارۋدىڭ زاماناۋي ءتاسىلى. مۇندا بەرىلەتىن ءدارى-دارمەكتەردىڭ سانى اۆتوماتتى تۇردە باقىلانادى. بۇل ءبولىمنىڭ بىرەگەيلىگى دە سول, ناۋقاستىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى جانە ءدارى-دارمەك شىعىنىن ۇنەمدەيدى. بولاشاقتا بۇل جوبا باسقا قالالىق اۋرۋحانالاردا دا ىسكە قوسىلادى دەپ كۇتىلۋدە.

– دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ قازىرگى قۇرىلىمى قانداي؟

– باسقارماعا قاراستى 32 مەديتسينا ۇيىمى, ونىڭ ىشىندە 15 العاشقى مەديتسينالىق-سانيتارلىق كومەك ۇيىمى, 4363 ورىندى 11 ستاتسيونار, جەدەل جاردەم ستانتسياسى جانە جوعارى مەديتسينا كوللەدجى, ارنايى مەديتسينالىق جابدىقتاۋ بازاسى, مامانداندىرىلعان بالالار ءۇيى, پاتولوگيا-اناتوميا بيۋروسى, ايتۆ-ينفەكتسياسىنىڭ الدىن الۋ ورتالىعى بار. سونداي-اق قالادا 2153 ورىنعا ارنالعان 7 رەسپۋبليكالىق جانە ۆەدومستۆولىق اۋرۋحانا, 29 العاشقى مەديتسينالىق-سانيتاريالىق كومەك كورسەتەتىن جەكەمەنشىك ۇيىم بار.

استانالىقتاردىڭ ورتاشا جاسى – 78

– استانادا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى ەلىمىز بويىنشا ەڭ جوعارى كورسەتكىشكە يە ەكەنى بەلگىلى. ال ءولىم-ءجىتىم, اۋرۋ-سىرقاۋ ازايدى ما؟

– قابىلدانىپ جاتقان شارالاردىڭ ارقاسىندا ەلوردادا نەگىزگى مەديتسينالىق-دەموگرافيالىق كورسەتكىشتەر جاقسارۋدا. بۇل ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ نەگىزگى جەتىستىگى مەن كورسەتكىشى دەسەم بولادى. 2023 جىلى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ كورسەتكىشى 78,09 جىلدى قۇراپ, رەسپۋبليكالىق كورسەتكىشتەن 3 جىلعا اسىپ ءتۇستى. سونداي-اق وتكەن جىلى جالپى ءولىم-ءجىتىم 4,5 پايىزعا, ونىڭ ىشىندە قاتەرلى ىسىك اۋرۋلارى 4,4 پايىزعا, قان اينالىمى جۇيەسىنىڭ اۋرۋلارى 43,2 پايىزعا, جاراقات, جازاتايىم وقيعالار جانە ۋلانۋ 25 پايىزعا تومەندەگەنى بايقالدى.

– قالادا امبۋلاتوريا-ەمحانا قىزمەتىنىڭ جاعدايى قانداي؟

– بۇگىنگى تاڭدا امبۋلاتوريالىق كو­مەكتى شامامەن 1,5 ملن ادامعا قىز­مەت كورسەتەتىن 47 ەمحانا كورسەتەدى. وتكەن جىلى ەمحانالارعا كەلۋشىلەر سانى شامامەن 10,5 ملن بولعان. بۇل جۇكتەمەنىڭ كوپتىگىن كورسەتەدى. استانانىڭ باس جوسپارىنا سايكەس, 2035 جىلعا قاراي بولجامدى حالىق سانى 2,3 ميلليون تۇرعىندى قۇرايدى. مۇنىڭ ءبارى تولىققاندى مەديتسينالىق كومەككە, سونىڭ ىشىندە ماياتنيكتىك كوشى-قون ەسەبىنەن ۇلكەن سۇرانىس تۋدىرادى. وسى پروبلەمانى ەسكەرە وتىرىپ, 2027 جىلعا دەيىن 7 ەمحانا سالۋ جوسپارلانۋدا, ونىڭ ىشىندە ەكەۋى – مەملەكەتتىك ەمحانا.

– «ۇيدەگى دارىگەر» جوباسى ءوزىن اقتادى ما؟ نەلىكتەن جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ودان ءارى جالعاسپادى, نە كەدەرگى بولدى؟

– «ۇيدەگى دارىگەر» جوباسى ءوزىن اقتامادى, ونى جۇزەگە اسىرۋدا بىرقاتار ماسەلە بولدى. تيىمسىزدىگىنە بايلانىستى جوبا ودان ءارى دامىمادى. مەملەكەتتىك نورماتيۆكە سايكەس, بۇل – 5 مىڭنان اسپايتىن ەلدى مەكەندە قۇرىلاتىن جانە ءبىر-ءۇش دارىگەر مەن ەكى مەدبيكەدەن تۇراتىن دارىگەرلىك امبۋلاتوريا. مۇنداي امبۋلاتوريا اياسىندا تولىق­قاندى كومەك كورسەتۋ مۇمكىن ەمەس. ول بارلىق مەديتسينالىق جابدىقپەن جابدىقتالمايدى. ءارى قاراي تەكسەرىلۋ ءۇشىن ناۋقاس سالالىق مامانعا جۇگىنۋى كەرەك. ادام ەمحاناعا كەلگەننەن كەيىن ۋچاسكەلىك دارىگەردەن باستاپ بەيىندى مامانعا دەيىن بارلىق مەديتسينالىق كومەكتى ءبىر جەردەن العىسى كەلەدى, ونى امبۋلاتوريادا الۋ مۇمكىن ەمەس. وسى سەبەپتى سوڭعى جىلدارى قالا تۇرعىندارىنىڭ شاعىمى وتە كوپ بولدى.

ءمامس اياسىندا قىمبات قىزمەتتەردى تەگىن الادى

– سوڭعى كەزدە ءمامس جۇيە­سىنە قاتىستى قالا تۇرعىندارىنان شاعىم كوپ. جۇيەگە جاڭا وزگەرىستەر ەنە مە؟

– بىزدە مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇمىس ىستەي باستادى. ايتا كەتۋ كەرەك, ول اقش, كانادا, ۇلىبريتانيا, گەرمانيا جانە تاعى باسقا كوپتەگەن ەلدە قولدانىلادى. ويتكەنى ول حالىق ءۇشىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. كوبىنەسە مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ كومەگىمەن ازاماتتار قاراپايىم مەديتسينالىق قىزمەتتەردى عانا ەمەس, سونىمەن قاتار وتە قىمبات قىزمەتتەردى تەگىن الا الادى. مىسالى, جۇيە شەڭبەرىندەگى ايەلدەر ەكستراكورپورالدى ۇرىقتاندىرۋ پروتسەدۋراسىنان ءوتۋى مۇمكىن.

ءمامس جۇيەسىنە قاتىستى قالا تۇرعىندارىنىڭ كوپتەگەن شاعىمىنا جاۋاپ رەتىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى جۇيەنى جاقسارتۋ جانە جاڭا ادىستەردى ەنگىزۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. بۇعان مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ قاراجاتىن باسقارۋدىڭ اشىقتىعى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ, كورسەتىلەتىن مەديتسينالىق قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ جانە حالىقتىڭ مەديتسينالىق كومەككە قولجەتىمدىلىگىن كەڭەيتۋ كىرەدى. سونداي-اق ءارتۇرلى وزگەرىس بىرتىندەپ ەنۋدە, دارىگەرلەر جۇكتەمەسىنىڭ ءبىر بولىگى مەدبيكەلەرگە اۋىستىرىلدى, ولاردىڭ فۋنكتسيالارىن كەڭەيتتى, 9 باعىت بويىنشا سالالىق ماماندارعا جازىلۋ ءۇشىن تەراپەۆتكە مىندەتتى تۇردە بارۋدى توقتاتتى, ونكولوگيا اۋرۋلارىنا كۇدىك تۋىنداعان جاعدايدا, ناۋقاستار ءۇشىن «جاسىل ءدالىز» ەنگىزىلدى. مۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ قولجەتىمدىلىگى جانە كورسەتىلەتىن مەديتسينالىق قىز­مەتتەردىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن جاسالۋدا.

1,5 ملرد تەڭگەگە قايىرىمدىلىق كورسەتتى

– قالا تۇرعىندارىن ءدارى-دارمەك­پەن قامتاماسىز ەتۋ جاعدايى قالاي؟ ­ەمحانالاردا تەگىن ءدارى الۋعا بولاتىن اۋرۋلاردىڭ ءتىزىمى كەڭەيە مە؟

– وتكەن جىلى 150 مىڭنان استام ادام تەگىن ءدارى الدى. بۇدان باسقا, جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتىنان سيرەك, ورفاندىق اۋرۋلارى بار پاتسيەنتتەر ءۇشىن دارىلىك زاتتاردى, مەديتسينالىق بۇيىمداردى ساتىپ الۋ ءۇشىن قارجى بولىنەدى. 2023 جىلى 39 نوزولوگيا بويىنشا 400 ناۋقاس قامتاماسىز ەتىلدى.

بيىل ءماسليحات شەشىمىنە ءسۇت بەزى وبىرى, وكپە وبىرى, يديوپاتيالىق ارتريت, ەپيلەپسيا, سكلەروز, سپاستيكالىق تسەرەبرالدى سال اۋرۋى, ۆيللا اۋرۋى سياقتى 11 نوزولوگيا بويىنشا قوسىمشا 15 دارىلىك پرەپارات اتاۋى ەنگىزىلدى. 1,5 جىل ىشىندە «قازاقستان حالقىنا» قوعامدىق قورى استانا قالاسىنىڭ 33 ەمدەلۋشىسىنە جالپى سوماسى 1,5 ملرد تەڭگەگە قايىرىمدىلىق كومەك كورسەتتى.

مامانداردى وقىتۋ توقتامايدى

 – مەديتسينا ۇيىمدارىندا كادر ماسەلەسى قالاي شەشىلۋدە؟ قىزمەتكەرلەر ءۇشىن تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋ قاراستىرىلعان با؟

– باسقارماعا باعىنىستى مەديتسينا ۇيىمدارىندا شامامەن 12 مىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرى جۇمىس ىستەيدى, ونىڭ ىشىندە 3,5 مىڭعا جۋىعى – دارىگەر جانە 6 مىڭنان استامى – ورتا مەديتسينا قىزمەتكەرى. بۇگىنگى تاڭدا دارىگەرلىك كادرلاردىڭ تاپشىلىعى 72 تۇلعانى قۇرايدى, نەگىزىنەن, بۇل – ۋچاسكەلىك دارىگەرلەر.

ءبىز قىزمەتكەرلەرىمىزگە بارلىق جاعىنان قولداۋ كورسەتەمىز جانە ولارعا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي جاسايمىز. دارىگەردىڭ قاجەتتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن, ونىڭ ىشىندە تاپشى ماماندىقتار بويىنشا 2023 جىلى جەرگىلىكتى بيۋدجەت ەسەبىنەن 131 رەزيدەنتۋرا گرانتى ءبولىندى. بۇگىنگى تاڭدا 22 ماماندىق بويىنشا 96 رەزيدەنت وقيدى.

سوڭعى 3 جىلدا يزرايل, تۇركيا, رەسەي, گەرمانيا, ليتۆا سياقتى ەلدەردە 150-گە جۋىق مامان وقىتىلدى. ولاردىڭ ىشىندە حيرۋرگتار, گينەكولوگتار, پەدياترلار, تراۆماتولوگتار, رەۆماتولوگتار, انەستەزيولوگ-رەانيماتولوگتار, رەابيليتولوگتار جانە باسقالار بار. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس, مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تابىسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا 2023 جىلى دارىگەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 30 پايىزعا, ورتا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسى 20 پايىزعا ۇلعايدى.

تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىنە كەلسەك, اكىمدىك جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردا ەسەپتە تۇرعان جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ۇيگە جانە ساتىپ الۋ قۇقىعىنسىز تۇرعىن ۇيگە مۇقتاج رەتىندە «شاڭىراق» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرادى. ەلوردا جاستارىن تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا قوسىمشا 35 جاسقا دەيىنگى ماماندارعا جەڭىلدىكپەن نەسيە بەرۋدى كوزدەيتىن «ەلوردا جاس­تارى» باعدارلاماسى بەكىتىلدى.

– باسقارمانىڭ بيۋدجەتى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. باسىمدىق قانداي باعىتتارعا بەرىلەدى؟

– 2024 جىلى بيۋدجەت 19,3 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. بيۋدجەتتىڭ نەگىزگى ۇلەسىن مەديتسينا ۇيىمدارىنىڭ كۇردەلى شىعىنى الادى. بۇل قاراجات دەنساۋلىق ساقتاۋ وبەكتىلەرىن كۇردەلى جوندەۋگە جانە مەديتسينا ۇيىمدارىن ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋعا باعىتتالعان. بيۋدجەتتىڭ ەداۋىر بولىگى حالىققا يممۋنوپروفيلاكتيكا جۇرگىزۋ ءۇشىن ۆاكتسينالار مەن باسقا دا مەديتسينالىق يممۋنوبيولوگيالىق پرەپاراتتاردى ورتالىقتاندىرىلعان ساتىپ الۋعا جانە ساقتاۋعا, سونداي-اق سيرەك كەزدەسەتىن اۋرۋلارى بار حالىقتىڭ جەكەلەگەن ساناتتارى ءۇشىن دارىلىك پرەپاراتتاردى ساتىپ الۋعا كوزدەلگەن.

الەمنىڭ جەتەكشى كلينيكالارىندا وقىتۋدى قوسا العاندا, دەنساۋلىق ساق­تاۋ سالاسىنداعى ماماندارعا قوسىمشا جانە بەيرەسمي ءبىلىم بەرۋدى ۇيىمداستىرۋعا قارجى بولىنەدى. بيىل دەنساۋلىق ساقتاۋ ماماندارىن وقىتۋعا 354,5 ملن تەڭگە ءبولىندى. ال باسقارماعا ۆەدومستۆولىق باعىنىستى مەديتسينا ۇيىمدارىنىڭ بيۋدجەتى بيىل 118,4 ملرد تەڭگەنى قۇرادى.

– دارىگەرلەر كۇنىنە قانداي ءتى­لەگىڭىز بار؟

– باسقارما اتىنان جانە ءوز اتىمنان بارلىق دارىگەردى كاسىبي مەرەكە – مەديتسينا قىزمەتكەرى كۇنىمەن قۇتتىقتايمىن! دارىگەردىڭ جۇمىسىنا باعا جەتپەيدى, ويتكەنى ولار ادام دەنساۋلىعىنا قامقور, ءومىرىن ساقتاۋ ءۇشىن قولىنان كەلگەنىن جاسايدى. ماماندىق جوعارى بىلىكتىلىكتى, جاۋاپكەرشىلىكتى جانە جاناشىرلىقتى قاجەت ەتەدى.

 ايگۇل الجاكسينا,

گۇلميرا ايماعانبەت