ەل اۋزىندا اڭىز بولعان سۋىرىپ سالما اقىن ءارى جازبا ادەبيەتىنىڭ وكىلى, كومپوزيتور, ءانشى-اكتەر, اعارتۋشى يسا بايزاقوۆ – قازاق ادەبيەتىنە وزىندىك ۇلەس قوسقان ءىرى تۇلعا. ول 1900 جىلى 3 قىركۇيەكتە پاۆلودار وبلىسى ەرتىس اۋدانى ۇلگىلى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
اكەسى بايزاق ونەر دەسە ىشەر اسىن جەرگە قوياتىن, ءان ايتۋدى جاقسى كورەتىن ادام بولسا, اناسى عازيزا دا ونەرگە جاقىن, ءاندى تاماشا ورىندايتىن ساۋىقشىل ادام بولىپتى.
يسا اقىننىڭ ومىرگە كەلۋى دە ەرەكشە. 1900 جىلدىڭ كۇزىندە بايزاقتاردىڭ اۋلەتى قىستاققا كوشپەككە دايىندالادى. يساعا اناسىنىڭ اياعى اۋىر ەكەن. كەنەت اۋا رايى بۇزىلىپ, جاڭبىر سەبەلەي جونەلەدى. وسى ساتتە عازيزانىڭ كەنەتتەن تولعاعى باستالادى. كوپ ۇزاماي كىشكەنتاي ءسابي ومىرگە كەلەدى. جاس نارەستەنىڭ شىر ەتكەن داۋىسىن ەستىگەن بايزاق ەسى شىعىپ, قۋانعانىنان سىرتقا اتا جونەلەدى. دالادا جاۋىن نوسەرلەتىپ قۇيىپ, داۋىلدى جەل ءورشىپ تۇر ەكەن. قۋانىشىن باسا الماعان يسانىڭ اكەسى بايزاق ومىرگە نوسەرلەتىپ كەلگەن بۇل تەگىن بالا بولماس دەپ ويلايدى.
اي-كۇنى تولماعان جەتى ايلىق بالانى اكە-شەشەسى ىرىم ەتىپ, توعىز اي تولعانشا تۇلكى تىماققا وراپ, ءۇي توبەسىنە شەگە قاداپ, بالانى سوعان ءىلىپ قويادى. وسىلايشا داۋىلداتىپ, نوسەرلەتىپ ومىرگە كەلگەن يسا قازاق حالقىنىڭ داۋىلپاز اقىنى بولاتىنىن سول كەزدە اڭعارتقان بولار.
يسا كىشكەنتاي كەزىنەن ۇعىمتال, زەرەك, پىسىق بولىپ وسەدى. انگە قۇمار, ونەرگە قۇشتار بولادى. اينالاسىنداعى تاماشا تابيعاتتى ايالاپ, كەڭ جازيرالى دالانىڭ كوركەمدىگىنە ءسۇيسىنىپ, ىشىنەن ولەڭدەتىپ, كۇبىرلەپ جۇرەدى ەكەن. ونىڭ بويىنداعى بۇل قاسيەتتى اتا-اناسى مەن اجەسى سەزىپ جۇرەدى. بولاشاق اقىننىڭ جىر مەن انگە جاستايىنان قۇمارلىعى اتا-اناسىنا تارتقانىنان بولار, بوس ۋاقىتىندا, ءتىپتى ءىشى پىسقان كەزدە كورشى اۋىلداعى جيىن-تويلارعا كەتىپ قالىپ, ءان ايتىپ, ونەرىن كورسەتىپ جۇرەدى. بىراق بۇل قۋانىشتى كۇندەر ۇزاققا سوزىلمايدى. يسا 9 جاسقا تولعاندا, اناسى عازيزا قايتىس بولادى. اناسى دۇنيەدەن وتكەندە بالا يسانىڭ قيىن كۇندەرى باستالادى. اعاسى مۇسا مەن قاتيرا جەڭگەسىنىڭ قاراماعىندا بولىپ, تاربيەنى اڭگىمەشىل, اقىنجاندى اجەسى جانبالادان الادى. يسانىڭ وزىنەن ۇلكەن زىليحا دەگەن اپاسى بولىپتى. ول دا ولەڭ-جىرعا اۋەس ەكەن. بىردە 9 جاستاعى بالا يسانى زىليحا ءبىر شۋماق ولەڭمەن بىلاي دەپ قاعىتادى:
باسىڭدا جالما-جۇلما
ەسكى بورىك,
اعاش ات استىڭداعى
جانسىز كولىك.
ءوڭ بويىڭ قۇس تۇتكەندەي
ءتۇرىڭ مىناۋ,
قاقساعان تۋماي جاتىپ,
شەشەڭ ءولىپ, – دەپتى
سوندا يسا بىردەن:
كەكىلىن كەربەستى اتتىڭ
تۇيمەدىڭ بە؟
تال شىبىق بۇرايىن دەپ
يمەدىڭ بە؟
نەسىنە بوركىمدى ايتىپ
مازاقتايسىڭ,
بوركىڭدى تىگىپ بەرگەن كيمەدىم بە؟ – دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
جاستايىنان ونەرگە بەيىم وتباسىندا وسكەن يسا اقىندىق, انشىلىك, دومبىرانىڭ قۇلاعىندا وينايتىن ونەرىمەن اۋىل-ايماققا ايگىلى بولىپ, كوزگە تۇسە باستايدى. سودان يسا 10 جاسىنان باستاپ اقىندىق تالانتىمەن ەلگە تانىمال بولادى. دەگەنمەن ونىڭ بالالىق شاعى قيىندىقپەن وتەدى. بايلارعا جالدانىپ, وتباسىنا كومەكتەسەدى. ءار جەرگە مال ايداعان ساۋداگەرلەرگە جالدانىپ قىزىلجار, ومبى قالالارىنا مال اپارادى. شەتكە شىعىپ جۇمىستا جۇرگەنىندە بالا يسا ورىس ءتىلىن دە ۇيرەنىپ الادى.
پاتشا وكىمەتى 1916 جىلعى يۋن ايىنداعى جارلىعى بويىنشا 19-31 جاستاعىلارعا ەسەپ جۇرگىزگەندە, 16 جاستاعى بالا يسانى 21 جاستا دەپ كورسەتىپ, ونى دا ۇلكەندەرمەن قارا جۇمىسقا ايداپ جىبەرەدى. ول تومسك قالاسىنىڭ جانىنداعى انجەركا شاحتاسىنا جۇمىسقا الىنادى. سول كەزدەگى جۇمىسشىلاردىڭ قيىن تۇرمىسىن بالا اقىن ءوز كوزىمەن كورىپ, ونىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسى وسى جىلدارى وزگەرە باستايدى. اق پەن قارانى, وتىرىك پەن شىندىقتى, ادىلەتسىزدىك پەن جاۋىزدىقتىڭ ءبارىن وسى جىلدارى ول باسىنان وتكەرەدى. يسا اقىن اۋىر جۇمىستا جۇرگەنىندە ءوز جانىنان ولەڭ شىعارىپ, ادىلەتسىزدىكتى سىنايدى. قارا جۇمىستا ءجۇرىپ ول شىڭدالادى ءارى باي مەن كەدەيدىڭ الشاقتىعىن وسى كەزەڭدە تۇسىنەدى. كەڭەس وكىمەتى ورناعان جىلدارى يسا اقىن مەكتەپتە وقىپ ءبىلىم الادى, وسىندا ءتالىم-تاربيە كورەدى. و باستا تۋما تالانت كورگەن-بىلگەنىن قاعازعا تۇسىرە باستايدى. جاڭا ومىرگە ارالاسىپ, دومبىراسى مەن قالامىن قاتار ۇستاپ, حالىقتىڭ مۇڭىن جوقتايتىن ولەڭدەردى ومىرگە اكەلەدى.
1919 جىلى پاۆلودار قالاسىندا ۇلكەن توي وتەدى. سوندا يسا قالىڭ قاۋىم الدىندا قويىلعان بىرنەشە تاقىرىپ بويىنشا سۋىرىپ سالىپ, كوركەم تىلمەن جىر تولعايدى. ءوزىنىڭ ءبىلىمى مەن جان-جاقتىلىعىن تانىتادى. وسىدان كەيىن يسانىڭ اتى اۋىل-اۋىلعا, بۇكىل ايماققا تاراي باستايدى.
1919-1920 جىلدارى بىرنەشە اقىنمەن ايتىسىپ, ولاردى جەڭەدى. سولاردىڭ ىشىندە ساعيت اقىن بار. ايتىس كەزىندە جۇرت اتاقتى قۇدايبەرگەن اقىنمەن ايتىسۋدى سۇرايدى. بىراق «ۇستازىمداي جاسى ۇلكەن اقىنمەن ايتىسۋ ءجون بولماس» دەپ ودان باس تارتادى.
1921 جىلى يسا اقىن سەمەيدە جۇمىسشى فاكۋلتەتىندە وقيدى, دراما ۇيىرمەلەرىنە بەلسەنە قاتىسىپ, ونەردىڭ سان قىرىن كورسەتەدى. مۇحتار اۋەزوۆ پەن ورىس جازۋشىسى نيكولاي انوۆپەن وسىندا تانىسادى. 1922 جىلى ورىنبورداعى قازاق اعارتۋ ينستيتۋتىنا وقۋعا تۇسەدى. ولەڭدەرى باسپاسوزدە تۇڭعىش رەت 1924 جىلدان باستاپ جاريالانا باستايدى. سەمەي قالاسىنداعى دراما ۇيىرمەسىنە قاتىسىپ, بىرنەشە ونەر ادامىمەن كەزدەسەدى. جۇمات شانين, قاپان بادىروۆ, امىرە قاشاۋباەۆ, مايرا شامسۋددينوۆامەن دە وسى جەردە العاش تانىسادى.
1926 جىلى قىزىلوردادا قازاقتىڭ تۇڭعىش ۇلت تەاترى اشىلعاندا, يسا بايزاقوۆتى دا وسىندا شاقىرادى. ول مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «ەڭلىك-كەبەك», «بايبىشە-توقال» قويىلىمدارىندا باستى رولدەردە ويناعان. ودان باسقا دا بىرنەشە سپەكتاكلگە قاتىسقان. ال «ءبىرجان-سارا» سپەكتاكلىندە يسا بايزاقوۆ ءبىرجاننىڭ ءرولىن سومدايدى. ول جايىندا قازاق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى قاپان بادىروۆ ماعان بىلاي دەگەن ەدى: «بىردە «سارامەن» ايتىسىپ وتىرىپ, ءوز بەتىمەن كەتتى, تۇيدەك-تۇيدەك ولەڭدەر كەتىپ جاتىر, ستسەناريدە جوق. بەلگى بەرسەك تە توقتامايدى. سودان قاسىندا وتىرعان مەن شاپانىنىڭ ەتەگىنەن تارتىپ-تارتىپ قالدىم دا, ىممەن ءبىلدىردىم. ازەر توقتادى عوي. سپەكتاكلدەن سوڭ ماعان: «نەگە توقتاتتىڭ؟ ايتپەگەندە «سارانى» سول جەردە جەڭەر ەدىم» دەپ ازىلدەگەن ەدى. يسا سول جىلدارى تەاتردا ادەبيەت بولىمىندە قىزمەت جاسادى. ءبىز سپەكتاكلدەن كەيىن كورەرمەندەرگە كونتسەرت قوياتىنبىز. يسا ولەڭ وقيدى, امىرە ءان ايتادى, باسقا ءارتىستەر ءوز ونەرىن كورسەتەتىن. سول كونتسەرتتىڭ ستسەناريىن يسا جازاتىن. وعان قوسا, كەيبىر كومپوزيتورلار سپەكتاكلگە مۋزىكا جازعاندا, يسا سول انگە ءسوز جازىپ بەرەتىن».
ءبىر جىلى ەلۋباي ومىرزاقوۆ «اندەر جيناعى» دەگەن كىتاپ شىعاردى. سول كىتاپقا 149 ءان كىردى. سول اندەر جيناعىنداعى 50 ءاننىڭ ءسوزىن يسا جازدى. يساعا تالايلار كەلەتىن ءسوز, ءان جازىپ بەرشى دەپ, اقىندىعى دا, سۋىرىپ سالمالىعى دا كەرەمەت قوي, جازىپ بەرە سالاتىن. يسانىڭ كوپتەگەن ءانى بۇل كۇندە حالىق ءانى بولىپ ءجۇر عوي. يسەكەڭ اۆتورلىعىن دا, ولەڭ جازىپ بەرگەن ادامداردان اقشا دا سۇراعان ەمەس.
شىنىندا, يسا بايزاقوۆ 40-تان استام ءاننىڭ ءسوزىن جازىپ, كوپتەگەن قازاق ءانىن نوتاعا ءتۇسىرتىپتى. «زاۋلاتشى-اي», «قالقا», «ىسمەت», «نازقوڭىر», ت. ب. اندەرىنىڭ سوزدەرىن جاڭا زامانعا, ءومىر سالتىنا سايكەس قايتا وڭدەپ جازعان. يسانىڭ جازعان اندەرى «قىز جىبەك», «ايمان-شولپان», «ەر تارعىن» وپەرالارىنا ەنگەن.
1931-1941 جىلدارى قىزىلوردا, الماتى, قاراعاندى, سەمەي قالالارىندا راديو كوميتەتتەردە, جازۋشىلار وداعىندا قىزمەت جاساعان. يسا بايزاقوۆ ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا ءوزىنىڭ وتتى جىرلارىمەن ەل ىشىندەگى ناسيحات جۇمىسىنا بەلسەنە ارالاسىپ, ەڭبەكتەگى ەرلىكتى جىرلادى. سوعىس جىلدارى يسا اقىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا تۇرىپ, اۋىل-اۋىلدى ارالاپ, جالىندى ولەڭمەن, اسقاق ونەرمەن ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزگەن. 1942 جىلى پاۆلودار وبلىسىندا, ەرتىس اۋدانى مەن سول كەزدەگى ءۇرلىتۇپ (قازىرگى جەلەزين) اۋداندارىندا حالىقتى جاپپاي ەڭبەككە شاقىرىپ, ءاربىر ءدانىمىز فاشيستەرگە وق بوپ اتىلسىن دەپ جەڭىس كۇنىن جاقىنداتۋعا اتسالىسقان. اۋىل-اۋىلدا كونتسەرت بەرىپ, ودان تۇسكەن اقشانى تانك الۋعا اۋدارىپتى.
ونىڭ اتاقتى جەلدىرمەلەرى حالىق اراسىنا كەڭىنەن تاراعان. بۇگىنگە دەيىن ايتىلىپ كەلەدى. يسا بايزاقوۆ پوەما جانرىن دامىتۋعا زور ۇلەس قوستى. ول – العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ پوەما جازعان اقىن. «ۇلى قۇرىلىس», «التاي اياسىندا», «ون ءبىر كۇن, ون ءبىر ءتۇن», «كاۆكاز», «اقبوپە», «قىرمىزى-جاناي», «قويشىنىڭ ەرتەگىسى», تاعى باسقا كولەمدى پوەمالارىندا وتكەن زامان وقيعالارى مەن كەيىنگى ءداۋىر شىندىعى بەينەلەنگەن. «قۇرالاي سۇلۋ», «التاي اياسىندا» پوەمالارىندا جوڭعار شاپقىنشىلىعىنىڭ وقيعاسى مەن اقتابان شۇبىرىندى زامانىنداعى قازاق تۇرمىسى سۋرەتتەلەدى, ەل بىرلىگى جىرلانادى. ال «اقبوپە» پوەماسىندا الەۋمەتتىك قايشىلىقتار, اقبوپە مەن ءامىرحان سىندى قازاق جاستارىنىڭ جاقسى قاسيەتتەرى تىلگە تيەك بولادى. اقبوپە – ءوز باقىتى ءۇشىن كۇرەسكەن ءور مىنەزدى قازاق قىزى.
يسا اقىننىڭ شىعارماشىلىق جولىندا دا, ومىردە دە قيىن شاق كوپ بولدى. جان جۇبايى قازاقتىڭ تۇڭعىش اكتريسالارىنىڭ ءبىرى ءشاربانۋ بايزاقوۆا ومىردەن ەرتە كەتتى. بار-جوعى 29 جاسىندا. يسا اقىن ەكى بالاسى: ماحپۋزا دەگەن قىزى مەن ەرتىس دەگەن ۇلىمەن جالعىز قالادى. تۇرمىس تاۋقىمەتىن كوپ كورگەن. باسىندا باسپاناسى دا بولماعان. ۇكىمەتتەن ءۇي الا الماي كەتكەن. قاسىم امانجولوۆ سياقتى ول دا جالدامالى جەرتولەدە وتباسىمەن ءومىر سۇرگەن. سولاي ءجۇرىپ قانشاما ولەڭ مەن پوەمانى, 10-عا جۋىق جەلدىرمەنى جارىققا شىعارعان. سوعىس جىلدارى بالالارىن ينتەرناتقا تاپسىرىپ, ءوزى ەلدى ارالاپ, ولەڭ ايتىپ, مايدانعا قارجى جيناعان.
يسا بايزاقوۆتىڭ شىعارماشىلىعى – قازاق پوەزياسىنداعى جارقىن بەلەستىڭ ءبىرى. ءوزى – سەگىز قىرلى, سەكسەن سىرلى دارىن يەسى, اقىن, جىرشى, دراما اكتەرى, كومپوزيتور, ءانشى ءارى اعارتۋشى.
كەزىندە زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ يسا اقىنعا بىلاي دەپ باعا بەرگەن ەكەن: «ءبىز قازاق ساحناسىنىڭ يسا بار زامانىن قىزىقتى ءارى قىمبات سىيى ىسپەتتى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. قولدان جاساي المايتىن وڭايلىقپەن قايتا تۋمايتىن سيرەك ونەردى ءبىز بۇگىنگى زاماننىڭ ادامدارى – مادەنيەتتى ەلدەرشە قادىرلەي, باعالاي ءبىلۋىمىز كەرەك. سوڭعى بەس-التى عاسىردا يساداي ءبىر پوەمانى بىراق جازىپ تاستايتىن ءارى سۋىرىپ سالاتىن اقىن جەر دۇنيەدە بولماعان. سول يسانى تۋعان قازاقتان تۋعانىمدى ماقتان ەتەمىن» دەگەن ەكەن.
شىنىندا, ول ونەردىڭ بارلىق عاجابىن بىتىمدەستىرگەن ونەرپاز بولدى. پوەزيانىڭ قۇدىرەتتى كۇشىمەن تابيعاتقا دا جان ءبىتىرىپ, ونى ادامشا سويلەتىپ, ادام مىنەزىمەن اتتاستىرىپ, ولەڭىن تۇرلەندىرە وتىرىپ ايتقان. ولەڭ-پوەمالارى تاۋدان قۇلاعان كوشكىندەي تۋلاپ, ايتقان جىرى جەلدەي ەسىپ, قۇيىندايدى ەكەن. مىنا ءبىر ولەڭ جولدارىنا ۇڭىلەيىكشى:
قاراشى قاراعايدىڭ ەركەسىنە,
يسانىڭ شىعىپ الدى
جەلكەسىنە.
دومبىرا ەكى شەكتى,
توعىز پەرنە,
ارقانىڭ كەز بولدى عوي
سەركەسىنە.
تولقىنىن توپشىمەنەن
قاق ايىرىپ,
ولەڭنىڭ مەن جۇزەيىن ولكەسىنە.
سامعايىن قاناتىمدى
جەل ءۇيىرىپ,
قونعانداي وقجەتپەستىڭ وركەشىنە, – دەگەن تاماشا تەڭەۋلەرمەن جىرلاعانى كوڭىلگە قانداي قونىمدى!
يسا ءوزىنىڭ جىر سۇيەرلەرىنە قالاي ەركەلەسە, ونىڭ دومبىراسى دا ەركە ەدى. يسا اقىن ەلى سۇيگەن داۋىلپاز اقىن بولدى. وتكىر ءتىلدى, ۇشقىر قيالدى جىر ءدۇلدۇلى. شارشى توپ الدىندا ونىڭ كوكەيىنەن جارىپ شىققان جىرلارى, كەڭ قۇلاشتى ولەڭدەرى تىڭدارماننىڭ ءاردايىم كوكەيىنەن شىعاتىن. وسى جەردە اقىن مۇزافار الىمباەۆتىڭ «ەگەر قازاق حالقىنىڭ شىنايى پوەزياداعى شىن اسىلدىڭ ونەرىن دالەلدەۋ كەرەك بولسا, مەن يسا ەسىمىن اتاپ, ونىڭ بەساسپاپ ونەرپازدىعىن العا تارتار ەدىم» دەگەنى قانداي جوعارى باعا دەسەڭىزشى!
بەس ارىسىمىزدىڭ ءبىرى ماعجان جۇماباەۆ: «يسا – اللا تاعالانىڭ قازاق حالقىنا سىيعا بەرە سالعان, تەڭدەسى جوق ءبىر بۇلبۇلى. وتكەن عاسىرلاردا قازاقتىڭ نە عاجاپ دۇلدۇلدەرى بولعان, سولاردىڭ ءبىرى دە يساعا تەڭ كەلە قويۋى ەكىتالاي» دەپتى.
ونىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى سول, يسا – اۋىز ادەبيەتى مەن جازبا ادەبيەتىن بىتىمدەستىرگەن اقىن. اقىندىق شەبەرلىگى وسىدان بايقالادى. يسا بايزاقوۆ – تىلگە باي اقىن. ونىڭ جەلدىرمەلەرى مەن پوەمالارىنىڭ, ولەڭدەرىنىڭ ءتىل كوركەمدىگى مەيلىنشە باي. ولار – قازاق پوەزياسىندا كورنەكتى ورىن الاتىن تاڭداۋلى شىعارمالار.
كەزىندە ونىڭ شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشىلىقپەن, قىزعانۋشىلىقپەن قاراعان ءسابيت مۇقانوۆتىڭ ءوزى امالسىزدان تاڭدانىسىن بىلدىرگەن ەكەن. «يسا – ءبىر اللانىڭ پەندەنى تاڭعالدىرۋعا جىبەرگەن وكىلى» دەسە, قاسىم امانجولوۆ: «يسا – بۇكىل دۇنيەنى الدىنا الىپ وتىرىپ جىرلايتىن, ءتاڭىردىڭ وزىندەي قۇدىرەتى بار اقىن» دەپ باعا بەرىپتى.
1923 جىلى يسا اقىن الماتىدان جازعى دەمالىسقا اۋىلىنا – پاۆلودار وبلىسى ەرتىس اۋدانى ۇلگىلى اۋىلىنا قاسىنا ءبىر مۇعالىمدى ەرتىپ الىپ كەلەدى. ول جىلدارى بۇل اۋىلداعى ۇلكەندەر دە, جاستار دا ساۋاتسىز ەدى. كەلىسىمەن قاسىنا اۋىل جاستارىن جيناپ, مەكتەپ سالۋدى قولعا الادى. ساماننان كىرپىش سوقتىرىپ, مەكتەپ ءۇيىن سالادى دا, قاسىنداعى مۇعالىمدى مەكتەپكە قالدىرادى. مىنە, وسىلايشا تۋعان اۋىلىندا ءبىلىم وشاعى پايدا بولادى. مەكتەپتى دە تەگىن سالادى, مۇعالىم دە ءبىلىمدى تەگىن بەرەدى. وسى مەكتەپتە وقۋشىلار ون شاقتى جىل ءبىلىم العان ەكەن. كەيىن مەكتەپتىڭ جالعاسى بولىپ بىرنەشە رەت مەكتەپ سالىنادى. بۇگىندە بۇل مەكتەپ يسا بايزاقوۆ اقىننىڭ اتىندا.
اقىن ومىردەن 46 جاسىندا كەتتى. بىراق ارتىندا وشپەستەي ولەڭدەرى مەن جەلدىرمەلەرى, 10-عا جۋىق پوەماسى قالدى. ءبىر ولەڭىندە:
جۇرەگىن جۇلىپ الىپ
اسپانعا ۇرعان,
جۇلدىز بوپ سونىڭ وتى جانىپ تۇرعان, – دەگەندەي, يسەكەڭنىڭ اقىندىعى كوگىمىزدە شوقتاي بوپ جانىپ تۇر. ول – زاڭدى قۇبىلىس.
اكتەرلىك, انشىلىك, جىرشىلىق دارىنىمەن قازاق مادەنيەتىندە تەرەڭ ءىز قالدىرعان, زامانىمىزدىڭ ايىر كومەي, وراق ءتىلدى اقىنى يسا بايزاقوۆ ماسكەۋدەگى قازاق مادەنيەتىنىڭ ونكۇندىگىنە قاتىسقان. ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن, بىرنەشە مەدالمەن ماراپاتتالعان.
وسى جەردە مىناداي ءبىر وي تۋىندايدى. ارتىندا وشپەس قۇندى شىعارمالار قالدىرعان, ەل الدىندا ونەر كورسەتكەن اقىنعا قازاقستان استاناسىنان ءبىر كوشە, نە ونەر ورداسى, نە مەكتەپ بۇيىرماعانى – وكىنىشتى جاي. بۇل وي كوكەيدى تەسىپ جۇرگەن سوڭ مىناداي امال جاسادىم. كەلەسى جىلى – اتامىزدىڭ مەرەيتويى. استانادان كوشە سۇرايىن دەپ استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە حات جازسام, يسا بايزاقوۆ رەسپۋبليكالىق تاريحي تۇلعالار تىزىمىندە جوق دەيدى. پاۆلودارعا حابارلاسسام, مادەنيەت مينيسترلىگى پاۆلودارعا 10 ادامعا عانا ليميت بار دەپ الىپ تاستاپتى. سودان مينيستر ايدا بالاەۆاعا حات جازدىم. جاۋاپ كەلدى. يسا اتامىزدى تىزىمگە كىرگىزدى. سوسىن استانا قالاسىنىڭ اكىمى مەن دەپۋتاتتارىنا كوشە سۇراپ حات جازدىم. دەپۋتاتتار مەن زيالى قاۋىمنىڭ قولىن جيناپ, استانا قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە حاتتى تاپسىردىم. ەكى جۇمادان سوڭ «كەلەسى ونوماستيكالىق كوميسسيادا قارايمىز» دەگەن جاۋاپ كەلدى. تاعى ءبىر ءىس توقتاپ تۇر ەكەن. پاۆلوداردا ەسكەرتكىشى ورناتىلۋ كەرەك بولاتىن. سوعان اقشا بولىنبەي جاتقاندىقتان, وبلىس اكىمى بايحانوۆقا حات جازدىم. اقشا بولىنەدى دەگەن جاۋاپ كەلدى. ءيا, يسا اتامىزدىڭ ارۋاعى ريزا بولسىن دەپ قۋانىپ وتىرعان جايىمىز بار.
بىردە 10 جاستاعى قىزى اكەسى يساعا: «پاپا, اقىن دەگەن دارداي اتىڭ بار. ءبىز نەگە جەرتولەدە تۇرامىز, بىزگە ۇكىمەت قاشان ءۇي بەرەدى؟» دەپ ايتقان ەكەن. سوندا يسا اقىن قىزى ماحپۋزا بايزاقوۆاعا (قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى): «قىزىم, حالقىم ءالى يساسىن ىزدەيدى, ۇمىتپايدى» دەگەن ەكەن. ءوزى «اقبوپە» پوەماسىندا:
كىم كوردى كوكتىڭ
جەرگە قۇلاعانىن,
كىم كوردى كۇننىڭ
جارىق سۇراعانىن.
كىم كوردى اقبوپەدەي
ارۋ جاستىڭ,
شومىلىپ قاندى جاسقا
جىلاعانىن.
مەن ءوزىم كوكتەي اقىنمىن,
مەنىڭ جەرگە قۇلاعانىمدى
كىم كورگەن.
مەن ءوزىم كۇندەي اقىنمىن,
مەن كىمنەن جىر سۇرايمىن, – دەگەندەي, داۋىلپاز اقىننىڭ كۇنى جارقىراپ, ولەڭدەرى بىزگە شۋاق شاشىپ تۇرعانداي. ءيا, حالقى يسا اقىندى ۇمىتپايدى!
عاليا بالتاباي,
«قۇرمەت» وردەندى جۋرناليست
