مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «التىن ساپا» جانە «پارىز», «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» بايقاۋلارىنىڭ جەڭىمپازدارىن – ەل دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان كاسىپكەرلەردى سالتاناتتى تۇردە ماراپاتتاۋ راسىمىنە قاتىسۋشىلاردى قۇتتىقتاپ, ءسوز سويلەدى.
«قازىر قازاقستاندا بيزنەس سالاسى قارقىندى دامىپ كەلەدى. بۇعان مەملەكەت تاراپىنان بارلىق جاعداي جاسالىپ جاتىر. شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ىشكى جالپى ونىمدەگى ۇلەسى 36 پايىزدان استى. بۇل, شىن مانىندە, جوعارى كورسەتكىش. وسى سالادا جۇمىس ىستەيتىن ادامداردىڭ سانى 4,3 ميلليونعا جەتتى. ياعني ەڭبەككە جارامدى ازاماتتاردىڭ 45 پايىزى دەگەن ءسوز. يندۋستريالاندىرۋ جۇمىسى سوڭعى جىلدارى جوعارى قارقىنمەن جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى. بىلتىر وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ەكسپورتى 26 ميلليارد دوللاردان استى. بۇل – رەكوردتىق كورسەتكىش. وتكەن جىلى وسى سالاعا 1,5 تريلليون تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلدى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ينۆەستيتسيا تارتۋ – ايرىقشا نازاردا
مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى ادىلدىك قاعيداتىنا نەگىزدەلۋگە ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتىپ, بىرقاتار ماڭىزدى ماسەلەگە نازار اۋداردى.
«مەن جۋىرداعى جولداۋىمدا 2029 جىلعا قاراي ۇلتتىق ەكونوميكا كولەمىن ەكى ەسە, ياعني 450 ميلليارد دوللارعا دەيىن ۇلعايتۋ جونىندە ماڭىزدى مىندەت جۇكتەدىم. بۇل مىندەت – بوس قيال ەمەس, ۇكىمەتتىڭ مۇقيات ەسەپتەگەن ءىس-قيمىل جوسپارى. ونى ورىنداۋ ءۇشىن جاڭا ينۆەستيتسيالىق تسيكلدى ىسكە قوسۋ قاجەت. ول ەل ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتىنە اينالادى. وتكەن اپتادا مەن ينۆەستيتسيا تارتۋ جۇمىستارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ جونىندەگى شارالار تۋرالى جارلىققا قول قويدىم. ەندى ينۆەستيتسيالىق شتابتىڭ جۇمىسى جوبالاردى ۋاقىتىلى جانە كەدەرگىسىز جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالادى. شتابقا زاڭدى كۇشى بار, ۋاقىتشا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى ازىرلەۋ قۇقىعى بەرىلدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە, مۇنداي شارالار ەلىمىزدەگى ينۆەستيتسيالىق كليماتتى جاقسارتۋعا ىقپال ەتۋدى كوزدەيدى.
«جالپى, ينۆەستيتسيا تارتۋ ىسىندە «بيۋروكراتياعا مۇلدە جول جوق – بارىنشا ناقتى ءىس-ارەكەت» قاعيداتى باسشىلىققا الىنۋى قاجەت. قولعا الىنعان ءىستىڭ ناتيجەسى مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ ءجىتى نازارىندا بولۋعا ءتيىس» دەپ سانايدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنت ءوزىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس وڭدەۋ سەكتورىنا قارجى سالاتىن ينۆەستورلار كەلەسى جىلدان باستاپ ءۇش جىلعا سالىقتان بوساتىلاتىنىن ايتتى. سونداي-اق بۇرىن-سوڭدى مۇنداي جۇيەلى شارالار بولماعانىن ءارى ونىڭ شەشۋشى سيپاتى بار ەكەنىن, ايتپەسە, ينۆەستيتسيا ءۇشىن وتە جوعارى حالىقارالىق باسەكەلەستىك قالىپتاسىپ تۇرعان جاعدايدا قازاقستاننىڭ كوزدەگەن ماقساتقا قول جەتكىزۋى قيىنعا سوعاتىنىن جەتكىزدى.
«وزدەرىڭىزگە ءمالىم, بۇعان دەيىن وتاندىق بيزنەستى نەگىزسىز تەكسەرۋلەر مەن زاڭسىز قىلمىستىق قۋدالاۋدان قورعاۋ جونىندە تاپسىرما بەرگەن بولاتىنمىن. قابىلدانعان شارالاردىڭ ناتيجەسىندە كاسىپكەرلىك سالاسىنداعى تىركەلگەن قىلمىستار سانى ەكى ەسە ازايدى (837-دەن 402-گە دەيىن). اقتاۋ نەگىزى بويىنشا توقتاتىلعان قىلمىستىق ىستەر سانى شامامەن بەس ەسە قىسقاردى (416-دان 92-گە دەيىن). ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ سەرۆيستىك قاداعالاۋىنا باسا ءمان بەرىلەدى. ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى «جاسىل ءدالىز» قاعيداتى بويىنشا قولداۋ جۇيەسى ەنگىزىلەدى. بۇل ينۆەستورلارعا رۇقسات بەرەتىن قۇجاتتى الۋ ءىسىن وڭايلاتادى جانە جەدەلدەتەدى. سونىمەن قاتار ولارعا جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ جانە كوممۋنيكاتسيا جۇرگىزۋ جۇمىستارىن جەڭىلدەتەدى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ەكسپورتقا ءونىم شىعارۋشىلاردى قولدايدى
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, مەملەكەت بيزنەس ءۇشىن ءادىل ءارى اشىق ويىن ەرەجەسىن قامتاماسىز ەتۋگە بار كۇش-جىگەرىن جۇمسايدى. مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدە جاساندى ينتەللەكت جۇيەسىن قۇرۋ ءىسىن تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە رەتىندە اتاپ ءوتتى. قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ بولاشاعى جانە ونىڭ حالىقارالىق قوعامداستىقتاعى ورنى وسى جۇمىستىڭ ءساتتى ىسكە اسۋىنا بايلانىستى دەپ سانايدى. سوندىقتان پرەزيدەنت بۇل باعىتقا ءوزى جەتەكشىلىك ەتەدى جانە شەتەلدىك, وتاندىق ماماندارمەن كەزدەسەدى, سونداي-اق جۇكتەلگەن مىندەتتەردىڭ ورىندالۋىن باقىلايدى.
مەملەكەت باسشىسى ەلدى يندۋستريالاندىرۋ ءىسىن ودان ءارى جالعاستىرۋىمىز كەرەك دەپ سانايدى. بۇل باعىتتا ناقتى شارالار قولعا الىنىپ جاتىر. ەكى جىل بۇرىن «ونەركاسىپ ساياساتى» تۋرالى ارناۋلى زاڭ قابىلداندى. وڭدەۋ كاسىپورىندارىن ارزان شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋ وتە ماڭىزدى. كەلەسى جىلدان باستاپ ءىرى شيكىزات وندىرۋشىلەر ىشكى نارىقتىڭ سۇرانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى بولادى. ولار قازاقستانداعى وڭدەۋ مەكەمەلەرىنىڭ قاجەتتىلىگىن تولىق وتەسە عانا شيكىزاتتى ەكسپورتتاي الادى.
«اۋىلدى دامىتۋ – تۇپتەپ كەلگەندە, بۇكىل قازاقستاندى دامىتۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتان بيىل ءبىز «اۋىل اماناتى» جوباسىن باستادىق. اۋىل تۇرعىندارىنا شاعىن نەسيە بەرۋ ءۇشىن 100 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. سونىڭ ارقاسىندا 18 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى. كەلەسى جىلدان باستاپ بيزنەستى دامىتۋعا ارنالعان بىرىڭعاي كەشەندى باعدارلاما قولعا الىنادى. بولاشاعى بار شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە باسىمدىق بەرىلەدى. ياعني مەملەكەت وندىرىستىك قابىلەتى جوعارى جانە ەكسپورتقا ءونىم شىعاراتىن كاسىپكەرلەرگە قولداۋ كورسەتەدى» دەدى پرەزيدەنت.
بيزنەستىڭ دامۋىنا مەملەكەت مۇددەلى
مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەت پەن بيزنەس-قوعامداستىق بىرلەسىپ, كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن ارتىق تالاپتاردى انىقتاۋ ءۇشىن اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزگەنىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا, 10 مىڭنان استام زاڭ نورماسى جاڭا رەتتەۋشى ساياساتتىڭ نەگىزگى تالاپتارىنا ساي كەلمەيتىنى انىقتالدى. بۇگىندە ونىڭ 90 پايىزى كۇشىن جويدى. قالعانى جىل سوڭىنا دەيىن رەتكە كەلتىرىلەدى. سىن-قاتەرلەردى باسقارۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسى باقىلاۋشى ورگانداردىڭ بيزنەسكە قىسىمىن شەكتەۋدىڭ ماڭىزدى قۇرالىنا اينالادى. ول 2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ىسكە قوسىلادى جانە ادامنىڭ قاتىسۋىنسىز تەكسەرۋدى بەلگىلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ناتيجەسىندە بيزنەسكە جوسپارلى ينسپەكتسيا جاساۋ ەكى ەسە قىسقارادى. ال ايىپپۇلدار سانى بىرنەشە ەسە ازايادى.
سونىمەن قاتار بيزنەس پەن مەملەكەت اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ جۇيەلى تۇردە جاڭعىرۋىنا قازىر ازىرلەنىپ جاتقان جاڭا سالىق كودەكسى ىقپال ەتەدى.
«اتاپ ايتقاندا, وندا فيسكالدى ورگانداردى اكىمشىلەندىرۋدىڭ سەرۆيستىك مودەلىنە كوشىرۋ ماسەلەسى قامتىلادى. بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ سالىقتىق ەسەبىن 30 پايىزعا ازايتۋ جوسپارلانىپ وتىر. سالىقتىق تولەمدەر سانى كەم دەگەندە 20 پايىزعا وڭتايلاندىرىلادى. كولىك قۇرالدارىنا ارنالعان سالىق بويىنشا ەسەپ ايىرىسۋ مەن دەكلاراتسيا, سونداي-اق جەر مەن مۇلىك سالىعىنا قاتىستى جۇكتەمە ءبىر ميلليون تەڭگەدەن از بولسا, ەسەپ ايىرىسۋ الىنىپ تاستالادى. كاسىپكەرلەردىڭ بانكتەردەگى شوتتارىن بۇعاتتاۋ كەزىندە ولاردىڭ سالىقتىق قارىزىنا تەڭ كولەمدەگى قارجىسىنا عانا شەكتەۋ قويىلادى. بيزنەستى دامىتۋدىڭ قازىرگى ىنتالاندىرۋ تەتىگىن ساقتاي وتىرىپ, قوسىمشا قولداۋ شارالارى قابىلدانادى. تۇسىنىكتى جانە بولجامدى سالىق ساياساتى ەكونوميكالىق وسىمگە تىڭ سەرپىن بەرەدى دەپ سەنەمىن» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
ماقسات – ەلدىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ
پرەزيدەنت قازىر بۇكىل الەم تۇبەگەيلى بەتبۇرىس كەزەڭىنە قادام باسقانىن اتاپ ءوتىپ, ادامزاتتىڭ اسا كۇردەلى سىن-قاتەرلەرمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعانىنا نازار اۋداردى.
«گەوساياسي تەكەتىرەس جانە مەملەكەتتەر اراسىنداعى باقتالاستىق ۋشىعىپ بارادى. وسىنداي قۇبىلمالى كەزەڭدە ءبىز ستراتەگيالىق باعدارىمىزعا ساي ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك. جان-جاقتى جوسپارلاپ, تياناقتى جاسالعان شارۋا ەرتە مە, كەش پە, جەمىسىن بەرەتىنى ءسوزسىز. مىسالى, ءبىز سوڭعى جىلدارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا باسا ءمان بەرىپ كەلەمىز. ناقتى شەشىمدەر مەن شارالاردىڭ ارقاسىندا مۇعالىم مارتەبەسى الدەقايدا كوتەرىلدى. مەكتەپتەگى ورىن تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلۋدا» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, بيىل جۇزگە جۋىق ءبىلىم وشاعى بوي كوتەردى. قازىرگى تاڭدا وسىنداي اۋقىمدى جۇمىستىڭ ناقتى ناتيجەسى بار. اتاپ ايتقاندا, حالىقارالىق PISA رەيتينگى بويىنشا قازاقستانداعى ورتا ءبىلىمنىڭ ساپاسى ەداۋىر ارتتى.
«جاقىندا قازاقستان حالقىنىڭ سانى 20 ميلليونعا جەتتى. بۇل – تاريحي بەلەس. وعان بۇكىل ەل بولىپ قۋاندىق. حالىق سانىنىڭ كوبەيۋى مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋىنا قوسىمشا سەرپىن بەرىپ, ەلىمىزگە ابىروي اكەلەتىنىنە ەش كۇمان جوق. سوندىقتان ءبىزدىڭ نەگىزگى ماقساتىمىز – بارشا جۇرتىمىزدىڭ ساپالى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ. بىلتىر ەلىمىزدەگى ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 74,4 جاسقا جەتتى. بۇل – ەلىمىزدەگى مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسىمەن قاتار, ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتى جاقسارىپ جاتىر دەگەن ءسوز» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ايماقتاردا ينۆەستيتسيا تارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتتى. بيىلدىڭ وزىندە ەلىمىز بويىنشا جالپى قۇنى 376 ميلليارد تەڭگەنى قۇرايتىن 91 ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلدى. سونىڭ ارقاسىندا 6 مىڭنان استام تۇراقتى جۇمىس ورنى اشىلدى. پرەزيدەنت قوسىمشا تۇراقتى جۇمىس ورىندارىن اشۋ جالپىمەملەكەتتىك مىندەت ەكەنىن, ويتكەنى بۇل جەردە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ, قوعامداعى ماسىلدىق پسيحولوگيادان ارىلۋ تۋرالى ايتىلىپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
ۇيرەتەتىن ۇلتقا اينالايىق!
سونىمەن قاتار پەرسپەكتيۆتى تسيفرلىق يندۋسترياعا باسا نازار اۋدارىلدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, قازاقستان ەلەكتروندى ۇكىمەت پەن قارجىلىق-تەحنولوگيالىق دامۋ يندەكسى بويىنشا الەمدە جەتەكشى ورىن الادى.
«ەلىمىزدە IT سەكتورى قارقىندى دامۋدا. وزىق مەملەكەتتەر ەكونوميكاسىنداعى بۇل سالانىڭ ۇلەسى جىل سايىن ۇلعايىپ كەلەدى. بىلتىر وتاندىق IT يندۋستريا ەكسپورتى بەس ەسە ءوستى. مەن ونىڭ كولەمىن 2026 جىلعا قاراي ءبىر ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مىندەتىن جۇكتەدىم. ءبىز ءىرى ونەركاسىپتىك وندىرىستەن باستاپ, شاعىن سەرۆيستىك جوبالارعا دەيىنگى ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىن ودان ءارى تسيفرلاندىرۋعا باسا ءمان بەرەمىز. بىراق بوساڭسۋعا, جەتىستىكتەرگە توقمەيىلسۋگە بولمايدى. ەلىمىز جاھاندىق تسيفرلىق تەحنولوگيا ورتالىعى رەتىندەگى ورنىن نىعايتۋى كەرەك. قازاقستان ءىرى حالىقارالىق IT كومپانيالاردىڭ كەڭسەلەرى ورنالاساتىن اۋماق بولا الادى جانە بولۋعا ءتيىس» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ سالتاناتتى راسىمگە قاتىسۋشىلارمەن كەزدەسۋدە حالقىمىزدىڭ ۇيرەنەتىن عانا ەمەس, ۇيرەتەتىن ۇلت بولۋى كەرەك ەكەنىن, ال قازاقستان تۇتىناتىن ەمەس, وندىرەتىن مەملەكەت بولۋى قاجەتتىگىن ايتتى.
«قازاقستاندا جاسالعان» دەگەن تاڭبا ەڭ مىقتى ساپانىڭ, ەڭ جاقسى ءونىمنىڭ بەلگىسىنە اينالۋعا ءتيىس. «التىن ساپا» بايقاۋىنىڭ باستى ماقساتى – وسى. سونىمەن بىرگە, بيزنەس وكىلدەرى حالىق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى تەرەڭ سەزىنۋى كەرەك. ادال ازامات ءوز جاعدايىن عانا جاسامايدى. ول تۋعان اۋىلىنىڭ نەمەسە ءوزى جۇمىس ىستەپ جاتقان ايماقتىڭ قامىن دا ويلايدى. مۇنداي كاسىپكەرلەر كوپشىلىكتىڭ قولداۋىنا جانە العىسىنا يە بولادى. شىن مانىندە, تۋعان ەلدىڭ ىقىلاسىنان ارتىق ماراپات جوق. «پارىز» بايقاۋىنا قاتىسۋشىلار بيىل ءتۇرلى الەۋمەتتىك جوباعا بەلسەنە اتسالىستى. قايىرىمدىلىققا 80 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجى جۇمسادى. 6 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنىن اشتى. تابىسىن ەلىمەن بولىسكەن وسىنداي ازاماتتار جوعارى قۇرمەتكە لايىق» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى جيىن سوڭىندا «التىن ساپا» جانە «پارىز» بايقاۋلارىنا قاتىسقان كاسىپكەرلەرگە ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ, لاۋرەاتتارعا ناگرادالارىن تاپسىردى.
