ەل تىنىسى
ەلدە ءجىتى ىشەك ينفەكتسيالارى بويىنشا ەپيدەميولوگيالىق جاعداي تۇراقسىز
ەپيدەميولوگتار حالىق اراسىندا ىشەك ينفەكتسيالارىنىڭ الدىن الۋ قاجەتتىگىن ەسكە سالادى. قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ ەپيدەميولوگتارى ىشەك ينفەكتسيالارىمەن اۋىراتىندار سانىنىڭ وسكەنىن تىركەدى. قازاقستاندا ءجىتى ىشەك ينفەكتسيالارى بويىنشا ەپيدەميولوگيالىق جاعدايى تۇراقسىز بولىپ تۇر, دەپ حابارلايدى astana-akshamy.kz.
بيىل 5 ايدا جالپى ءجىتى ىشەك ينفەكتسياسىنىڭ 4986 جاعدايى (2023 جىلى 4764 جاعداي) تىركەلسە, سونىمەن قاتار سالمونەللەزدىڭ 316 جاعدايى (2023ج. – 405 جاعداي), ديزەنتەريانىڭ 79 (2023ج. – 84), روتاۆيرۋستىق ەنتەريتتىڭ 765 (2023 ج. – 623) جاعدايى ورىن الادى.
ەلىمىزدە ءجىتى ىشەك ينفەكتسياسى بويىنشا جۇرگىزىلىپ جاتقان سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق مونيتورينگى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا اۋرۋشاڭدىقتىڭ ارتقانىن كورسەتىپ وتىر. 100 مىڭ حالىققا شاققانداعى اۋرۋشاڭدىق كورسەتكىشى 24,87, بۇل سىرقاتتانۋشىلىق كورسەتكىشى 2022 جىلى – 24,03 تىركەلگەن. سونىمەن بىرگە اۋرۋشاڭدىق اي سايىن, اسىرەسە 14 جاسقا دەيىنگى بالالار اراسىندا ارتىپ كەلەدى, سىرقاتتانۋشىلىق كورسەتكىشى – 67,07 (2023 جىلى – 61,94), نەمەسە 8,28%-عا جوعارىلاعان.
ءجىتى ىشەك ينفەكتسيالارى ء(جىي) – ءارتۇرلى ينفەكتسيالىق اگەنتتەر (باكتەريالار, شارتتى پاتوگەندى ميكروفلورا, ۆيرۋستار, قاراپايىمدىلار) تۋدىراتىن قوزدىرعىشتاردىڭ فەكالدى-اۋىز مەحانيزمى ارقىلى بەرىلۋىمەن, قىزبا جانە ىشەك سيندرومىمەن, ونىڭ ىشىندە نەگىزگى ينتوكسيكاتسيا, ديارەيا, سۋسىزدانۋشىلىق بەلگىلەرىمەن كورىنەتىن ادامنىڭ جۇقپالى اۋرۋلارىنىڭ ۇلكەن توبى. ءجىتى ىشەك ينفەكتسياسىنىڭ ينكۋباتسيالىق كەزەڭى ادەتتە بىرنەشە ساعاتتان 2-3 كۇنگە دەيىن سوزىلادى.
ءجىتى ىشەك ينفەكتسياسىمەن اۋرۋ قاۋپى جىلدىڭ ىستىق مەزگىلىندە كۇرت ارتا تۇسەدى, اۋرۋلاردىڭ كوپشىلىگى وسى ۋاقىتتا تىركەلەدى. ىشەك ينفەكتسيالارىنىڭ نەگىزگى بەرىلۋ جولدارى:
1. تاماق ارقىلى – لاستانعان تاعامدى جەگەندە.
2. سۋ ارقىلى – لاس سۋدى ىشكەندە نەمەسە جۇتقاندا.
3. تۇرمىستىق جاناسۋ ارقىلى – ينفەكتسيا كوزىمەن تىكەلەي بايلانىس جاساعاندا (ناۋقاستىڭ كۇتىمى, نەمەسە تۇرمىستىق زاتتار – ىدىس-اياق, جيھاز, قۇرال-سايمان, توسەك-جابدىقتارى ارقىلى).
1. تاماق ارقىلى – لاستانعان تاعامدى جەگەندە.
2. سۋ ارقىلى – لاس سۋدى ىشكەندە نەمەسە جۇتقاندا.
3. تۇرمىستىق جاناسۋ ارقىلى – ينفەكتسيا كوزىمەن تىكەلەي بايلانىس جاساعاندا (ناۋقاستىڭ كۇتىمى, نەمەسە تۇرمىستىق زاتتار – ىدىس-اياق, جيھاز, قۇرال-سايمان, توسەك-جابدىقتارى ارقىلى).
ءوزىڭىزدى جانە اينالاڭىزداعى ادامداردى ىشەك ينفەكتسيالارىنان قورعاۋ ءۇشىن كەلەسى قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاۋ كەرەك:
– سۋ مەن تاعام ونىمدەرىنىڭ ساپاسىنا كۇمانداناتىن بولساڭىز, اسىرەسە بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە قولدان ساتىلاتىن ونىمدەردى پايدالانباۋ;
– تەك تازا (بوتەلكەدەگى) نەمەسە قايناتىلعان سۋدى ءىشۋ;
– كوكونىستەر مەن جەمىستەردى تازا اعىندى سۋمەن مۇقيات جۋىپ, ىستىق سۋمەن شايىپ تاستاۋ كەرەك;
– جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ – دارەتحاناعا بارعاننان كەيىن, تاماق ىشەر الدىندا جانە ت.ب. قولدى سابىنمەن جاقسىلاپ جۋ;
– ءسۇت (قاپتالماعان نەمەسە بوتەلكەسىز) مىندەتتى تۇردە قايناتىلعان بولۋى كەرەك, ەت, بالىق, قۇس جانە قۇس جۇمىرتقالارى مۇقيات تەرميالىق وڭدەۋدەن (قايناتىلعان نەمەسە قۋىرىلعان) ءوتۋى كەرەك;
– تاماق ءپىسىرۋ كەزىندە تەك جاڭا ونىمدەردى پايدالانىڭىز;
– تاماقتى توڭازىتقىشتا ساقتاۋ كەزىندە تەز بۇزىلاتىن ونىمدەردىڭ تاۋارلىق جاقىندىعىن قاداعالاڭىز جانە ولاردىڭ جارامدىلىق مەرزىمىن باقىلاڭىز;
– شيكى جانە قايناتىلعان كوكونىستەردى, ەت پەن بالىقتى كەسۋ ءۇشىن بولەك كەسۋ تاقتالارىن قولدانىڭىز;
– بومباجدى جانە جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن كونسەرۆىلەردى ساتىپ الماڭىز جانە پايدالانباڭىز.
اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولعان كەزدە ء(ىشتىڭ اۋىرۋى, بىرنەشە رەت قايتالانعان سۇيىق ءناجىس, قۇسۋ, تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋى) ەڭ باستىسى ءوزىن-ءوزى ەمدەۋگە بولمايدى, ونىڭ ورنىنا دارىگەردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنىڭىز. ءوزىن-ءوزى ەمدەۋ جاعىمسىز سالدارعا اكەلەدى: كلينيكالىق بەلگىلەرى ءبىراز ۋاقىتقا جوعالادى, دەنساۋلىق ءسال جاقسارادى, بىراق ينفەكتسيالىق اگەنتتەر دەنەدە قالىپ كوبەيە بەرەدى. اۋرۋ اۋىر نەمەسە سوزىلمالى تۇرگە اۋىسىپ جانە دە ناۋقاس باسقالار ءۇشىن اۋرۋدىڭ تاسىمالداۋشىسى كوزىنە اينالادى.
– سۋ مەن تاعام ونىمدەرىنىڭ ساپاسىنا كۇمانداناتىن بولساڭىز, اسىرەسە بەلگىلەنبەگەن جەرلەردە قولدان ساتىلاتىن ونىمدەردى پايدالانباۋ;
– تەك تازا (بوتەلكەدەگى) نەمەسە قايناتىلعان سۋدى ءىشۋ;
– كوكونىستەر مەن جەمىستەردى تازا اعىندى سۋمەن مۇقيات جۋىپ, ىستىق سۋمەن شايىپ تاستاۋ كەرەك;
– جەكە باس گيگيەناسىن ساقتاۋ – دارەتحاناعا بارعاننان كەيىن, تاماق ىشەر الدىندا جانە ت.ب. قولدى سابىنمەن جاقسىلاپ جۋ;
– ءسۇت (قاپتالماعان نەمەسە بوتەلكەسىز) مىندەتتى تۇردە قايناتىلعان بولۋى كەرەك, ەت, بالىق, قۇس جانە قۇس جۇمىرتقالارى مۇقيات تەرميالىق وڭدەۋدەن (قايناتىلعان نەمەسە قۋىرىلعان) ءوتۋى كەرەك;
– تاماق ءپىسىرۋ كەزىندە تەك جاڭا ونىمدەردى پايدالانىڭىز;
– تاماقتى توڭازىتقىشتا ساقتاۋ كەزىندە تەز بۇزىلاتىن ونىمدەردىڭ تاۋارلىق جاقىندىعىن قاداعالاڭىز جانە ولاردىڭ جارامدىلىق مەرزىمىن باقىلاڭىز;
– شيكى جانە قايناتىلعان كوكونىستەردى, ەت پەن بالىقتى كەسۋ ءۇشىن بولەك كەسۋ تاقتالارىن قولدانىڭىز;
– بومباجدى جانە جارامدىلىق مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن كونسەرۆىلەردى ساتىپ الماڭىز جانە پايدالانباڭىز.
اۋرۋدىڭ العاشقى بەلگىلەرى پايدا بولعان كەزدە ء(ىشتىڭ اۋىرۋى, بىرنەشە رەت قايتالانعان سۇيىق ءناجىس, قۇسۋ, تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋى) ەڭ باستىسى ءوزىن-ءوزى ەمدەۋگە بولمايدى, ونىڭ ورنىنا دارىگەردىڭ كەڭەسىنە جۇگىنىڭىز. ءوزىن-ءوزى ەمدەۋ جاعىمسىز سالدارعا اكەلەدى: كلينيكالىق بەلگىلەرى ءبىراز ۋاقىتقا جوعالادى, دەنساۋلىق ءسال جاقسارادى, بىراق ينفەكتسيالىق اگەنتتەر دەنەدە قالىپ كوبەيە بەرەدى. اۋرۋ اۋىر نەمەسە سوزىلمالى تۇرگە اۋىسىپ جانە دە ناۋقاس باسقالار ءۇشىن اۋرۋدىڭ تاسىمالداۋشىسى كوزىنە اينالادى.
