جاز – سۋعا شومىلۋ ماۋسىمى. اسىرەسە اسىر سالىپ, اۋلاعا سىيمايتىن ويىن بالالارى سۋعا تۇسۋگە اۋەس. كوپشىلىك جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە وزەن مەن كولدەردى جاعالايتىنى بەلگىلى. ال جىل سايىن 1 ماۋسىم قالادا شومىلۋ ماۋسىمى اشىلادى. سونىمەن ەلوردالىقتار مەن قالا قوناقتارى قاي جەرلەرگە سۋعا ءتۇسىپ, دەمالادى؟ قانداي جاعاجايلار قاراستىرىلعان؟ سۋداعى قاۋىپسىزدىك ساقتالا ما؟
رۇقسات ەتىلگەن بەس جاعاجاي بار
ەلوردادا سۋعا تۇسۋگە رۇقسات ەتىلگەن بەس جاعاجاي بار. ونىڭ تورتەۋى اقىلى. ءبىرىنشىسى – استانا ساياباعىنداعى جاعاجاي. ول ەسىل اۋدانى, تۇران كوشەسىندە ورنالاسقان. ەكىنشى رۇقسات ەتىلگەن جاعاجاي ەسىل وزەنى بويىنداعى «تري پەسكاريا» قوناق ءۇي كەشەنىنىڭ اۋماعىنان ورىن تەپكەن. اتالمىش دەمالىس ورنى سارىارقا اۋدانىنداعى كوكتال تۇرعىن الابى, ەڭلىك-كەبەك كوشەسى, 11 مەكەنجايىندا ورنالاسقان. ال ءۇشىنشىسى – ەسىل وزەنى بويىنداعى «ستوليچنىي دۆور» دەمالىس ورنى اۋماعىنداعى جاعاجاي. مەكەنجايى: الماتى اۋدانى, كۇيگەنجار تۇرعىن الابى, اتاقونىس كوشەسى, 20ب. ءتورتىنشىسى – «ارمينا» دەمالىس ايماعى ماڭىنداعى جاعاجاي. اتاقونىس كوشەسى, 17ا مەكەنجايىنداعى بۇل جاعاجاي قاتارعا بيىل عانا قوسىلدى. بەسىنشىسى – كوپشىلىك ءۇشىن تەگىن, شابال بەيسەكوۆا كوپىرى اۋدانىنداعى كوممۋنالدىق جاعاجاي. اتالعان سۋ ايدىندارىنىڭ رۇقسات ەتىلگەن جانە تىيىم سالىنعان ۋچاسكەلەرىنىڭ تىزبەسى «2gis» كارتوگرافيالىق پلاتفورماسىندا ورنالاستىرىلعان. قالا ءماسليحاتىنىڭ شەشىمىمەن شومىلۋعا ارنالعان سۋ ايدىندارىنىڭ 21 تىيىم سالىناتىن ۋچاسكەسى (الماتى – 8, بايقوڭىر – 4, ەسىل – 4, نۇرا – 2, سارىارقا – 3) انىقتالدى.
جاعاجايلاردان باسقا, جەكەمەنشىك باسسەيندەر دە قالادا جەتەرلىك. ماسەلەن, قالا ىشىندە Ailand, Sky Beach Club جانە «وازيس» جاعاجاي كلۋبى سياقتى جەكەمەنشىك يەلىكتەگى دەمالىس ورىندارى بار. مىسالى, ورتالىق ساياباقتاعى «وازيس» جاعاجاي كلۋبى – اشىق اسپان استىندا, تازا اۋادا شومىلۋعا ارنالعان استاناداعى بىردەن-ءبىر باسسەين. ورنالاسقان جەرى ءتيىمدى بولعاندىقتان, مۇندا كەلۋشىلەر قاتارى قالىڭ. اتالمىش كەشەندە ءۇش باسسەين قاراستىرىلىپتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى كىشكەنتاي بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان, تەرەڭدىگى – 20 سم. ال ۇلكەن بالالارعا ارنالعان ەكىنشى باسسەيننىڭ تەرەڭدىگى – 1,5 مەتر. ءبىر ۋاقىتتا بۇل جەرگە 200 ادامعا دەيىن سىيادى ەكەن. كەلۋشىلەرگە شەزلونگتار, ماتراستار, سۇلگىلەر جانە ۇرلەمەلى دوڭگەلەكتەر تەگىن ۇسىنىلادى. ەندىگى بالالاردىڭ سۇيىكتى ورىندارىنىڭ ءبىرى – جابىق عيماراتتا ورنالاسقان Ailand اكۆاپاركى. ۇلكەنگە دە, كىشىگە دە ۇنايتىن بۇل جەرگە كەلۋشىلەردىڭ قاتارى قالىڭ. حالات, سۇلگىلەر جيىنتىعى سياقتى شومىلۋعا ارنالعان زاتتار جانە شەزلونگ تەگىن بەرىلەدى. حان شاتىر ويىن-ساۋىق ورتالىعىنىڭ 5-قاباتىندا ورنالاسقان Sky Beach Club دەمالىس ورنى كەلۋشىلەردى, اسىرەسە, مالديۆ ارالدارىنىڭ ەكزوتيكالىق جىلى قۇمىمەن قىزىقتىرادى دەسەدى. ودان بولەك, بالالار ءۇشىن «الاتاۋ», «استانا» سەكىلدى سپورت كەشەنىندە ورنالاسقان باسسەيندەر بار.
استانادان 40-45 شاقىرىم عانا قاشىقتىقتا ورنالاسقان سارىكول اۋىلىنداعى تۇز كولىنىڭ ەمدىك قاسيەتى بار كورىنەدى. بىراق بۇل كولدىڭ سۋىنىڭ قۇرامىن ماماندار ءالى انىقتاماپتى. سونىمەن قاتار, قالا ىرگەسىندەگى «چيستىە پرۋدى», «التىن قىرعاۋىل» («زولوتوي فازان»), «بەيبارىس», «بالقاراعاي» سياقتى جانە باسقا دا شيپاجايلارعا, دەمالىس ورىندارىنا باراتىندار قاتارى از ەمەس. البەتتە, بۇل ورىنداردىڭ بارلىعىندا دا جانعا جايلى جاعداي جاسالعان. بىراق ونىڭ ءبارى اقىلى بولعاندىقتان, ونى بىرەۋدىڭ قالتاسى كوتەرەر, ال ايلىعى شايلىعىنا جەتپەي جۇرگەن ورتانقول وتباسىلاردىڭ شاماسى كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان ولار شومىلۋعا ارنالعان تەگىن جەرلەردى قاراستىرادى.
سۋعا تۇسكەندە ساق بولىڭىز!
قالا ىرگەسىندەگى وزەن-كولدەرگە بۇكىل قالا جۇرتشىلىعىنىڭ اياعى جەتە بەرمەيدى. سوندىقتان ولار رۇقسات ەتىلمەگەن سۋ ارنالارىنا شومىلۋعا ءماجبۇر. سۋعا شومىلامىن دەپ قىزىق قۋعان بالالاردىڭ كوپشىلىگى قاۋىپتىڭ قايدان كەلەرىن ەستەن شىعاراتىنى دا تۇسىنىكتى. ارالارىندا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن قاپەرىنە ىلمەيتىندەر دە بار. سونىڭ سالدارىنان سۋعا كەتىپ, ءولىم قۇشىپ جاتقاندار دا جوق ەمەس. ەسكە سالساق, بىلتىر قالادا 7 ادام سۋعا باتىپ كەتكەن. ونىڭ بىرەۋى – ءجاسوسپىرىم. ارينە, وقىس وقيعالاردىڭ بارلىعى قاراپايىم ەرەجەلەردى ساقتاماعاندىقتان تۋىندايدى. نەمقۇرايدىلىق پەن سالعىرتتىقتىڭ سالدارى قايعىلى جاعدايلارعا اكەلىپ سوقتىراتىنى انىق. ەلوردالىق قۇتقارۋشىلار دا جاعاجايعا كەلگەن قالا تۇرعىندارى ءتيىستى بەلگىلەرگە قۇلاق اسا بەرمەيتىنىن, بەلگىلەنگەن ايماقتان اسىپ شومىلاتىنىن, قاۋىپتى ورىنداردا شومىلۋعا اۋەس ەكەنىن باسا ايتادى. سونداي-اق قايعىلى وقيعالاردىڭ قايتالانۋىنا جاعاجايلاردا الكوگولدى ىشىمدىك ءىشۋ, ءوز كۇشىن باعالاماۋ جانە اتا-انالاردىڭ بالالارىن قاراۋسىز قالدىرۋى سەبەپ بولادى.
استانا قالاسىنىڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ ازاماتتىق قورعانىس باسقارماسىنىڭ باستىعى ازامات قۇسايىنوۆ شومىلۋ ماۋسىمىندا ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا «شومىلۋ ماۋسىمى كەزەڭىندە استانا قالاسى حالقىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ءىس-شارالار جوسپارى» ازىرلەنىپ, قالا اكىمدىگىمەن بەكىتىلگەنىن ايتادى.
– ەلوردالىق توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى قىزمەتكەرلەرى مەكتەپتەردە مۇعالىمدەرمەن, وقۋشىلارمەن «سۋداعى قاۋىپسىزدىك» تاقىرىبى بويىنشا ءتۇرلى كونكۋرستار, ۆەبينارلار, ساباقتار وتكىزەدى. رەيدتىك ءىس-شارالارعا قۇتقارۋشىلار, پوليتسەيلەر, ۇلتتىق ۇلان ساربازدارى, جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ قوعامدىق قىزمەتكەرلەرى جۇمىلدىرىلادى. ولار شومىلۋعا رۇقسات ەتىلگەن ورىندار جانە سۋداعى قاۋىپسىزدىكتىڭ قاراپايىم ەرەجەلەرىن ساقتاۋ تۋرالى ازاماتتاردى, اسىرەسە بالالاردى حاباردار ەتەدى. شومىلۋ ماۋسىمىندا كۇندەلىكتى پاترۋلدەۋگە 40 سۇڭگۋىر-قۇتقارۋشى, 2 بىرلىك سۇڭگۋىرلىك جاراقتارى بار جەدەل-قۇتقارۋ تەحنيكاسى, 8 بىرلىك ءجۇزۋ قۇرالدارى تارتىلادى, – دەدى ا.قۇسايىنوۆ.
قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى دەمەكشى, ءاربىرىمىز قاۋىپتى جاعدايلاردا نە ىستەۋ كەرەگىن بىلگەنىمىز ابزال. اتاپ ايتقاندا, ەڭ اۋەلى سۋعا شومىلاتىن جەردى, سۋدىڭ تازالىعىن, تەرەڭدىگىن مۇقيات تەكسەرىپ الىڭىز. تاماق ىشكەننەن كەيىن بىردەن شومىلماڭىز. سۋعا تەك قانا رۇقسات ەتىلگەن جەرلەر مەن جاعاجايلاردا شومىلىڭىز. وتە ۇزاق شومىلماڭىز, ءوزىڭىزدى شارشاۋعا جانە توڭىپ, قالتىراۋعا دەيىن جەتكىزبەڭىز. قورشاۋ بەلگىلەرىنەن تىسقارى اۋماققا شىقپاڭىز. كەلە جاتقان كاتەرلەرگە جاقىنداپ جۇزبەڭىز. ولاردا ەسكىش ۆينتىنە تارتىپ اكەتەتىن اعىس بار. ونىمەن قوسا, سۋدا اياق-قولدى ۇستاپ, قيمىلدى تەجەيتىن ويىندار ويناۋعا بولمايدى.
قاۋىپ قاشان دا اياق استىندا. ويىن قۋعان بۇلدىرشىندەر ءۇشىن اسا ءمان بەرۋ كەرەك. ال كەز كەلگەن اپاتتى جاعدايدىڭ الدىن ساقتىق شارالارىن قاتاڭ تۇردە ەسكەرۋ ارقىلى الۋعا بولادى. سوندىقتان سۋعا بارساق, ساق بولايىق.
