الەم ەلدەرى استانالارىنىڭ ارقايسىسىنىڭ وزىنە ءتان سيپاتى بار. ولاردىڭ ءبىرى كونە عيماراتتارىمەن ايگىلەنسە, ەكىنشىلەرى تاريحي نىساندارىمەن, ۇشىنشىلەرى قايتالانباس ەسكەرتكىشتەرىمەن ەرەكشەلەنەدى. ال ءبىزدىڭ ەلوردا كوزدىڭ جاۋىن الاتىن الۋان ءتۇرلى گۇلدەرىمەن كورگەن جاننىڭ جانارىندا ۇزاق ساقتالارى ءسوزسىز.
قالا كوشەلەرىندە جايقالعان قىزىل-جاسىل گۇلدەر ەلوردالىقتارمەن بىرگە سىرتتان كەلەتىن قوناقتاردى دا تامساندىرۋدا. اسىرەسە ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى بۇكىل ەلوردانىڭ بەتكە ۇستار دەمالىس ورنى سانالاتىن بوتانيكالىق ساياباقتا, نۇرجول بۋلۆارى مەن «بايتەرەك» مونۋمەنتى الاڭىندا, «قالالىق رومانس» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنە قاراما-قارسى ساياباقتا, ديپلوماتيالىق قالاشىقتاعى الاڭدا, قالاداعى باسقا دا تىنىمباقتاردا قۇلپىرعان گۇلدەر كوزدىڭ جاۋىن الادى.
«استانا كوگالداندىرۋ قۇرىلىسى» اق مەكەمەسىنىڭ باس اگرونومى باحتيار شايمۇحانبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا, ەلوردانىڭ جاسىلدانۋىنا جاۋاپتى مەكەمەنىڭ جۇمىسشىلارى ادەمى گۇلدەردى وتىرعىزىپ قانا قويماي, ونى باپتاپ-كۇتۋمەن اينالىسادى ەكەن. جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن مەكەمە قۇرامىندا كوگالداندىرۋ قۇرىلىسى, كۇردەلى قۇرىلىس, تالىمباق, جىلىجاي شارۋاشىلىعى, لاندشافتىق جوبالاۋ شەبەرحاناسى, باس ينجەنەر قىزمەتى سياقتى قىزمەت تۇرلەرى ىسكە قوسىلعان.
بيىل قالاعا شامامەن 3,5-4 ميلليونعا جۋىق ءبىر جىلدىق گۇل كوشەتتەرى وتىرعىزىلادى
– بيىل قالاعا شامامەن 3,5-4 ميلليونعا جۋىق ءبىر جىلدىق گۇل كوشەتتەرى وتىرعىزىلادى. قازىردىڭ وزىندە مەكەمە جۇمىسشىلارىنىڭ كۇشىمەن 3 ميلليوننان استام گۇل ەگىلىپ قويدى. الداعى ۋاقىتتا ءالى 150 مىڭداي گۇل وتىرعىزامىز, 3-4 كۇندە بىتىرەمىز. گۇلدەردىڭ تۇرلەرىنە كەلسەك, استانادا ولاردىڭ شامامەن 14-15 ءتۇرى جانە گۇلدەردىڭ 30-دان استام ءتۇسى بار, – دەدى باس اگرونوم.
جىلداعى ءداستۇر بويىنشا باس قالادا گۇل ەگۋ, قوعامدىق ساياباقتاردى, سكۆەرلەردى جانە اۋدان كوشەلەرىن گۇل-لاندشافتپەن بەزەندىرۋ ارقىلى قالانى كوگالداندىرۋ بويىنشا جۇمىس مامىر ايىنان بەرى بەلسەندى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ەلوردانى كوگالداندىرۋ جۇمىسىنا باس شاھارداعى الماتى, بايقوڭىر, ەسىل, نۇرا جانە سارىارقا اۋداندارى اتسالىسۋدا.
الماتى اۋدانى اكىمدىگى ءوندىرىس-تەحنيكا ءبولىمىنىڭ باس مامانى نۇربەرگەن نۇرمۇحامبەتۇلى قازىرگى تاڭدا اۋدان اۋماعىندا باس قالانى كوگالداندىرۋ, اينالاعا گۇل وتىرعىزۋ جۇمىسى قىزۋ ءجۇرىپ جاتقانىن ايتىپ بەردى.
– ەلوردانى كوركەيتۋگە كوبىنە بىرجىلدىق وسىمدىكتەر قولدانىلادى. سول گۇلدەردىڭ تامىرى جايقالعانعا دەيىنگى كۇتىمى بىرنەشە كەزەڭدى قامتيدى, ءتوزىم مەن سابىردى, ۇقىپتىلىقتى قاجەت ەتەتىن بۇل جۇمىسقا بيىل 40-قا جۋىق ادام جۇمىلدى. بۇگىنگى تاڭدا اۋدانىمىزدىڭ 8434 شارشى مەتر اۋماعىنا ءارتۇرلى گۇل ەگىلدى. جىل سوڭىنا دەيىن 9220 شارشى مەتر اۋماققا گۇل وتىرعىزۋ كوزدەلىپ وتىر, – دەدى باس مامان.
اۋدان اۋماعىنداعى ب.مومىشۇلى ەسكەرتكىشىنىڭ جانىنداعى ساياباقتاردا, «وتان قورعاۋشىلار», «جەرۇيىق», وقۋشىلار سارايىنىڭ الدىندا, ءال-فارابي كوشەسىندە, ابىلايحان جانە ر.قوشقارباەۆ داڭعىلدارىندا, ق.مۇڭايتپاسوۆ كوشەسىندە, قازاق ەلى الاڭىندا جانە ت. ب. كورنەكى جەرلەردە گۇلدەندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە.
راسىندا, بۇگىندە كوزدىڭ جاۋىن الاتىن قىرمىزى قىزعالداقتار, شىرايگۇلدەر جانە باسقا دا وسىمدىك تۇرلەرى قالامىزدىڭ بارلىق اۋدانىنىڭ حالىق كوپ جينالاتىن جەرلەرىنە كورىك بەرىپ تۇر. ماسەلەن, نۇرا اۋدانىندا وتكەن جىلى 10800 شارشى مەتر اۋماققا ءبىر جىلدىق گۇلدەر وتىرعىزىلسا, وسى جىلى 7117 شارشى مەتردى قۇرايتىن اۋماقتا گۇل وتىرعىزۋ جوسپارلانۋدا. اۋدان اۋماعىندا بارلىعى 5071 شارشى مەتر جەرگە گۇل ەگىلگەن.
ەسىل اۋدانىندا قازىرگى كۇنگە دەيىن 35675 شارشى مەتر اۋماققا بىرجىلدىق گۇلدەر وتىرعىزىلعان. جىل سوڭىنا دەيىن 45672,8 شارشى مەتر جەرگە گۇل ەگۋ كوزدەلۋدە. سونداي-اق اۋداندا اعاشتاردى فورماعا كەلتىرىپ قىرقۋ جۇمىسى جالعاسۋدا. كوگالداردى بىركەلكىلەۋ جانە قىلقان جاپىراقتى اعاشتاردى زيانكەستەردەن حيميالىق وڭدەۋ جۇرگىزىلۋدە.
بۇگىندە باس شاھار, شىنىمەن دە, گۇلگە ورانىپ تۇر. ەلوردانى ەرەكشە سۇلۋلىققا بولەپ, استانانىڭ اجارىن اشا تۇسكەن وسىناۋ اسەمدىكتىڭ ءبارى ادامداردىڭ قولىمەن جاسالاتىنى قۋانتادى. قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنا ەرەكشە قۋانىش سىيلاۋ ءۇشىن ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىنداعى «نۇرلى بۋلۆار» جانىندا جۇمىس ىستەپ, اپتاپ ىستىققا قاراماستان, گۇل وتىرعىزىپ جۇرگەن جاننىڭ ءبىرىن اڭگىمەگە تارتتىق.
«استانا كوگالداندىرۋ» اق مەكەمەسىنىڭ جۇمىسشىسى بوتاكوز تالعاتقىزىنىڭ ايتۋىنشا, ولار قالا جىلىجايلارىندا وسكەن دايىن گۇلدەردى جۇمساق جەرگە وتىرعىزۋمەن اينالىسادى.
«كوزدىڭ جاۋىن الاتىن ادەمىلىكتى جاساۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ءبىز نۇسقاۋلىق بويىنشا بريگادا جەتەكشىسىنىڭ ايتقانىمەن جۇمىس ىستەيمىز. اكەلگەن گۇلدەردى وتىرعىزىپ بولعاننان كەيىن ءوزىمىز دە تامسانىپ قالاتىن كەزىمىز بولادى. گۇل دەگەن ادەمى عوي, اينالاداعىلارعا ادەمىلىك, قۋانىش سىيلاۋ – مەن ءۇشىن زور مارتەبە» دەدى بوتاكوز تالعاتقىزى.
استانادا تۇقىمدىق قۇرامى بويىنشا پەتۋنيا, تاگەتەس, ۆيولا, ليۋپين, پانسي, پورتۋلاك, اليسسۋم, لوبەليا, تسيننيا, سالپيگلوسسيس جانە ت. ب. تامىر جايادى. جالپى ەلىمىزدە بىرجىلدىق گۇلدەردىڭ 50-دەن استام ءتۇرى كەزدەسسە, باس قالا كوشەلەرىندە جىل سايىن ولاردىڭ 15-كە جۋىق استام ءتۇرى ەگىلەدى ەكەن.
مامانداردىڭ مالىمدەۋىنشە, استانانىڭ اۋماعىن بەزەندىرۋگە كوبىنەسە شىرايگۇل, بارحات گۇلدەرى كوپ قولدانىلادى. بوياۋى قانىق بۇل وسكىندەر ويۋ-ورنەكتى انىق ەتىپ بەدەرلەۋگە قولايلى كورىنەدى. جاسىل جەلەكتى مۇسىندەر دە كوز قۋانتىپ, تەكەمەتتەي تۇرلەنگەن گۇلالقاپتار ەلوردانىڭ اجارىن اشىپ, كوركىنە ءسان قوسۋدا.
