استانا قالاسىنىڭ تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسى ولكەتانۋ جۇمىسىن جانداندىرۋ, سونداي-اق ەلىمىزدەگى تاريحي مۇرالار مەن ۇلت رۋحانياتىنىڭ كوشباسشى تۇلعالارىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا استاناداعى قالامگەرلەردىڭ, جۋرناليستەردىڭ, مادەنيەتتانۋشىلاردىڭ باسىن قوسىپ, جىل سايىن عىلىمي-تانىمدىق ەكسپەديتسيالار ۇيىمداستىرىپ كەلەدى. وسى ءبىر يگىلىكتى ساپاردىڭ قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ استانا قالالىق فيليالىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىرعان بيىلعى كەزەگى «ۇلىلار مەكەنى…» دەگەن اتپەن كەرەكۋ مەن اباي وبلىسىندا جالعاسىن تاپتى. رۋحاني ساپاردىڭ باسى باياناۋىل باۋرايىنداعى اتى ءيىسى قازاققا تانىس ويشىل, فولكلورتانۋشى, ەتنوگراف, تاريحشى, فيلوسوف, قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ ورنى بيىك تۇلعاسى ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلىنىڭ باسىنا زيارات ەتىپ, قۇران باعىشتاۋدان باستالدى.
ۇلىلار تۋعان قۇت مەكەن
باس قالادان 400 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان, كوركى كوز سۇرىندىرەتىن باياناۋىل – ەلوردالىقتاردىڭ جازدا تىنىعۋعا ەڭ كوپ باراتىن ورىندارىنىڭ ءبىرى. جەڭىل كولىكپەن استانادان شىعىپ ەكىباستۇزدى باسىپ بارۋعا; قاراعاندىمەن اينالىپ كەلۋگە نەمەسە پويىزعا, ەلەكتر پويىزىنا وتىرىپ شويىن جولمەن بارۋعا دا بولادى. جولى جاقسى, قاتىناسى قولايلى. ورمانمەن كومكەرىلىپ, كوك كولمەن جيەكتەلگەن كەرىم ولكەنىڭ تاڭعاجايىپ تابيعاتى كىم-كىمدى دە تامساندىرماي قويمايدى.
قازاق حالقى ءۇشىن تۇتاس كەرەكۋ القابى, باياناۋىل تاۋىنىڭ باۋرايى – تۇنىپ تۇرعان تاريح, اڭىزعا تولى اياۋلى مەكەن. قازاقتان شىققان ەڭ العاشقى اكادەميك ق.ساتباەۆتىڭ, ش.شوكيننىڭ, م.كوپەەۆتىڭ, ج.ايماۋىتوۆتىڭ, جاياۋ مۇسانىڭ, ءا.مارعۇلاننىڭ, ايگىلى كينورەجيسسەر ش.ايمانوۆتىڭ, قازاقتىڭ ۇلتتىق تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشى رەجيسسەر ج.شانين جانە ت. ب. اتاقتى ادامداردىڭ دۇنيەگە كەلگەن جەرى رەتىندە كەربەز كەرەكۋ ءوڭىرى تانىمدىق تۋريزمگە سۇرانىپ تۇر دەسەك, باياناۋىلداعى ءماشھۇر ءجۇسىپ كەسەنەسى وڭىردەگى تۋريستىك نىساندار اراسىنان قاشاندا ەڭسەسى بيىك كورىنەدى.
عايىپتان قونعان قۇدىرەت
ءماشھۇر ءجۇسىپ 1858 جىلى (قازاقشا «قوي جىلى») باياناۋىلدىڭ قىزىلتاۋ دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمى – ادام ءجۇسىپ. 9 جاسىندا قيسسا-داستانداردى جاتقا ايتىپ, ەل كوزىنە تۇسكەن ادام جۇسىپكە مۇسا شورمانۇلىنىڭ ىقىلاسى اۋىپ, تاقياسىنا ۇكى تاققىزىپ: «حالقىنا ءماشھۇر بولاتىن بالا ەكەن» دەپتى. مىنە, سودان باستاپ قازاق دالاسىنا ءماشھۇر ءجۇسىپ دەگەن اتپەن تانىلعان ول بۇگىندە قازاق ۇلتىنىڭ رۋحاني پايعامبارىنا اينالدى. وسىعان قاراعاندا, باياناۋىلدىڭ اعا سۇلتانى بولعان مۇسا شورمان شەشەن دە تەگىن ادام بولماعان. بىلايشا ايتقاندا, شورمان ءبيدىڭ مۇساسى ءماشھۇر ءجۇسىپ اتىمەن بايلانىستى اتالسا, ال مۇستافاسىنىڭ ەسىمى جاياۋ مۇسانىڭ «شورماننىڭ مۇستافاسى اتىمدى الىپ, اتاندىم سول سەبەپتەن جاياۋ مۇسا» دەگەن انىمەن تاريحتا قالدى.
«اكەم كوپەي جەتپىس ءۇش جاسىندا وتكەن,
ءدىن جولىنا جاس كۇندە ءبىزدى ۇيرەتكەن.
ءوزى جاستاي تاريحات جولىن ىزدەپ,
ءابىلحاسىم يشعانعا قىزمەت ەتكەن» دەپ ءماشھۇردىڭ ءوزى جىرلاعانىنداي, اكەسى كوپەي 40 جاسقا دەيىن ءبىلىم قۋىپ, ەل كەزگەن, كورەگەن كوزى اشىق ادام بولعان. ءماشھۇر ءجۇسىپ اكەسى كوپەيدىڭ 42 جاسىندا, شەشەسى ۇلبالانىڭ 18 جاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى ءجۇسىپتى وقىتۋ ءۇشىن ءوزى قاماراددين قازىرەتتىڭ مەدرەسەسىنە كۇزەتشى بولىپ ورنالاسىپ, ەڭبەك تولەۋىنە ءجۇسىپتى وقۋعا الۋعا ءوتىنىش بىلدىرەدى. وسى مەدرەسەدە ءبىلىم الىپ, مۇسىلمانشا حات تانىعان ءجۇسىپ 1872-1874 جىلدارى بۇحاراداعى «كوكىلتاش» مەدرەسەسىندە ورتاعاسىرلىق اراب, پارسى, شاعاتاي تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرەدى. ەلىنە ورالعان سوڭ ەكى جىل ءوز اۋىلىندا بالا وقىتقان ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى 1885, 1887, 1907 جىلدارى ءۇش مارتە تۇركىستان, تاشكەنت, بۇحارا, سامارقاند قالالارىنا ساپار شەگىپ, ءبىلىمىن مولايتادى. ماشەكەڭ ءوز قولىمەن جازعان ءومىربايانىندا: «…التى جاسىمدا كىتاپ وقىپ, سەگىز جاسىمدا باياناۋىلدا قاماراددين احۋننىڭ الدىندا سىرىپ وي باستاپ, توعىز جاسىمدا عىلىم حاتقا, مۇحتاسار ءال-ۋيقاياعا شارح قىلىپ, ون جاسىمدا شايىرلىق ارقىلى تانىلدىم. 29 جاسىمدا بۇقاري شاريفكە بارىپ, مىرزا ۇلىقبەككە ءمۇدارىس بولدىم» دەيدى. ءماشھۇر ءجۇسىپ پەن ابايدى جالعايتىن رۋحاني تۇتاستىقتىڭ ءبىرى – قازاقتىڭ ەكى ابىزىنىڭ ءدال وسى قامارادديننىڭ الدىنان ءبىلىم العانى. بۇل جونىندە فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, الاشتانۋشى تۇرسىن جۇرتباي 2008 جىلى «ايقىن» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا: «قۇنانباي قاجى بالاسى ابايدى سەمەي قالاسىندا ورنالاسقان مەدرەسەگە وقۋعا بەرگەن. ءۇش ايدان كەيىن: «مىنا ءبىر جاس مولدانىڭ وقۋى كۇشتى ەكەن» دەپ كامالاتدين (قاماراددين) مولداعا اۋىستىرعان» دەگەن دەرەك ايتادى. ەل اۋزىنداعى دەرەكتەرگە قاراعاندا, سول قاماراددين حازرەت تە باياناۋىل اۋدانىنىڭ شەتىندەگى قورىمدا, ءماشھۇردىڭ اكەسى كوپەي مارقۇممەن بىرگە جاتقان كورىنەدى. بىراق قابىرىنىڭ ناق قايسى ەكەنى انىق ەمەس. الداعى ۋاقىتتا وسى ماسەلەگە نازار اۋدارىپ, قازاقتىڭ قوس ويشىلىنا ساباق بەرگەن حازرەتتىڭ باسىن كوتەرىپ, ەڭسەلى ەسكەرتكىش سالۋ ماسەلەسىن ەل بولىپ ويلاسقان دۇرىس سەكىلدى.
7 جاسىنان باستاپ قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جاۋھارلارىن جيناعان ءماشھۇر ءجۇسىپ ارتىنا ۇشان-تەڭىز مۇرا قالدىردى. «ءحVىىى عاسىردا جاساعان اقىنداردىڭ ىشىنەن جىرى كوپ ساقتالعان بۇقار جىراۋ. بۇقاردىڭ جىرلارىن ساقتاپ, تاريح الدىندا ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرگەن ادام – ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى. بۇقاردىڭ جىرلارىن جازىپ العان ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ «مەس» جيناعىنا قاراساڭ, كوڭىلىڭ توياتتايدى, وقىساڭ كوزىڭ قۋانادى. اسەم كوشىرىلگەن قولجازبا ءماشھۇر ماحابباتىنا لىق تولى. ول كونە قولجازبانىڭ ءاربىر سوزىنە دەيىن جەتكىزۋگە, قازاق ءتىلىنىڭ التىن قورىن شاشپاي-توكپەي ساقتاۋعا تىرىسقان» دەپ زاڭعار جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي, كوپەيۇلىنىڭ كەيىنگى ۇرپاققا قالدىرعان مۇراسى – ءبىز ءۇشىن قاشاندا باعالى قازىنا. بۇقار دەمەكشى, جىراۋدىڭ زيراتىن تاپقان دا ءماشھۇر ءجۇسىپ. باسىنا ارنايى بارىپ, قوي سويىپ, بەلگى قويدىرعان.
ءوز قابىرىن ءوزى قازدىرعان
«جەتپىس ۇشكە كەلگەنشە بالتالاساڭ دا ولمەيمىن, جەتپىس ۇشتەن اسقان سوڭ مايعا بولەپ قويساڭ دا ءومىر سۇرمەيمىن» دەپ ەلۋ جاسىندا ءوزىنىڭ بۇل فانيدەن قاشان كەتەتىنىن بولجاعان عۇلاما, داناگوي تۇلعا ءماشھۇر ءجۇسىپ كورىپكەل اۋليە رەتىندە دە تانىمال. وسىدان ءبىرشاما جىل بۇرىن ەل اۋزىندا تاراعان «70 جىل ەلدى دىنسىزدەر باسقارادى, ودان كەيىن 30 جىل ۇرى-قارىلار بىلىقتىرادى, سوسىن قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالايتىن زامان كەلەدى…» دەگەن بولجام ءسوزى دە بار. الايدا حاتقا, قاعازعا تۇسپەگەن بۇل بولجامنىڭ ءتۇبى شيكى. ويتكەنى بۇل ءسوز ماشەكەڭنىڭ قولجازبالارىندا, 20 تومدىق ەڭبەكتەرىندە كەزدەسپەيدى. دەگەنمەن ءماشھۇردىڭ ءوزىنىڭ اجالى, ولگەننەن كەيىنگى جاعدايى تۋرالى ايتقانى اينىماي كەلگەن.
ءماشھۇر ءجۇسىپ ءبىر كىندىكتەن ءۇش اعايىندى. باۋىرى مەن قارىنداسى (حاسەن, ءامينا) جاس كەزىندە قايتىس بولىپتى. ءماشھۇر ءجۇسىپ 1930 جىلى اعايىن-تۋىسىن جيناپ, وزىنە اس بەرگىزەدى. 73 جىل ءومىر سۇرەتىنىن, قايتىس بولعاننان كەيىن وعان كەسەنە سالۋ كەرەگىن ايتادى. كەسەنە ورنىن ءوزى تاڭداپ, جوباسىن ءوزى سالعان. ءبىر بولمەسىن ءوزى ءۇشىن, ءبىر بولمەنى كەلۋشىلەرگە ارناپ جوبالاعان. «قىسى بار, جازى بار, ءارى-بەرى وتكەن جولاۋشىلار كەلىپ تۇنەپ, بارلىق مۇلكىمدى پايدالانسىن. قورىقپاسىن, كوردەن تۇرىپ ەشكىمدى دە باس سالمايمىن» دەپ تاپسىرادى.
قايتا تۇرعىزىلعان كەسەنە
ءماشھۇر ءجۇسىپ ۇرپاقتارىنا قايتىس بولعاننان كەيىن دەنەسىن جەرگە كومبەۋگە امانات ەتتى. «مەن ولگەننەن كەيىن قىرىق جىلعا دەيىن دەنەم بۇزىلمايدى. ءتىرى ادام كوزى كورەدى, سەرت ەتەم. تەك جازدىڭ ىستىق ايلارى اقىرەتىمدى ايىرباستاپ وتىرىڭدار, قىس كەرەگى جوق. سوندا كوزدەرىڭ جەتەتىن بولادى. مەن ولگەن سوڭ ماعان كەلىپ باتا جاساماق تۇگىلى, اركىمنىڭ باسىنا تۋار «تۇرىمتاي تۇسىنا, بالاپان باسىنا» كەتەتىن زامان بولادى. ونى سىزدەر كورەسىزدەر, كورەسىزدەر دە كونەسىزدەر» دەپ ۇلكەن بالاسى شاراپيدەنگە وسيەت ەتەدى. ءماشھۇر 1931 جىلدىڭ كۇز ايىندا دۇنيە سالادى. ەڭ عاجابى, 1952 جىلى كورىن اقتارىپ, كەسەنەسىن تالقانداپ, بۇزىپ تاستاعانعا دەيىن ءماشھۇردىڭ دەنەسى بۇزىلماعان. ونى كەزىندە كوزبەن كورگەن ادامدار بولدى. 1946 جىلى ءسابيت مۇقانوۆ زيرات باسىنا بارىپ, ىشىنە تۇسكەن ەدى. مەن دە 1950 جىلدىڭ جازىندا ىشىنە ءتۇسىپ, دەنەسىن سيپاعان ەدىم. سوندا, جاداعاي جەردە جاتسا دا, ءبىرتۇرلى حوش ءيىس شىعىپ تۇراتىن» دەپ جازادى سۇيىندىك كوپەەۆ «عۇلاما عۇمىرى» كىتابىنا ەنگەن «ءماشھۇر ءجۇسىپ ءوز بەيىتىن ءوزى سالدىردى» اتتى ەستەلىگىندە.
قايتىس بولعان ادامنىڭ دەنەسىنىڭ بۇلىنبەۋى جانە ول ادامعا دەگەن ەل-جۇرتتىڭ ەرەكشە ىقىلاسى قىزىل ۇكىمەتتىڭ مازاسىن كەتىردى. سونىمەن باياناۋىل اۋداندىق كوميتەتتىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كەنجەبەي ماكينگە ماسكەۋدەن «ايدالادا لەنينگە ۇقساپ قازاقتىڭ ءبىر شالى جاتقان كورىنەدى, سول كەسەنەنى ءسۇرىپ تاستاڭدار» دەگەن بۇيرىق كەلەدى. اۋليەنىڭ قاسيەتىن جاقسى بىلەتىن ماكين العاشىندا قورقىپ, كەسەنەنى قيراتۋعا باتىلى بارماعانمەن, ءوزىن پارتيادان شىعاراتىن بولعان سوڭ, ماسكەۋدىڭ دەگەنىنە كونىپ, 1952 جىلى كۇمبەزدى جۇرت كوزىنشە قۇلاتقىزدى. بىراق ونى قۇلاتۋشىلاردىڭ ءبارى كوپ ۇزاماي, بىرىنەن سوڭ ءبىرى بەلگىسىز جاعدايدا وپات بولعان. ماكين سۋعا تۇنشىعىپ ءولدى.
ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ قازىرگى كوك كۇمبەزدى كەسەنەسى سول ماشەكەڭ ءوزى كورسەتىپ, ءوزى ساعانا سالدىرعان جەرگە ورنالاسقان. جاتاعان جوتا باسىنداعى كەسەنەگە كوتەرىلەتىن باسپالداقتىڭ سانى دا 73. بۇل ۇلى تۇلعانىڭ 73 جاسىندا ومىردەن وزعانىن بىلدىرەدى.
ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ قولجازبالارىن امان العان ادام – كەلىنى ءنۇريلا. ال جەرمەن-جەكسەن بولعان ساعانا كوپ وتپەي جەرگىلىكتى حالىقتىڭ جۇدىرىقتاي جۇمىلۋىمەن سابان كىرپىشتەن قايتا تۇرعىزىلدى. 1978 جىلى اۋىل اقساقالدارى كەسەنەنى ءۇشىنشى رەت قايتا تۇرعىزادى. 1989 جىلى جاڭاجول اۋىلىنا ىسساپارمەن كەلگەن سول كەزدەگى مادەنيەت ءمينيسترى وزبەكالى جانىبەكوۆ ماشەكەڭ مۇزەيىن جاڭا عيماراتقا كوشىرىپ, كەسەنەنى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە تاپسىرما بەرەدى. سونىمەن ارادا 20 جىلعا جۋىق ۋاقىت وتكەندە, 2006 جىلى قازىرگى كوك كۇمبەزدى كەسەنە سالىندى. قۇرىلىسى كونە تۇركى ستيلىندە جاسالعان كەسەنە زيراتحانا جانە بەيىت بولمەسى سىندى ەكى بولىكتەن تۇرادى. ءاربىر بولىكتىڭ كولەمى – 8ح8 شارشى مەتر, كەسەنەنىڭ بيىكتىگى – 14 مەتر. سالماعى 9,5 توننا بولاتىن قۇلپىتاسى مەن ساندىقتاسى ءمارمار تاستان جاسالعان. قازىر ول اراعا الىس-جۋىقتان زيارات ەتىپ كەلۋشىلەر وتە كوپ. الىس جولدان شارشاپ كەلگەن تۋريستەردىڭ جاعدايىن ەسكەرىپ, كەسەنە ماڭىنا «ەسكەلدى» قوناق ءۇيى سالىنعان. اسحانا دا دايىن. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى مۇراجايى جاقسى جۇمىس ىستەپ تۇر. وندا ءماشھۇر ءجۇسىپ بابامىزدىڭ اۋىز ادەبيەتىن جيناعان كەزدە ۇستاعان قورجىنى, بەلىنە تاققان قارا قىلىشى سياقتى قۇندى جادىگەرلەر ساقتالعان.
ەرەكشە ايتا كەتەتىن ءبىر ماسەلە, ماشەكەڭنىڭ كەسەنەسى مەن مۇراجايى مەملەكەتتىڭ قاراۋىندا. الايدا بابامىزدىڭ بۇلاعى, ەسكەلدىدەگى قونىسى قاراۋسىز قالىپ قويدى. ۇرپاقتارى ونى لەۆ تولستويدىڭ «ياسنايا پولياناسى» سياقتى حالىققا تانىتقىسى كەلگەنمەن, ۇكىمەت قولداۋىنسىز بۇل ويدىڭ دا جۇزەگە اسپايتىن ءتۇرى بار. سەبەبى ولار ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ بۇلاعىنىڭ باسىن قورشاپ, اعاش ەككەنمەن, ول دا كولەم الا الماي تۇرعانى بايقالادى. سوندىقتان كەسەنە توڭىرەگىن ماشەكەڭ قونىسىمەن قوسىپ اباتتاندىرۋ ىسىنە باسا نازار اۋدارعان ءجون. سونىمەن قاتار كەسەنەدەن باياناۋىلعا توتە باراتىن ەسكى سۇرلەۋ بويىنشا جاڭا جول سالىنسا, باياناۋىلدان بۇرىستاۋ تۇرعان كەسەنەگە كەلۋشىلەردىڭ قاراسى ءتىپتى كوبەيەر ەدى. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا رۋحاني تۋريزم – ساياحات سالاسىنىڭ ەڭ تابىستى باعىتىنىڭ ءبىرى. ەجەلگى مىسىر, ءۇندىستان, يزرايل, شىعىس ازيا, ەۋروپانىڭ تاريحي-ءدىني ەسكەرتكىشتەرى – ءبارى-ءبارى رۋحاني تۋريزم نىساندارى. ولاردان ءماشھۇر ءجۇسىپ كەسەنەسىنىڭ قاي جەرى كەم؟!
اباي مەن ءماشھۇر كەزدەسكەن بە؟
«ۇلىلار مەكەنىنە» ات باسىن بۇرعان ءبىز ءماشھۇر ءجۇسىپ جايلى وسى دەرەكتەرگە قانىپ:
«مەن كەلدىم مۇزەيىڭە جولىم ءتۇسىپ,
ەگىلدىم رۋحىڭىزدى ءسۇيىپ-قۇشىپ.
ءومىردىڭ جولدارىندا جار بولا گور,
قازاقتىڭ پايعامبارى ماشھۇر ءجۇسىپ» دەپ عافۋ اقىن ايتقانداي, ىشتەي تىلەك تىلەپ, ءبىراز ۋاقىت ايالدادىق تا, اباي جاتقان ابىز دالانى بەتكە الدىق. اباي دەمەكشى, ەل اۋزىنا تاراعان اباي مەن ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ سالەمدەسۋى تۋرالى دەرەك بىزگە اقسەلەۋ سەيدىمبەك جازباسىنان ءمالىم: «اباي مەن ءماشھۇر ءجۇسىپ ەكەۋى ءبىر-ءبىرىن سىرتتاي بىلسە دە, ءالى جۇزدەسە قويماعان كەزى ەكەن. بىردە توبىقتى ەلىنە جولى تۇسكەن ءماشھۇر ءجۇسىپ امانداسۋ ءۇشىن اباي اقىننىڭ ۇيىنە تۇسەدى. تابالدىرىق اتتاپ ۇيگە ەنگەنى سول, اباي توسىننان ساۋال قويىپ: «اقىلدىنىڭ وزىنەن بۇرىن ايتقانى جەتەدى دەگەن. اتىڭ قۇلاعىمدى سارسىلتىپ ەدى, شىنىمەن, ءماشھۇر بولساڭ ايتشى, كانە. قۇداي قايدا؟ جۇماق پەن توزاق قايدا؟!» دەپتى. سوندا ءماشھۇر ءجۇسىپ كىدىرمەستەن: «ابايدىڭ قۇدايىنىڭ قايدا ەكەنىن بىلمەدىم. مەنىڭ قۇدايىم جۇرەگىمدە. ال جۇماق پەن توزاق اركىمنىڭ ءوز ۇيىندە, قاتىنىڭ اقىلدى بولسا – جۇماق, اقىماق بولسا – توزاق» دەگەن ەكەن. اباي ەستى ءسوزدى ەستىگەنىنە ريزا بولىپ: «ءماشھۇر دەسە دەگەندەي ەكەنسىڭ!» دەپ قولىن الىپ, ءتورىن ۇسىنىپتى». ارينە, «اباي مەن ءماشھۇر كەزدەسپەگەن» دەپ بۇل دەرەكتى جوققا شىعاراتىندار دا بار. بىراق ءماشھۇر ءجۇسىپ قۇنانباي اۋلەتىنىڭ ءۇرىم-بۇتاعىن وتە جاقسى بىلگەن. ءوزىنىڭ «ءنۇسىپحان» دەگەن پوەماسىنىڭ جەلىسىنە ابايدى ارقاۋ ەتكەن. قازاق ەلىنە اباي شىعارمالارىن تانىستىرىپ, ناسيحاتتاپ وتىرعان.
ءبىز وتىرعان كولىك باياناۋىل باۋرايىنان شىعىپ, ايتۋلى الاش قالاسىن بەتكە الىپ زۋلاپ كەلەدى. الدىمىزدا الىپ مۇحيت سىندى اباي الەمى, سول الەمنىڭ ءبىر شەتىندە شاكارىم شىڭى, مۇحتار بيىگى مۇنارتادى…
استانا-باياناۋىل-ەسكەلدى-استانا
