قازىرگى كەزدە جاساندى ينتەللەكت مۇمكىندىكتەرىنىڭ دامىعانى سونشا, مۇنداي قوندىرعىلار دياگنوزدى ناقتى تاۋىپ, جوعارى دالدىكپەن ناتيجە بەرە الادى. اۋرۋلار مەن ءدارى-دارمەك بويىنشا دەرەكتەر بازالارىن قولدانۋ ارقىلى جاساندى ينتەللەكت چيپتەرى ءبىر توپ دارىگەرگە قاراعاندا ادىستەمەلەرگە جىلدام تالداۋ جاساي الادى.
نەيروجەلىنىڭ دامۋى شەتەلدە قارقىن الىپ كەلەدى. مىسالى, رەسەيدە مەديتسينا سالاسىندا جاساندى ينتەللەكتى قولدانۋمەن ءتورت جوبا ازىرلەنگەن. بۇل جوبالار ادام اۋرۋىن اناليزدەر ارقىلى تانىپ قانا قويماي, ناۋقاستاردى ەمدەۋ بويىنشا جوسپاردى دا بەلگىلەي الادى. قازاقستاندىق ازىرلەۋشىلەر بۇل باعىتتا تىپتەن ىلگەرىلەپ كەتتى. ولار حالىققا دارىگەر ەمەس, جاساندى ينتەللەكت كونسۋلتاتسيا بەرەتىن سەرۆيس ويلاپ تاپتى. بۇل قادامنىڭ ەكىنشى جاعى بار: جۇمىس ورىنداردىڭ سانى ازايۋى مۇمكىن.
Orbis research زەرتتەۋ ۇيىمنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا الەمدەگى ءبىر ميلليارد ادام نەگىزگى مەديتسينالىق قىزمەتتەرگە قول جەتكىزە المايدى. بۇل جايت جاھانداعى ەكونوميكالىق ءوسۋدى تەجەپ, ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن تومەندەتەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ جالپى الەۋەتىن ارتتىرۋ ارقىلى عانا قىزمەتتەرگە قولجەتىمدىلىكتى جاقسارتۋعا بولادى. ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ شتاتىن كەڭەيتۋ. الايدا مامانداردى كوپتەپ جاپپاي دايىنداۋ ءۇشىن كوپ رەسۋرس پەن ۋاقىت قاجەت, سونىمەن قاتار ونى جۇزەگە اسىرۋ قيىن. تاعى ءبىر جولى – قولدانىستاعى قىزمەتكەرلەر ەسەبىنەن تيىمدىلىكتى ارتتىرۋ ارقىلى الەۋەتتى كوتەرۋ. بىراق بۇل باعىتتا ءوز قيىندىقتارى بار.
سوندىقتان قازىرگى كەزدە ەڭ وڭتايلى شەشىم – دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا جاساندى ينتەللەكت مۇمكىندىكتەرىن ەنگىزۋ.
ماسەلەنىڭ ءمانى
2021 جىلى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (ددۇ) دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى ەتيكا جانە جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋعا كىرىسپە بويىنشا ءادىستەمەلىك بايانداما دايىندادى. وندا «دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرى مەن ناۋقاستاردىڭ اراقاتىناسى باي ايماقتارعا قاراعاندا الدەقايدا تومەن دامىعان ەلدەردە جەساندى ينتەللەكتىگە قاجەتتىلىگى جوعارى بولۋى مۇمكىن» دەلىنگەن.
ددۇ مالىمەتتەرى بويىنشا اقش-تا ءار ون مىڭ ادامعا 36 دارىگەردەن, ۇلىبريتانيادا شامامەن 32 دارىگەر قاراستىرىلعان بولسا, ال ءۇندىستاندا 10 000 ادامعا نەبارى 7 دارىگەردەن كەلەدى ەكەن.
Mordor Intelligence زەرتتەۋ ۇيىمىنىڭ مەديتسيناداعى جاساندى ينتەللەكت نارىعىنىڭ مولشەرى مەن ۇلەسىن تالداۋدا 2024 جىلى مەديتسيناداعى جاساندى ينتەللەكت نارىعىنىڭ كولەمى 11,66 ملرد دوللارعا باعالانىپ, 2029 جىلعا قاراي 36,79 ملرد دوللارعا جەتەتىنى ايتىلعان.
«جاھانداعى ءوسىپ كەلە جاتقان گەرياتريالىق حالىق, وزگەرىپ كەتكەن ءومىر سالتى مەن سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ قاتتى تارالۋى ادام اۋرۋىن دياگنوستيكالاۋ جانە اۋرالاردى باستاپقى كەزەڭدە تەرەڭىنەن بىلۋگە قاجەتتىلىكتىڭ كۇرت وسكەنىنە اسەر ەتتى» دەپ جازىلعان ەسەپتە.
قازىرگى كەزدە ناۋقاس تالداۋلارىن تەز ءارى ساپالى وڭدەۋدەن باستاپ, دەنساۋلىق ساقتاۋداعى شىعىنداردى وڭتايلاندىرۋعا دەيىن ءتۇرلى فاكتورلار نارىققا اسەر ەتەدى. ساراپشىلار بۇل نارىق ءتۇرلى مۇمكىندىكتەردىڭ پايدا بولۋى سالدارىنان وسە بەرەدى دەپ بولجايدى. مىسالى, جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن پايدالانۋمەن ەگدە تارتقان ادامداردى كۇتۋ, زەرتتەۋلەردى دامىتۋ, دەرەكتەردى الۋ ءۇشىن ۆيزۋاليزاتسيا جانە دياگنوستيكا سالاسىندا وزگەرىس بولادى.
شەشىمدەر مەن كەيستەر
دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ جاڭا بيزنەس-مودەلىندە ناۋقاسقا باسىمدىق بەرىلەدى. ويتكەنى قازىرگى كەزدە مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ مالىمەتتەر بازاسىندا جاساندى ينتەللەكت, زاتتار ينتەرنەتى جانە ماشينالىق وقىتۋدىڭ ينتەگراتسياسى بولۋى ىقتيمال. بۇل ىلگەرىلەۋ جەكە ەمدەۋ باعدارلامالارىن قۇرۋ, ىقتيمال اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ جانە ناۋقاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار, بۇل ءتاسىل رەسۋرستاردى تيىمدىرەك پايدالانۋ جانە مەديتسينالىق كومەكتى جاقسىراق ۇيلەستىرۋ ارقىلى جالپى دەنساۋلىق ساقتاۋ شىعىندارىن ازايتادى. ناۋقاستار كەز كەلگەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – جاقسى جانە قولجەتىمدى ەم الادى.
2023 جىلى دارتۋمدا ءدال مەديتسينا جانە جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى (CPHAI) اشىلدى. مۇنداي ورتالىقتىڭ ماقساتى – جاساندى ينتەللەكت پەن بيومەديتسينالىق دەرەكتەر ءدال مەديتسينا مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ناتيجەلەرىن قالاي جاقسارتا الاتىنى جايىندا پانارالىق زەرتتەۋلەردى ىلگەرىلەتۋ. ورتالىقتىڭ زەرتتەۋ ماقساتى مەديتسينادا جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋ سالاسىنداعى قاتاڭ ەتيكالىق نورمالاردى ساقتاي وتىرىپ, قوعامدىق دەنساۋلىقتى جاقسارتۋ جانە مەديتسينالىق كومەكتى قامتاماسىز ەتۋ.
2022 جىلى ModMed مەديتسينالىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى يننوۆاتسيالىق كومپانيا جاڭا جۇيەنى تانىستىردى. بۇل جۇيە زەرتتەۋدى قۇجاتتاۋ كەزىندە دارىگەرلەردىڭ ۋاقىتىن ۇنەمدەۋگە ارنالعان. بۇل ءتاسىل دارىگەرلەرگە جۇمىستا ناۋقاسقا كوبىرەك كوڭىل بولۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
Orbis زەرتتەۋلەرى جاساندى ينتەللەكت ارقىلى مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەر از ۋاقىت ىشىندە ناۋقاستاردى كوبىرەك قابىلداي الاتىنىن كورسەتتى. بۇل رەتتە قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى تۇسپەيدى. ءىس جۇزىندە جاساندى ينتەللەكت ديابەت رەتينوپاتيا انىقتاۋدا ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتتى. وسىلايشا مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ تيىمدىلىگى بىردەن 40 پايىزعا ارتقان.
Deep Eye Care Foundation قورىنىڭ بانگلادەشتەگى كوزدىڭ ىشكى تور قابىعىن ەمدەۋ جونىندەگى ارنايى كلينيكاسىندا بەس اي بويى زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى. زەرتتەۋگە 2 مىڭنان اسا پاتسيەنت قاتىستى. ولار بىرنەشە توپقا ءبولىندى. ءبىر توپ ناۋقاس جي-سكرينينگى ناتيجەسىنە قاراماستان مامان كومەگىنە جۇگىنۋدى جالعاستىردى. كەلەسى ءبىر توپ اۆتونومدى جي ديابەت رەتينوپاتياسىن انىقتاماسا, دارىگەرگە جۇگىنبەگەن.
مەديتسينا سالاسىندا نەيروجەلىلەردى ءساتتى پايدالانۋ مىسالدارىنىڭ ءبىرى رەتىندە Checkdoc دياگنوستيكالاۋ سەرۆيسىن اتاۋعا بولادى. بۇل سەرۆيس قازاقستاندا 2021 جىلى ىسكە قوسىلعان. وسى سەرۆيس كومەگىمەن ۇيدەن شىقپاي-اق ساپالى ونلاين-كونسۋلتاتسيانى الۋعا بولادى. ەڭ قىزىعى, اۋىرعان ادامعا كونسۋلتاتسيا دارىگەر ەمەس, نەيروجەلى بەرەدى. وسىنداي سەرۆيستى ازىرلەۋ يدەياسىنىڭ اۆتورى – كاسىپكەر ايەل توتى سمانوۆا.
«وتاندىق مەديتسينادا نەيروجەلى پايدا بولۋىنا قۋانىپ جاتقان دارىگەر از. كەيبىر ماماندار پروتسەستەردى اۆتوماتتاندىرۋ جۇمىس ورىندارىن قىسقارتىپ, كاسىبي مامانداردى جويادى دەپ الاڭدايدى. مەنىڭ پىكىرىمشە, جي ماقساتى – دارىگەردى الماستىرۋ ەمەس, ولارعا دياگنوستيكالاۋدا پروتسەستەردى جەڭىلدەتۋگە كومەكتەسۋ» دەيدى كاسىپكەر.
Cەرۆيc قالاي جۇمىس ىستەيدى؟
پايدالانۋشى ai.checkdoc.kz سەرۆيسىنىڭ سايتىنا كىرىپ, فورما بويىنشا بوس جولاقتاردى تولتىرىپ, دەنساۋلىعىنداعى پروبلەمالاردى سيپاتتاۋى كەرەك. نەيروجەلى ۇسىنىلعان اقپاراتتى تالداپ, ناۋقاسقا تاعى بىرنەشە ناقتى سۇراق قويادى. نەيروجەلى قوياتىن سۇراقتار دارىگەر قوياتىن سۇراقتان كوبىرەك بولىپ شىقتى. ادام دەنساۋلىعىنداعى پروبلەماعا ەگجەي-تەگجەي ءۇڭىلۋ ارقىلى نەيروجەلى ناقتىلىعى 90 پايىزعا جەتەتىن تۇجىرىم جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءارى قاراي نەيروجەلى ناۋقاسقا قانداي مامان كومەگىنە جۇگىنۋى كەرەك, قانداي تالداۋ جاساۋ كەرەگىن ايتادى. جي ناۋقاسقا ءتىپتى وسىنداي تالداۋ Checkdoc سەرۆيسىندە باعاسى قانشا بولاتىنىن دا حابارلايدى.
«شەشىمدى ادام ەمەس, كومپيۋتەر قابىلدايتىن جاساندى ينتەللەكت ەمحانا ونىمدىلىگىن ارتتىرا الادى. مۇنداي جۇيەلەر اقش-تىڭ ازىق-تۇلىك جانە ءدارى-دارمەك باسقارماسى (FDA) مەديتسينالىق قىزمەتتە پايدالانۋ ءۇشىن قاۋىپسىز جانە ءتيىمدى دەپ تانىدى» دەدى توتى سمانوۆا.
قازىرگى كەزدە Checkdoc جوباسىنا حالىقارالىق ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. سەرۆيستىڭ دامۋىنا دۋبايدىڭ Almak Capital قورى 250 مىڭ دوللار ينۆەستيتسيا سالدى. بۇل قاراجات سەرۆيستەگى تەحنولوگيالىق بولىكتى پىسىقتاۋعا جۇمسالادى.
تۇتاستاي العاندا, شەتەلدىك ساراپشىلار الەم بويىنشا مەديتسينادا جاساندى ينتەللەكتى قولداناتىن قوسىمشالار مەن قىزمەتتەردىڭ سانى ارتادى دەپ بولجايدى. قازىرگى كەزدە جي – سۇرانىسقا يە نيشالاردىڭ ءبىرى.
انۋاربەك جالەل
