ءومىر بەلەسىمنىڭ شەجىرەسىنە قاراسام, استانا پەداگوگيكالىق كوللەدجىنە جۇمىسقا قابىلدانعان 1988 جىلدان بەرى پەداگوگيكالىق پراكتيكامنىڭ ءار كەزەڭى رۋحاني كەڭىستىككە جول اشقانىن بايقايمىن. ارينە, ەگەر سول كەزدەرگە شەگىنىس جاساسام, قابىلداعان شەشىمىمنىڭ دۇرىس ەكەنىنە ابدەن كوز جەتكىزەمىن. الايدا جاڭا ۇجىم, جاڭا ورتاعا ءسىڭىپ, قالىپتى جاعدايدا جۇمىس ىستەۋىمە سول تۇستاعى كوللەدج ديرەكتورى, بىلىكتى باسشى بولا بىلگەن وتىزباي سۇيىندىكۇلىنىڭ اعالىق قولداۋى ۇلكەن اسەر ەتتى.
جۇرەگىمدە وتىزباي سۇيىندىكۇلى ءبىلىم مەن تاربيەنى قاتار ۇشتاستىرا بىلگەن دارا تۇلعا, ساناۋلى اعارتۋشىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قالدى. ولاي دەيتىنىم, وتىزباي اعايدىڭ ۇجىمدى باسقارعان ۋاقىتىندا كوپ ماسەلە كەزەك كۇتتىرمەي شەشىلدى. ۇرپاق تاربيەسىنە اۋاداي قاجەت ادىستەمەلىك تەحنولوگيالار تاجىريبەلى مامانداردىڭ شەبەرلىگىمەن وقۋشىلارعا ءساتتى جەتكىزىلىپ وتىردى. ۇجىمنىڭ پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق احۋالى كەرەمەت بولدى. تالابى زور جاستاردى قولداپ, قىزمەتتىك ءوسۋ جولىندا ۇنەمى اعالىق قامقورلىق جاساۋ وتىزباي اعايدىڭ باستى ۇستانىمىنىڭ ءبىرى بولعان ەدى. سونداي جاستاردىڭ ءبىرى مەن ەدىم. جالىنداپ تۇرعان جاس ءۇشىن ۇلكەن ۇجىم, ىسكەر تۇلعانىڭ الدىندا ءوز قابىلەتىڭدى دالەلدەپ, كاسىبي شەبەرلىگىڭدى كورسەتۋ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتاتىن. قانشا يمەنىپ, قىمسىنساق تا, وتىزباي سۇيىندىكۇلىنىڭ اعالىق قامقورلىعىنىڭ ارقاسىندا ۇلكەن ءومىر مەكتەبىنەن سۇرىنبەي ءوتتىم دەپ ايتا الامىن. سەبەبى اسىل اعا جۇكتەگەن مىندەتتەردى اتقارامىن دەگەن سەنىم مەنى العا جەتەلەدى. وسى جىلدارى كومسومول جانە كاسىپوداق ۇيىمدارىنىڭ جەتەكشىسى, كەيىننەن وقۋ ورنى ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى لاۋازىمىنا تاعايىندالۋىم باسشى جۇكتەگەن مىندەت پەن جۇرەكتەگى سەنىمنىڭ ارقاسى ەدى.
كەلەشەگى كەمەل ۇرپاقتى تاربيەلەپ, وقىتىپ, ءبىلىم بەرەتىن ۇستازداردى دايىندايتىن وقۋ ورنى العاشىندا «پەدتەحنيكۋم» دەگەن اتاۋمەن اشىلعان. 1972 جىلى وتىزباي سۇيىندىكۇلى وقۋ ورنىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىنە تاعايىندالادى. كەڭەس وكىمەتىنىڭ سولاقاي ساياساتىنا ىشتەي قارسى شىققان وتىزباي سۇيىندىكۇلى ءبىلىم بەرۋ جۇمىسىنىڭ قازاق قوعامىنا پايدالى تۇسىن بارىنشا ناسيحاتتاپ, عىلىمي اينالىمعا ەنگىزدى. قاجىرلى ەڭبەك, تابىستى جوبالاردىڭ ارقاسىندا سول جىلدارى وقۋ ورنى بۇكىلكەڭەستىك سوتسياليستىك جارىستاردىڭ جەڭىمپازى اتانىپ وتىردى. بۇل جەتىستىك – كوللەدج ۇجىمىمەن قاتار, بىلىكتى باسشى وتىزباي سۇيىندىكۇلىنىڭ تاباندى ەڭبەگىنىڭ جەمىسى بولاتىن.
سەنىم مەن جاۋاپكەرشىلىكتى جەتە تۇسىنگەن بىلىكتى باسشى وتىزباي سۇيىندىكۇلى 1972-1991 جىلدارى ادىلبەك مايكوتوۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەنىڭ, 1992-1998 جىلدارى پەداگوگيكالىق كوللەدجدىڭ, ال 1999-2001 جىلدارى گۋمانيتارلىق كوللەدج ديرەكتورى قىزمەتىندە بولدى. اعارتۋشى-ۇستاز, دارا تۇلعا باسقارعان تۇستا وقۋ ورنىنىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى جاڭارىپ, جاتاقحانا مەن قوسىمشا عيماراتتار ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى.
پەداگوگيكا سالاسىنىڭ مايتالمانى, دارىندى باسشى وتىزباي سۇيىندىكۇلى مىقتى كادر عانا ەمەس, ستراتەگيالىق ۇتقىرلىعى باسىم ازامات بولدى. سوزىمە دالەل رەتىندە ايتسام, وتىزباي سۇيىندىكۇلى بولاشاعى زور, ىسكەر ماماندى الىستان تاني ءبىلدى. ول پىكىرى جاڭساق بولعان ەمەس. وسى قاسيەتىمەن ۋچيليششەگە كاسىبي بىلىكتىلىگى جوعارى, ناعىز مامانداردى قالادان, وبلىستان, ءتىپتى, رەسپۋبليكا كولەمىنەن تاڭداپ, شاقىرىپ الاتىن. ۇجىمعا, قاتارىمىزعا قوسىپ, «سىزدەر ۇستازداردىڭ ۇستازىسىزدار, سىزدەرگە زور ءۇمىت ارتىپ وتىرمىز» دەپ ىنتالاندىرىپ وتىراتىن.
وتىزباي سۇيىندىكۇلىنىڭ مەكتەبىنەن وتكەنىمدى ارقاشان زور ماقتانىشپەن ايتا الامىن. كەزىندە ۇلاعاتتى ۇستازىما ارناپ جيناقتالعان ەڭبەكتە ءوز پىكىرىمدى قالدىرعان بولاتىنمىن.
ءبىر ايتا كەتەرلىگى, بيىل وتىزباي سۇيىندىكۇلىنىڭ تۋعانىنا 95 جىل تولىپ وتىر. كوللەدجىمىزدىڭ قۇرىلعانىنا دا 95 جىل بولدى. بۇل – سيمۆوليكالىق سايكەستىك. ءبىزدىڭ پەداگوگيكالىق كوللەدجىمىزدىڭ تاريحى سوناۋ 1928 جىلدان باستالادى. عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتا وقۋ ورنى بىلىكتى كادرلاردىڭ ارقاسىندا ۇلكەن بەلەستەردى باعىندىردى.
كوللەدجىمىزدى ءار جىلى بىتىرگەن تۇلەكتەرىمىز ءارى قاراي ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا جوعارى وقۋ ورنىن ءتامامداپ, قوعامنىڭ ءارتۇرلى سالاسىندا تاپجىلماي ەڭبەك ەتىپ, حالىققا قىزمەت قورسەتىپ كەلەدى.
ەسىمى ەلگە تانىمال مىقتى تۇلەكتەر:
1946 جىل تۇلەگى – قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى, قازاق كسر ەڭبەگى سىڭىرگەن ۇستازى, بىرقاتار وقۋلىقتىڭ (1-3-سىنىپتار. «قازاق ءتىلى», مۇعالىمدەرگە ارنالعان ادىستەمەلىك نۇسقاۋلىقتار) اۆتورى اقبوپە باكيروۆا;
1946 جىل تۇلەگى – حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى, 23 جىل قاتارىنان استانا قالاسىنداعى №2 مەكتەپ ديرەكتورى بولعان پەتر كوندراشوۆ;
1948 جىل تۇلەگى – ۇزاق جىل مەكتەپ ديرەكتورى بولعان, قازاق كسر وقۋ ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن «اعا مۇعالىم» اتاعى بەرىلگەن قابدەن شامشىكەنوۆ;
1949 جىل تۇلەگى – «ارقا اجارى» گازەتىندە ۇزاق جىل قىزمەت جاساعان جازۋشى سەيىتجان ساداۋتەگى;
1953 جىل تۇلەگى – نەسىبەلى يمانقىزى ۇستازدىعىمەن قاتار, اقىندىعىمەن دە ەلگە بەلگىلى بولدى.
1957 جىل تۇلەگى – ۇزاق جىل سول كەزدەگى اقمولا وبلىسى جانە قالانىڭ ءبىلىم جانە عىلىم قىزمەتكەرلەرى كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ باسشىسى بولعان اننا شەۆچۋك;
1960 جىل تۇلەگى – مەكتەپ باسشىسى, تورعاي وبلىسى قۇرىلعان جىلدارى ايماقتاعى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەنىڭ تۇڭعىش ديرەكتورى, كەڭەس وكىمەتى كەزىندە «جىلدىڭ ۇزدىك باسشىسى», قازاق كسر وقۋ-اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى, ماسكەۋدە وتكەن بۇكىلوداقتىق مۇعالىمدەردىڭ ءبىرىنشى سەزىنىڭ دەلەگاتى بالكەن يگەنبايۇلى;
1962 جىل تۇلەگى – اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ كانديداتى, تسەلينوگراد اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ وقىتۋشىسى نۇريدەن ەركەنباەۆ;
1963 جىل تۇلەگى – «قازاق راديوسىنىڭ» سول كەزدەگى ديكتورى ايمان اقشالوۆا;
1973 جىل تۇلەگى – وقۋ ورنىمىزدا ۇزاق جىل بويى ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان الما اشىربەكوۆا (بۇگىندە ەۋرازيا ينستيتۋتى جوعارى كوللەدجىنىڭ ديرەكتورى);
1982 جىل تۇلەگى – ۇزاق جىلدان بەرى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەدە ۇستاز بولعان ايمان جۇماتاەۆا (بۇگىندە استانا قالاسىنداعى بالاباقشا مەڭگەرۋشىسى);
1990 جىل تۇلەگى – وقۋ ورنىن «ۇزدىك» بەلگىمەن اياقتاعان ەليزاۆەتا ايتكوجينوۆا پەداگوگيكالىق ۋچيليششەدە بىرنەشە جىل ەڭبەك ەتىپ, قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىندە باسقارما باسشىسى قىزمەتىن اتقارىپ كەلەدى;
1991 جىل تۇلەگى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى وقۋ-اعارتۋ ءىسى قىزمەتكەرلەرى ءبىرىنشى سەزىنىڭ دەلەگاتى ءتۇسىپ رىسپەكوۆ (بۇگىندە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىندا قىزمەت اتقارادى).
1991 جىل تۇلەگى – مەكتەپكە دەيىنگى ءبولىمدى «ۇزدىك» بەلگىمەن اياقتاعان, بىرنەشە جىل قاتارىنان وسى وقۋ ورنىندا ءدارىس وقىعان وقىتۋشى ءلاززات بورانباەۆا (قازىرگى ۋاقىتتا استانا قالاسىنداعى «ميراس» بالاباقشاسىندا پەداگوگ-پسيحولوگ لاۋازىمىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر).
تاريح جىلناماسىنا قايتا ورالساق, ارينە, ول ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ ساياسي ومىرىندە ءتۇرلى قايشىلىق بولىپ جاتتى. كوللەدج ۇجىمى ستاليندىك زۇلمات-زوبالاڭنىڭ سالقىنىن دا باستان كەشىردى. مۋزەيدە قويىلعان جادىگەرلەر, تاريح بەتتەرىندە جازىلعان حاتتامالار مەن فوتوسۋرەتتەردەن وسى ءبىر قاسىرەتتى وقيعانىڭ دايەك-دالەلىن بايقاۋعا بولادى. سوعىس پەن اشارشىلىق, تىڭ يگەرۋ, ت. س. س. قيىندىقتارعا قاراماستان, وقۋ ورنى ءوز ميسسياسىن جوعالتقان ەمەس. بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزدى ءبىلىم بەرۋ قاعيداتىن بۇلجىتپاي ورىنداعان. باستاۋىش مەكتەپتەرگە ارنالعان ۇستازداردى تاربيەلەۋ سول تۇستاعى وقۋ ورنىنىڭ باستى باعىتى ەدى.
1961 جىلدان باستاپ ۋچيليششەدە قوسىمشا «بالاباقشا تاربيەشىسى» ءبولىمى, ال 1972 جىلى «مۋزىكا» ءبولىمى اشىلدى. بۇگىنگى تاڭدا كوللەدج رەسپۋبليكا مەكتەپتەرىنە اۋاداي قاجەت ماماندار – باستاۋىش سىنىپ مۇعالىمدەرىن ەكى تىلدە دايىنداپ شىعارۋدا. سونىمەن قاتار مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ, قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى, اعىلشىن ءتىلى, مۋزىكا ءبىلىمى, دەنە تاربيەسى مەن سپورت, ينفورماتيكا, ت. ب. مامانداردى دايارلاۋدا.
2001 جىلى كوللەدجدە «دەنە تاربيەسى مەن سپورت» ءبولىمى العاش رەت اشىلدى. وسى بولىمگە ءبىر جىلدا 26 بالا قابىلداندى. ءبىر قىزىعى, وسى جىلدارى كوللەدجگە ەر بالالار كوپتەپ قابىلدانا باستادى.
وسى توپقا جەتەكشىلىك ەتۋدى وتىزباي سۇيىندىكۇلى ماعان سەنىپ تاپسىرعان ەدى. سول ءسات ەسىمە ءتۇسىپ تۇرعانى. ءبىزدىڭ توپتا 24 ەر بالا, 2 قىز بالا وقىدى. اقىلدى, تاربيەلى ءھام ءبىلىمدى وقۋشىلارىمدى ارقاشان ماقتان تۇتامىن. سول كەزدە ءوزىم الگەبرا جانە گەومەتريا پانىنەن ساباق بەردىم. بۇگىندە شاكىرتتەرىم رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ءتۇرلى قىزمەت اتقارىپ ءجۇر. مەكتەپتەر مەن سپورت ورتالىقتارىندا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان شاكىرتتەرىمنىڭ جەتكەن جەتىستىگى از ەمەس. وقۋشىلار حالىقارالىق جانە رەسپۋبليكالىق جارىستاردا ەلىمىزدىڭ كوك تۋىن كوكتە جەلبىرەتىپ كەلەدى. اراقاتىناسىمىز ەشقاشان ۇزىلگەن ەمەس. تاربيەلى شاكىرتتەرىم وسى كۇنگە دەيىن مەرەكە سايىن حابارلاسىپ, قۇتتىقتاپ تۇرادى. ولاردىڭ شىققان بەلەسىن ماقتانىشپەن ايتا الامىن.
«دەنە تاربيەسى مەن سپورت» ءبولىمىنىڭ العاشقى تۇلەكتەرى نۇرجان ءاۋباكىروۆ – بۇگىندە استانا قالاسىنداعى مۇگەدەكتىگى بار ادامدارعا ارنالعان سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى, جانسۇر يلياسوۆ استانا قالاسى №76 ورتا مەكتەپتە ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت اتقارادى.
شاكىرتتەرىم بۇگىندە العان ءبىلىمى بويىنشا قالا, وبلىس مەكتەپتەرىندە ابىرويمەن قىزمەت اتقارىپ كەلەدى. ءبىلىم سالاسىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتىپ, ومىرلىك ۇستانىمىن, ەرىك-جىگەرىن وسى باعىتقا ارناعان شاكىرتتەرىمدى ارقاشان ماقتان ەتەمىن. دەنە شىنىقتىرۋ مەن سپورت سالاسىندا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتكەن ولار ۇستازدىق جولىن تاڭداعانىنا ارقاشان ريزا. بۇگىندە دارحان قايىربەكوۆ, كۇمىسگۇل تولەگەن, ماراتبەك سالەي, اسقار ساعىنبەكوۆ, ارايلىم كوشەرباي, ساياسات تىلەۋحان, سامات ماحمەتوۆ, باقىت تەجەكەنەۆ, فارحات سماعۇلوۆ, باقتيار جاقسىلىقوۆ, ت. ب. شاكىرتتەرىم ماماندىعى بويىنشا قالا جانە وبلىستىڭ ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە ۇستازدىق ەتىپ كەلەدى.
وسى وقۋ ورنىنىڭ ءار كەزەڭدە جاڭا بيىككە كوتەرىلىپ, كاسىبي دامۋىنا ۇلەس قوسقان ارىپتەس اپاي-اعايلارىمىز دا بار. سولاردىڭ ءبىرى بانۋ انۋاربەكقىزى نارىموۆا تۋرالى ايتا كەتۋدى ادامي پارىز ساناپ وتىرمىن. بانۋ انۋاربەكقىزى 35 جىل تاپجىلماي كوللەدجدە جۇمىس ىستەدى. ونىڭ 21 جىلىندا ديرەكتوردىڭ وقۋ ءىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىندە بولدى. بانۋ انۋاربەكقىزى – وقۋ ورنىنىڭ ىرگەتاسىن قالاعان ۇستازداردىڭ جاڭا كەزەڭىنىڭ ەستافەتاسىن العان تاجىريبەلى مامان, بىلىكتى ۇستاز, ونەگەلى جان. ارىپتەسىمىز وزىنە دە, ۇجىمنىڭ الدىنا دا زور مىندەتتەر قويىپ, ونى قاتاڭ ءتارتىپ, بۇلجىمايتىن قاعيدالارمەن ورىنداپ وتىردى. بانۋ انۋاربەكقىزى جەلتوقسان ايىندا 70 جاسقا تولادى. سۇيىكتى ارىپتەسىمىز, جوعارىدا ايتقانىمداي, سانالى عۇمىرىنىڭ 35 جىلىن وسى وقۋ ورنىنا ارناعان. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن جۇمىستا بولىپ, وقۋ پروتسەسىنە جان-ءتانىن سالىپ, كۇش-قۋاتىن سارقىعان اياۋلى جان. سوندىقتان دا بۇگىنگى كوللەدجىمىزدىڭ ابىرويى مەن مارتەبەسى وتىزباي سۇيىندىكۇلى, بانۋ انۋاربەكقىزى سياقتى ونەگەلى ازاماتتاردىڭ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. وسىنداي تاعدىردى ءناسىپ ەتىپ, ءومىر جولىمدا تۇلعالى ازاماتتاردى كەزىكتىرگەنى ءۇشىن اللاعا شۇكىر ەتەمىن. شىنىمەن, ءبىز وسىنداي ۇلى تۇلعالاردىڭ ءومىر مەكتەبىنەن وتكەنىمىزدى ماقتانىشپەن ايتا الامىز.
كوللەدجدە, سىرتتاي قاراعاندا, ەل سۇيسىنەتىن ارىپتەستىك ساباقتاستىق ءۇردىسى جولعا قويىلعان. بۇل دا ءبىزدىڭ وقۋ ورنىمىزدىڭ ىنتىماعىنا ۇلەس قوسىپ وتىرعان فاكتور ەكەنى انىق. اعا بۋىن وكىلدەرى شاكىرتتەرىنىڭ ءوزى تاجىريبەلى ۇستاز بولىپ كەلدى.
تۇلەكتەرىمىزدىڭ كەيىنگى تولقىنى دا ۇلكەن جەتىستىككە جەتىپ, قوعامنىڭ ءتۇرلى سالاسىندا ابىرويمەن قىزمەت اتقارىپ كەلەدى. ولاردىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ پەداگوگيكالىق كوللەدجىمىزدە ەڭبەك ەتىپ جۇرگەندەرى دە بار. ولار – گۇلميرا جاقسىلىقوۆا, لادا ماكارەنكو, مارجانگۇل مۇتايحان, ەركەگۇل مۇتان جانە ت. ب. مىنە, بۇل – ۇجىمىمىزداعى پەداگوگيكالىق ۇيلەسىم مەن ساباقتاستىق دالەلى.
شىنىن ايتۋ كەرەك, ۇزاق جىل ءبىلىم سالاسىندا قىزمەت اتقارعان مەن ءۇشىن ەلورداداعى قازىرگى پەداگوگيكالىق كوللەدجدەگى ەڭبەك جولىم, جيعان تاجىريبەم ومىرلىك ازىق بولدى.
وتىزباي سۇيىندىكۇلى ەلوردادا وقۋ-اعارتۋ سالاسىن دامىتۋمەن قاتار, قوعامدىق جۇمىستارعا بەلسەندى ارالاستى. ونىڭ ايقىن دالەلى – استانا قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى اتاندى.
ايشا ابەنوۆا
