قوعامداعى ەڭ كۇيىپ تۇرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى – سۋيتسيد – ادامنىڭ وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋىنىڭ ازايماي وتىرعاندىعى. اسىرەسە, ءسۋيتسيدتىڭ بالالارعا قاراي اۋىز سالۋى ەڭ قورقىنىشتى كورىنىس, سونىڭ ىشىندە مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ بۇعان شارپىلۋى «جالعىزدىق» دەگەن رۋحاني دەرتتىڭ بىردەن-ءبىر ەمى «ءولۋ» دەپ شەشەتىن سانا اۋىتقۋى دەپ قورىتىندىلاعان.
سۋيتسيد سالعان الەك
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە قاراعاندا, قازىرگى تاڭدا قازاقستان – ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ ستاتيستيكاسى بويىنشا الەمدە ءۇشىنشى ورىندا, ال ورتا ازيا بويىنشا كوش باسىندا كەلە جاتىر. جاسوسپىرىمدەردى كوپ جاعدايدا ولىمگە يتەرمەلەيتىن سەبەپتەر دوستىق قارىم-قاتىناستىڭ ءۇزىلۋى, ماحاببات, سىناقتارداعى ساتسىزدىكتەر, اتا-اناسىمەن ۇرىسىپ قالۋ, ياعني وتباسىنداعى داۋ-جانجال ەكەن.
استانا قالاسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنەن كەلگەن رەسمي دەرەكتەرگە قاراعاندا, جىل باسىنان بەرى استانا قالاسىندا بارلىعى 186 سۋيتسيد فاكتىسى تىركەلدى, 387 ادام سۋيتسيد جاساماق بولعان. بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 37%-عا تومەندەدى.
ءاربىر فاكت بويىنشا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى سۋيتسيدكە بارۋدىڭ سەبەپتەرىن, جالپى ءمان-جايدى تولىق تەكسەرەدى. ادامدارعا پسيحولوگيالىق جانە كونسۋلتاتسيالىق كومەك كورسەتىلەدى.
– ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋعا بولادى, بىراق بۇل وتە كۇردەلى ءىس جانە كەشەندى ءتاسىلدى قاجەت ەتەدى. ەڭ الدىمەن, ءسۋيتسيدتىڭ كوپتەگەن سەبەپتەرى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ءتۇسىنۋ كەرەك جانە ولاردىڭ كومبيناتسياسى ءار ادام ءۇشىن ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن. كوبىنە سۋيتسيدكە وتباسىنداعى جانجال نەمەسە قاسىنداعى دوسىمەن جانجال سەبەپشى بولادى. ءوز-وزىنە قول جۇمساماق بولعان جاندار جۋرناليستەرگە سۇحبات بەرۋدەن تايساقتايدى, بەرگىسى كەلمەيدى, وسىنداي ارەكەتكە بارعان ادامداردىڭ تۋىستارى عانا جاۋاپ بەرۋگە كەلىسۋى مۇمكىن, – دەيدى استانا قالاسى بويىنشا پسيحولوگ-سۋيتسيدولوگ مامان ميحايل سمەتسكوي.
ەڭ اۋىر كۇنا
ءداستۇرلى ءدىن قاعيدالارى بويىنشا «ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋى – اۋىر كۇنا» سانالادى. سوندىقتان, جالپى مۇسىلمان تانىمى بار زاماندا – بۇدان ءبىر-ەكى عاسىر بۇرىن سۋيتسيد بولماعان, بولسا دا مۇلدە سيرەك كەزدەسكەنىن تاريحي كىتاپتاردان, ادەبي شىعارمالاردان-اق بايقاۋعا بولادى.
«سۋيتسيد, ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ يسلام دىنىندە اۋىر كۇناعا جاتادى. ويتكەنى ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ شاريعاتتا جاراتقاننىڭ جازمىشىنا قارسى شىققانمەن تەڭ.
اللا تاعالا بىلاي دەيدى: «…جانە دە ءوز-وزدەرىڭدى ولتىرمەڭدەر. راسىندا, اللا سەندەرگە مەيىربان عوي. ال كىمدە-كىم دۇشپاندىقپەن, زۇلىمدىقپەن سولاي ىستەيتىن بولسا, ءبىز ونى توزاقتا ورتەيمىز. ولاي ەتۋ اللا ءۇشىن وڭاي» (نيسا, 29, 30). تىرشىلىكتە كورگەن تاۋقىمەتى ءۇشىن ومىردەن باز كەشىپ, ءوز-وزىنە قول سالۋ قۇداي تاعالانىڭ قاھارىنا ۇشىراتادى. اقىرەتتە ۇلكەن ازاپقا دۋشار ەتەدى. دۇنيەدەن قالاي كەتسە, اقىرەتتە سول كەيپىندە جازالاناتىن بولادى» دەيدى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ شاريعات جانە ءپاتۋا ءبولىمى.
قايتسەك الدىن الامىز؟
قايتسەك تە, سۋيتسيدتىك كوڭىل-كۇيدىڭ الدىن الۋ ءىس-شارالارىنا بەيجاي قاراماۋىمىز قاجەت. وسى تاقىرىپ عالامتور جايلاعان جاhاندانۋ زامانىنداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى رەتىندە قالا بەرەدى. قازاقتىڭ تابيعاتىنا جات بولعانمەن, قاۋىپ-قاتەرى ەلدى شارپىعان بۇل ىندەتتەن قالاي دا قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەستىرۋىمىز قاجەت.
سونداي-اق ادامداردىڭ 111, 112, 150 «سەنىم» تەلەفوندارىنا پسيحولوگيالىق كومەككە جۇگىنە الاتىنىن ەسكە سالامىز.
بارلىق مەكتەپ پەن كوللەدجدە سەنىم جانە شۇعىل كومەك تەلەفونى بار. سەنىم جانە پسيحولوگيالىق كومەك تەلەفوندارى: 111; 150; 8-800-2000-112; +7 (7172) 54-76-03 كۇن سايىن, تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيدى. بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ كوميتەتىنىڭ سەنىم تەلەفونى: (استانا قالاسى بويىنشا) +7 (7172) 74-25-28.
بۇگىندە قالانىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا «BalaQorgau» ۆەب-سايتىنىڭ جوباسى بويىنشا QR-كودى بار اقپاراتتىق تاقتايشالار بويىنشا پەداگوگتار, وقۋشىلار جانە اتا-انا اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە.
بالالار مەن ولاردىڭ اتا-اناسى سايتقا تاقتايشادان QR-كودتى سكانەرلەپ, قاجەتتى كومەك تۋرالى حابارلاپ, بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا مامانداردان كونسۋلتاتسيا الا الادى. ومىرلىك قيىن جاعدايعا تاپ بولعان بالالار مەن وتباسىلاردىڭ ءوتىنىشى تاۋلىك بويى قابىلدانادى جانە قارالادى. ءاربىر جاعداي بارلىق ءمان-جاي انىقتالعانعا جانە جاعداي تولىق شەشىلگەنگە دەيىن باقىلاۋدا بولادى.
P.S. اتا-انا «بالامدى جۇرتتىڭ بالاسىنان كەم ەتپەيمىن» دەپ, تەك تاماعىن تاۋىپ, كيىم كەشەگىن بۇتىندەۋمەن الەك بولۋدا. ءتىپتى, شاڭىراعىنا ءبىر مەزگىل ۋاقىت ءبولىپ, پەرزەنتىمەن اشىق-جارقىن سويلەسۋ ۇمىت قالعان ءتارىزدى. بالاسىنىڭ كيىمى كوك بولعانىمەن, كوڭىلى كۇپتى, جانى قۇلازىپ, اتا-اناسىنىڭ مەيىرىنە مۇقتاج كۇي كەشۋدە. شىنىندا, قازىر پەرزەنتىمەن سىرلاسۋدى ادەتكە اينالدىرعان اتا-انا نەكەن-ساياق. ءبارى اقشا تابۋ مەن بىتپەيتىن قىزىقتىڭ, توي-تومالاقتىڭ سوڭىندا. بالالار ىشىندەگى كۇيزەلىسىن, قىنجىلىسىن كىمگە ايتارىن بىلمەيدى. بارلىعى سودان باستالادى. بالاعا مەيىرلەنىپ, قايدا, كىممەن ۋاقىت وتكىزىپ جۇرگەنىن قاداعالاۋ, جانىنا ءۇڭىلۋ ماڭىزدى. بالانى قورعاۋ – بارشامىزدىڭ مىندەتىمىز!
