بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارىنان قاپتاتىپ نەسيە الىپ, قارجى پيراميدالارى مەن جەلىلىك ماركەتينگتەردىڭ تۇزاعىنا ءتۇسىپ, ءارتۇرلى الدامشى بيزنەس-سحەمالاردىڭ شىرماۋىندا قالىپ, قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا قىرۋار قارجىسىنان ايىرىلىپ قالىپ جاتقاندار قازىردە كوپ. وسىنىڭ ءبارى – قارجىلىق امالدى ويلانباۋدىڭ سالدارى.
ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك, قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى سوڭعى جىلدارى ەلدەگى قارجىلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيى 2,82%-عا ارتقانىن ايتادى. ماسەلەن, 2020 جىلى قارجىلىق ساۋات دەڭگەيى 39,07% بولسا, ال 2021 جىلى جۇرگىزىلگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋگە سايكەس 39,52%-عا جەتكەن. بىلتىر ەلىمىزدە حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىق يندەكسى 40,2% دەڭگەيىندە باعالاندى. اگەنتتىكتىڭ بولجامىنشا, 2024 جىلى بۇل كورسەتكىش 41%-عا دەيىن كوتەرىلمەك.
ەلىمىزدە حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن 2020 جىلعى مامىردا ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋدىڭ 2020-2024 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى قابىلداندى. تۇجىرىمدامادا تسيفرلىق ارنالار ارقىلى تۇتىنۋشىلاردىڭ قارجى ونىمدەرى تۋرالى حاباردار بولۋىن ارتتىرۋ جانە حالىقتىڭ نىسانالى توپتارىنىڭ قارجىلىق ءبىلىمىن كوبەيتۋ دەگەن نەگىزگى باعىتتار بار. قۇجاتتى ىسكە اسىرۋ ارقىلى تۇتىنۋشىلاردىڭ قارجىلىق ءبىلىمىن جاقسارتۋعا, ولاردىڭ قۇقىعى مەن مۇددەسىن قورعاۋعا, قارجى ونىمدەرىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن جەڭىلدەتۋگە جانە قارجى جۇيەسىنە دەگەن سەنىمدى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. وسى باعىتتا اگەنتتىك www.fingramota.kz سايتىن سكە اسىرۋدا. اقپاراتتىق پورتال قارجىلىق ساۋاتتىلىق دەڭگەيى ءارتۇرلى اۋديتورياعا ارنالادى.
قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ استانا قالاسىنداعى وڭىرلىك وكىلدەرى باسقارماسىنىڭ باستىعى رۋستام عابدۋلقافەەۆتىڭ سوزىنشە, حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋدىڭ 2020-2024 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە بالالاردىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ جونىندەگى بىرقاتار ءىس-شارالار قاراستىرىلدى.
«ساۋاتتى بولۋ – جاس تالعامايتىن, كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماڭىزدى مىندەت. بۇل – ۇزاق مەرزىمدى ءارى ءتيىمدى تاسىلدەردىڭ ءبىرى. قارجىلىق جوسپارلاۋ ءار ادامنىڭ ومىرىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ال قارجىلىق جوسپارلاۋ دەگەنىمىز – كىرىستەر مەن شىعىستاردى دۇرىس باسقارۋ. قارجىلىق جوسپارلاۋ سياقتى پروتسەستىڭ ناتيجەسىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن ادام الدىمەن جەكە جوسپار قۇرۋى كەرەك. وسىعان بايلانىستى قاراجاتتى جۇمساي ءبىلۋ, تۇبىرتەك تالاپ ەتۋ سەكىلدى دۇنيەلەر بالا كەزدەن قالىپتاسۋ كەرەك. بۇل رەتتە مەكتەپ جاسىنداعى بالالارعا, اتاپ ايتقاندا, باستاۋىش, ورتا جانە جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان بالالار باسىلىمىن شىعارىپ, قارجىلىق ساۋاتتىلىق جونىندەگى قوسىمشا ازىرلەۋ جوسپارلانىپ وتىر. باستاۋىش جانە ورتا سىنىپ وقۋشىلارى ءۇشىن YouTube جانە Aitube پلاتفورمالارىندا ورنالاستىرىلاتىن «FinIQ Kids» مۋلتيپليكاتسيالىق باعدارلامالار سەرياسىن, «درۋجنىە رەبياتا», «ۇلان» جانە «ويلا» رەسپۋبليكالىق بالالار باسىلىمدارىندا تانىمدىق جانە جەڭىل ماقالالار تۇرىندە بىرقاتار باعدارلامالار ازىرلەندى» دەيدى سپيكەر.
حالىقتىڭ قارجىلىق ءبىلىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا, ستۋدەنتتەرگە جانە ەرەسەك ادامدارعا قارجىلىق ساۋاتتىلىق بويىنشا وقىتۋ ءىس-شارالارىن وتكىزۋدىڭ بىرىڭعاي جوسپارى ازىرلەندى. ەلىمىزدىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرى ءۇشىن «قارجىلىق ساۋاتتىلىق نەگىزدەرى», «كرەديتتىك جاۋاپكەرشىلىك», «قاۋىپسىز تولەمدەر مەن اۋدارىمدار», «بانك كارتالارىمەن جاسالاتىن الاياقتىق» جانە باسقا دا تاقىرىپتار بويىنشا وقىتۋ ءىس-شارالارى وتكىزىلەدى.
عالامتور ارقىلى كيبەرقىلمىسكەرلەر ينتەرنەتتە الداۋدىڭ بارلىق جاڭا ءتۇرىن ويلاپ تابۋدى بەلسەندى تۇردە قولعا العان. ماسەلەن, بيىل استانادا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانا وتىرىپ جاسالاتىن 3700-دەن استام قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق تىركەلدى. ازاماتتارعا كەلتىرىلگەن زالال 2 ملرد 600 ملن تەڭگەدەن اسادى. بۇل تۋرالى استانا قالاسى پوليتسيا دەپارتامەنتى كريمينالدىق پوليتسيا باسقارماسىنىڭ باستىعى داستان قاليەۆ مالىمدەدى.
«ۇرلىق, توناۋ سياقتى ءداستۇرلى قىلمىستاردان ينتەرنەتتى قولداناتىن قۇقىق بۇزۋشىلىقتار جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى. تاجىريبە كورسەتكەندەي, شابۋىلداۋشىلاردىڭ قولىنان زارداپ شەككەندەردىڭ ءبارى بىردەي قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا جۇگىنبەيدى. تيىسىنشە, ناقتى ستاتيستيكا تۇراقسىز جانە زارداپ شەككەندەردىڭ سانى قانداي ەكەنىن تەك بولجاۋعا بولادى. ادامداردىڭ قارجى پيراميداسىنا قاراجات بەرۋىنىڭ بىرنەشە سەبەپتەرى بار. بىرىنشىدەن, سالىمشىنىڭ كوبى – جۇمىس ىستەمەيتىن, ەگدە جاستاعى ادامدار. ەكىنشىدەن, بۇل – وزگەلەردىڭ سوزىنە يلاناتىندار. ۇشىنشىدەن, ءوزىن باسقالارعا قاراعاندا اقىلدى جانە ايلاكەر دەپ سانايتىندار. شىن مانىندە, مۇنداي ادامدى الداۋ الدەقايدا وڭاي. تورتىنشىدەن, جاستار اراسىندا قارجىلىق ساۋاتتىلىقتىڭ بولماۋى, تەز اقشا تابۋعا دەگەن قۇشتارلىق ولاردى جارعا يتەرمەلەيدى. ۇلكەن پايىزبەن كوپ نەسيە الۋدان ارىلا الماي كەلە جاتقان ادامدار ونى جابۋ ءۇشىن تاعى قارىز الادى. دەمەك, ارتىق ساتىپ الۋدان اۋلاق بولۋ نەمەسە الاياقتىڭ قولىنا تۇسپەۋ ءۇشىن مۇقيات بولۋدى جانە قارجىلىق ءتارتىپتى دامىتۋ قاجەت» دەيدى د.قاليەۆ.
ەلوردالىق پوليتسيا دەپارتامەنتى قالا اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ تۇراقتى نەگىزدە ينتەرنەت-الاياقتىقتى ازايتۋعا جانە حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان الدىن الۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزۋدە. دارىستەر, ونىڭ ىشىندە ورتا جانە جوعارى ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ مەكتەپ وقۋشىلارىمەن, كوممەرتسيالىق جانە كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن «الاياقتاردىڭ ايلا-امالدارىنا قالاي تۇسپەۋگە جانە ءوز جيناقتارىن قالاي ۇنەمدەۋگە بولادى» تاقىرىبىندا ءىس-شارالار وتكىزىلەدى. كوپشىلىك جينالاتىن ورىنداردا ۆولونتەرلىك قوزعالىستارىمەن بىرلەسىپ, اقپاراتتىق-پروفيلاكتيكالىق سيپاتتاعى بۋكلەتتەر تاراتىلادى, كوشەلەردە ترافارەتتەردى پايدالانا وتىرىپ ەسكەرتۋ جازۋلارى جازىلادى.
– قارجىلاي ساۋاتسىز ازاماتتارمەن اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا ينتەرنەت الاياقتار بانكتىك شوتتاردى پايدالانا وتىرىپ جۇرگىزىلەتىن رۇقسات ەتىلمەگەن الاياقتىق وپەراتسيالار, ياعني قوڭىراۋ شالعان ادامعا قارىزداردى رەسىمدەۋ تۋرالى حابارلايدى. بۇل جاعدايدا اڭگىمەنى ءۇزىپ, دەرەۋ پد حابارلاۋ قاجەت. ەشقانداي جاعدايدا دۇربەلەڭگە تۇسپەڭىز, ويتكەنى ءبىرىنشى كەزەكتە الاياقتار اڭگىمەلەسۋشىنىڭ باعىتىن وزگەرتۋگە تىرىسىپ, بانكتىك شوتتار مەن كەلىپ تۇسكەن سمس-حابارلامالار بويىنشا بارلىق مۇمكىن مالىمەتتەردى وشىرۋگە تىرىسادى. سول سياقتى AnyDesk, RustDesk, TeamViewer سياقتى قاشىقتان باسقارىلاتىن ءموبيلدى قولدانبالاردى ورناتپاڭىز. قارجىلىق قىزمەتتەردى ۇسىناتىن قوسىمشالاردىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ءبىلۋ, قوسىمشادا نەمەسە پلاتفورمادا شوت اشۋ, ءمازىردى باسقارۋ, قارجى وپەراتسياسىن قالاي باستاۋ, اياقتاۋ, تۇزەتۋ نەمەسە جويۋ كەرەگىن ءبىلۋ قاجەت. ساندىق قارجىلىق قىزمەتتەر كەز كەلگەن جاعدايدى بايسالدى باعالاۋعا جانە الاياقتاردىڭ تۇزاعىنا تۇسپەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى, – دەپ ەسكەرتتى پوليتسيا پولكوۆنيگى.
