حارراسمەنت – قازىرگى قوعامعا ەنگەن جاڭا ءسوز. ۇعىمنىڭ ماعىناسىن اشاتىن بولساق, حارراسمەنت-ادامعا ەركىنەن تىس قول جۇگىرتۋ جانە جىنىستىق قىسىم كورسەتۋ. حاراسمەنتتىڭ 6 ءتۇرى بار:
1. رۇقساتسىز قول تيگىزۋ
2. ادامنىڭ ىزىنە ءتۇسۋ .
3. ۆەربالدى حاراسسمەنت,ياعني ورىنسىز ازىلدەرمەن ادامنىڭ سىرت كەلبەتىنە ءسوز تيگىزۋ .
4. كيبەر حارراسمەنت- عالامتوردا پسيحولوگيالىق قىسىم كورسەتۋ نەمەسە بوپسالاۋ.
5. ەكسگيبيتسيونيزم
6. ارام پيعىلىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن, اقشا ۇسىنۋ.
7. جىنىستىق قىسىم. ياعني زاڭدى تۇردە جازالاناتىن جالعىز حارراسمەنت ءتۇرى – زورلاۋ.
اتالعان 6 پۋنكتىڭ بارلىعى قازىرگى قوعامدا كەزدەسەدى. بىراق وكىنىشكە وراي, حالىق بۇنداي تاقىرىپتاردى اشىق تالقىلاۋعا ءالى دايىن ەمەس. دەگەنمەن, جالپى حارراسمەنت ۇعىمى قازاقستاندا قانشالىقتى وزەكتى ەكەنىنە ءۇڭىلىپ كورەيىك.
ەلىمىزدە كۇنىنە قانشاما قىز-كەلىنشەك فيزيكالىق جانە پسيحولوگيالىق حارراسمەنتكە ۇشىرايدى. كوشەدە, قوعامدىق كولىكتە, جۇمىستا, مەكتەپتە , ءتىپتى عالامتوردا. بۇدان قاشىپ قۇتىلۋ مۇمكىن ەمەس, سەبەبى ءاربىر قىز بالاسى وسىنداي جيىركەنىشتى جاعدايعا تاپ بولۋى مۇمكىن. قازاقستاندا 4 جىلدىڭ ىشىندە, 100-گە جۋىق جوعارى دەڭگەيدەگى حارراسمەنت قىلمىسى تىركەلگەن. “MediaNet”- ءتىڭ جۇرگىزگەن ساۋالناماسى بويىنشا, قازاقستاندىقتاردىڭ 82%-ى بۇل ماسەلە وزەكتى جانە ونىمەن كۇرەسۋ كەرەك دەپ سانايدى. ال ايەلدەردىڭ 69%-ى سەكسۋالدى قىسىم, كەيىن زورلىق-زومبىلىققا الىپ كەلەدى دەگەن ويدا. ايەل قاۋىمىنىڭ 22% -نا كوشەدە بەيتانىس ەر-ادامدار سوزبەن نەمەسە ءىس-ارەكەتپەن تيىسكەن بولسا, 21%-نا قوعامدىق كولىكتە رۇقساتسىز قول تيگىزگەن. مۇلدەم ايتىلمايتىن , بىراق كوپ كەزدەسەتىن حارراسمەنت ءتۇرى -ەكسگيبيتسيونيزم. بۇل الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاس قىز بالالارعا پورنوگرافيالىق سۋرەتتەر جىبەرۋ. ەكسگيبيتسيونيزمگە ۇشىرايتىن قىزدار قاۋىمى 16%-دى قۇرايدى. زورلانعان نەمەسە جىنىستىق قىسىمعا كۋا بولعان قىزدار 7% -دى قۇرايدى.
بۇل ستاتيستيكا 2021-جىلعى دەرەكتەر. ال 2022 جىل بويىنشا, تەك كامەلەتكە تولماعان 964 ءبۇلدىرشىن زورلانعانىن بىلەمىز. وتكەن قويان جىلىنا قاتىستى دەرەكتەر ءالى جوق. ەرەكشە اتاپ ايتۋ كەرەك, جوعارىداعى تەك رەسمي دەرەكتەر.
وسى تاقىرىپ اياسىندا ساۋاتتى بولۋ ءۇشىن حارراسمەنتتى باستان كەشىرگەن بىرنەشە وقۋشىنىڭ وقيعاسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
-ادەتتەگىدەي قوعامدىق كولىككە ءمىندىم. ىشىندە ادام كوپ بولسا دا, كىرىپ تۇرا بەردىم. ءبىرازدان كەيىن, سانىما بىرەۋدىڭ قولى ءتيىپ كەتتى. ارتىما جالت قاراپ ەدىم, 40-50 جاس شاماسىنداعى قاراپايىم ەر ادام تۇر ەكەن. باسىمدا مۇلدەم ارام وي جوق, “جاي قولى ءتيىپ كەتكەن شىعار “-دەپ تۇرا بەردىم. كەيىن, جانباسىمنان بىرەۋدىڭ ۇستاعانىن سەزدىم. ءدال وسى كەزدە, ءىشىم ءبىرتۇرلى بولىپ, جيىركەنىپ كەتتىم. ارتىمداعى ەر ادام ماعان قاتتى جاقىن تۇرىپ العان,دەنەمە سۇيكەنىپ تۇر. كەش بولسا دا, ارتىمدا تۇرعان ادامنىڭ ارام پيعىلىن سەزدىم. اۆتوبۋستان بارىنشا تەز شىعىپ كەتۋگە تىرىسىپ, ەسىككە قاراي بەت الدىم. بۇل جاعداي ماعان فيزيكالىق زيان كەلتىرگەن جوق. بىراق ءدال وسى جاعدايدان كەيىن ورتا-جاستاعى ەر ادامداردى قابىلداۋىم وزگەردى, سونىمەن قاتار ادام كوپ جەردە, ەرلەرمەن بىرگە تۇرۋدان قورقاتىن بولدىم.
(ارۋجان,17 جاس,استانا قالاسى)
– دالا ەندى جىلىعان كەز, كەشكى 7-8 دەر شاماسى. ءوزىم جالعىز ۇيگە قايتىپ بارا جاتىرمىن, قۇلاعىمدا مۋزىكا. ۇيگە اپاراتىن جول, ءسال قۋىستا ورنالاسقان. كۇندە ءوتىپ جۇرگەن جولىم, بوگدە ادامدار بولسا دا قورىقپايتىنمىن. ال سول كەشتە, الىستان سۇڭعاق بويلى 2-3 بەينەنى كورىپ, نازار اۋدارمادىم.جاقىنداعانىم سول ەدى, ىسقىرىپ, كۇلىپ, بىردەڭە ايتا باستادى. مەن مۇلدەم نازار اۋدارمادىم. ۇندەمەگەن سايىن, ارتىمنان ءجۇرىپ, مازاقتاپ, تەلەفون ءنومىرىمدى سۇراي باستادى, سوندا دا, ۇيگە ءۇنسىز بەت الدىم. ۇيگە جاقىنداعان ساتتە, الگى 3 جىگىت مەنى قورشاپ, كيىمىمە تيىسە باستادى. بويىمدى ۇرەي بيلەپ, قاتتى ايقايلاپ جىبەردىم. سول مەزەتتە, الگى ۇشەۋى مەنى بالاعاتتاپ قاشا جونەلدى. وسى جايتتان كەيىن, كەشكە ۇيگە جالعىز قايتپايمىن, دوستارىم شىعارىپ سالادى. سەبەبى “تاعى دا سول بيىك 3 جىگىتتى كورەمىن بە” – دەگەن ۇرەي بار.
مەدينا, 16 جاس, الماتى قالاسى
ايتىلعان ەكى وقيعا ءجيى كەزدەسەتىن حارراسمەنت تۇرلەرى. ۇقساس جاعداي ورىن السا تەز ارەكەت ەتۋ كەرەك. ەڭ دۇرىسى – داۋىستاپ كومەككە شاقىرۋ. مۇمكىندىگىنشە, ءدال سول ەر ادامداردىڭ ءتۇرىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الۋ, بالاعاتتاسا داۋىسىن جازىپ الۋ كەرەك. بىراق نە ءۇشىن؟ زاڭ ورگاندارىنان ەسكەرتۋ نەمەسە ايىپپۇل الدىرتۋ ءۇشىن بە؟
ال عالامتورداعى كيبەر حارراسمەنت جانە ەكسگيبيوتسينيزم-گە ۇشىراعان قاراكوزدەرىمىزدى قالاي قورعايمىز؟
ايتىلماعان جاعدايلار مەن دالەلدەر قانشاما. تەك قر 123-بابىندا عانا حارراسمەنتتىڭ دورەكى ءتۇرى تۋرالى ايتىلعان – جىنىستىق قاتىناسقا يتەرمەلەۋ. ادەتتەگىدەي , تەك جاعداي ۋشىققاندا عانا, ءبىز ماسەلەنىڭ سالدارىمەن كۇرەسەمىز. وسى جاعدايعا بايلانىستى قازاقستان ازاماتشاسى رەتىندە جەكە ويىمدى بىلدىرگىم كەلەدى:
-حارراسمەنت تۋرالى زاڭ جوباسى جازىلۋى كەرەك. ومىردەگى فيزيكالىق قول جۇگىرتۋدەن باستاپ, عالامتورداعى ادەپ نورمالارىنا جاتپايتىن حاتتارعا دەيىن. ءار باپ بىرنەشە بولىمنەن تۇرسىن. قىزداردى زورلاعاندارعا ەڭ اۋىر جازا بەرىلسىن. ەڭ باستىسى ەشكىم جازاسىز قالماسىن, قازاق قىزدارى وزدەرىن قورعايتىن زاڭ بار ەكەنىن ءبىلسىن. قىزدارىمىزدىڭ ارىن ءبىز قورعاماساق, كىم قورعايدى؟ زاڭ قاتال بولعاندا عانا, ەر ادامدار قاۋىمى ويلارىنا كەلگەنىن ىستەۋدى قويادى دەپ سەنەمىن.
اقەركە ءزارۋباي
