استانا حالقىنىڭ سانى بۇگىندە ميلليوننان اسىپ كەتتى. 2035 جىلعا قاراي ولاردىڭ قاتارى ەكى ەسەگە ۇلعايادى دەگەن بولجام بار. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بولجاۋىنشا, 2050 جىلعا قاراي ادامزاتتىڭ 70 پايىزدان استامى قالادا ءومىر سۇرەدى. قازىرگى تاڭدا بۇل كورسەتكىش 54 پايىزعا جەتىپ وتىر.
حالىق سانى كوبەيگەن سايىن قالا اۋماعى دا كەڭەيەتىنى زاڭدىلىق. ماسەلەن, استانا الماتىدان اقمولاعا كوشىرىلگەن جىلدارى قالا اۋماعى 24819 گەكتار بولسا, بۇگىنگى تاڭدا ەلوردانىڭ جالپى اۋماعى – 78733 گەكتار. ەل استاناسى ارقا توسىنە كوشىرىلگەننەن كەيىن بەكىتىلگەن العاشقى باس جوسپاردا 2030 جىلعا قاراي قالا حالقىنىڭ سانى 800 مىڭ ادام بولادى دەپ بولجانعان ەدى. بىراق 2010 جىلى باس جوسپاردى 2030 جىلعا قاراي استانالىقتار سانى 1,2 ملن ادامعا جەتۋى ءتيىس دەپ تۇزەتۋگە تۋرا كەلدى. ءبىر قىزىعى, قالا حالقىنىڭ سانى بيىلدىڭ وزىندە 1,2 ملن ادامنان اسىپ كەتتى. ەگەر وسى ءوسىم ديناميكاسى ساقتالسا, 2035 جىلعا قاراي حالىق سانى ەكى ەسە ارتادى. وسىنى ەسكەرسەك, وندا 2035 جىلعا قاراي تۇرعىن ۇيگە قاجەتتىلىك 68,2 ملن شارشى مەتردى قۇرايدى. ياعني الداعى 13 جىلدا قوسىمشا 41,3 ملن شارشى مەتر باسپانا سالۋ قاجەت بولادى. بۇل – جىلىنا 3 ملن شارشى مەتردەن اساتىن تۇرعىن ۇيلەر بوي كوتەرىپ, جاڭا اۋداندار پايدا بولادى دەگەن ءسوز. مىسالى, كەيىنگى جىلدا ەلوردامىزدا پايدا بولعان «جاعالاۋدى» الاتىن بولساق, بۇل اۋماقتا تۇرعىن ۇيلەر قۇرىلىسى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. مەكتەپتەر دە سالىندى. «جاعالاۋ» تۇرعىندارى ءوز اۋداندارىندا ءالى دە بىرنەشە مەكتەپ پەن ساياباق سالىنعانىن قالايدى. ولار ساياباققا قاتىستى تالابىن كىشى تالدىكولدى قۇرعاتۋعا قارسىلىق كەزىندە كۇشەيتە ءتۇستى. مۇنىڭ ءوز سەبەبى بار ەدى.
قازاقستان بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ قاۋىمداستىعىنىڭ دەرەگىنشە, كىشى تالدىكول اۋماعىندا وسىمدىكتىڭ 98 ءتۇرى انىقتالعان. بالىقتىڭ 2 ءتۇرى, قوسمەكەندىلەر مەن باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردىڭ 3 ءتۇرى تىركەلگەن. ەكوبەلسەندىلەر مەن تابيعات جاناشىرلارىنىڭ بەلسەندىلىگى كىشى تالدىكولدى قۇرعاتۋ جۇمىسىن توقتاتۋعا, ءسويتىپ, ۇلكەن جانە كىشى تالدىكولدە ەكوپارك اشىلۋىنا, ءتىپتى بۇل ماقساتقا 1 ملرد تەڭگە قارجى بولىنۋىنە ىقپال ەتتى. حالىق پەن بيلىك وسىلاي ءبىر شەشىمگە كەلدى.
كىشى تالدىكولدەگى ەكوپارك جوباسى (ە-10 كوشەسى, «جاسىل جەلەك» تۇرعىن ءۇي كەشەنىنە قاراما-قارسى) سۋ قويماسىن اباتتاندىرۋدى قاراستىرادى: سۋ قويماسىن اينالدىرا تاستان جاسالعان جاعالاۋ بولادى. بۇل سۋدىڭ تابيعي ءسۇزىلۋىن جانە قاجەتتى ەكوجۇيەنى قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرمەك. سونداي-اق سۋ دەڭگەيىن ساقتاپ ءارى وتتەگىمەن بىركەلكى قانىقتىرۋ ءۇشىن بيودرەناجدىق جۇيەنى ۇيىمداستىرۋ جانە سۋ ايدىنىن اەراتسيالاۋ كوزدەلگەن.
قازاقستان بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ قاۋىمداستىعىنىڭ دەرەگىنشە, كىشى تالدىكول اۋماعىندا وسىمدىكتىڭ 98 ءتۇرى انىقتالعان. بالىقتىڭ 2 ءتۇرى, قوسمەكەندىلەر مەن باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردىڭ 3 ءتۇرى تىركەلگەن. ەكوبەلسەندىلەر مەن تابيعات جاناشىرلارىنىڭ بەلسەندىلىگى كىشى تالدىكولدى قۇرعاتۋ جۇمىسىن توقتاتۋعا, ءسويتىپ, ۇلكەن جانە كىشى تالدىكولدە ەكوپارك اشىلۋىنا, ءتىپتى بۇل ماقساتقا 1 ملرد تەڭگە قارجى بولىنۋىنە ىقپال ەتتى. حالىق پەن بيلىك وسىلاي ءبىر شەشىمگە كەلدى
سونىمەن قاتار سەرۋەندەۋ ءۇشىن ارنايى ينفراقۇرىلىم جاسالادى: جاعالاۋداعى سۋلى-باتپاقتى جەرلەردە تەرراسسالىق جاعالاۋ ساقتالادى جانە فلورا مەن فاۋناسى بار ەكوكليمات ءۇشىن جاعداي قاراستىرىلادى. ۇلكەن تالدىكول دە ەكولوگيالىق ينفراقۇرىلىم بولادى. بۇل كولدىڭ جانىندا قورىق جانە ورمان-ساياباق ايماعى بار ەلىمىزدەگى العاشقى تابيعي پارك اشىلادى. بۇل شەشىم استانا قالالىق ۋربانيستيكا ورتالىعى بازاسىندا, سونداي-اق ەسىل اۋدانىنىڭ اكىمدىگىندە ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسىنىڭ, سول سياقتى قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە تابيعاتتى پايدالانۋ باسقارماسىنىڭ باسشىلارى كىشى تالدىكولدىڭ ماسەلەسى بويىنشا ەكوبەلسەندىلەرمەن, ەكولوگتارمەن جانە بەلسەندى تۇرعىندارمەن وتكەن كەزدەسۋلەردەن كەيىن قابىلداندى.
«استانا باس جوسپارى» قىزمەتكەرلەرى قازاقستاننىڭ بيوالۋانتۇرلىلىگىن ساقتاۋ قاۋىمداستىعىمەن بىرلەسىپ, لوندون سۋلى-باتپاقتى القاپتار ورتالىعى, Rainham Marshes تابيعي پاركى, شەرۆۋد ورمانى, Minsmere Reserve قورىعى نەگىزىندە ۇلىبريتانياداعى ارىپتەستەرىمەن بىرگە تابيعي پاركتەردى جوبالاۋ مەن سالۋدىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسىن زەرتتەدى. قالالىق تابيعي پارك اۋماعىندا باقىلاۋ الاڭدارى, بولاشاق بيولوگتار, يحتيولوگتار, ورنيتولوگتار, ەكولوگتار ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارىن سالۋ جوسپارى بار. جالپى قالا بيلىگى تاراپىنان كىشى تالدىكولدىڭ تاعدىرىنا قاتىستى جاسالعان مالىمدەمەنىڭ ءبىرى قازان ايىندا قالالىق ءماسليحاتتا ايتىلدى. قالا باسشىسى سۋ تارتىلعان جەردە قازىردىڭ وزىندە 1,5 مىڭ اعاش وتىرعىزىلعانىن, تاعى 2 مىڭ اعاش ەگىلەتىنىن, ال ۋچاسكەنىڭ شامامەن 30 گەكتار پەريمەترى قورشالعانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ دەرەگى بويىنشا 2015 جىلعا دەيىن ۇلكەن تالدىكولدە سۋ كولەمى 57 ملن تەكشە مەتر بولعان. وسى جىلدىڭ باسىندا 5 ميلليون تەكشە مەتر بولسا, كۇزدەگى ولشەۋ سۋدىڭ 1,5 ميلليون تەكشە مەتر قالعانىن كورسەتتى, ياعني كولەمى بىرنەشە ەسە ازايعان. جەراستى سۋلارى دەڭگەيى تومەندەدى, وعان قوسا قازىر قالالىق كارىز-تازارتۋ جۇيەسىنەن شىققان سۋ ۇلكەن تالدىكولگە ەمەس, ەسىلگە قۇيىلادى. سوندىقتان اكىمدىك سۋدىڭ ءبىر بولىگىن ۇلكەن تالدىكول مەن كىشى تالدىكولگە باعىتتاۋدى جوسپارلاپ وتىر ەكەن.
