قازىرگى تاڭدا ۇيالى تەلەفون ءومىرىمىزدىڭ اجىراماس ءبىر بولىگىنە اينالدى. تەلەفوننىڭ تۇرمىسىمىز بەن پسيحولوگيامىزعا اسەرىنىڭ كۇشتىلىگى سونشالىق, جانىمىزدا قالتا تەلەفونىمىز جوق بولسا, بايىز تاۋىپ وتىرا المايتىن دەڭگەيگە جەتتىك. ارينە, ءار نارسەنىڭ جاعىمدى, يا جاعىمسىز جاعى بولاتىنداي ۇيالى تەلەفوننىڭ پايداسىمەن قاتار زيانى دا جوق ەمەس. اسىرەسە جاس ۇرپاقتىڭ تەلەفونعا قۇمارلىعى بۇگىنگى قوعامنىڭ تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلەسىنە اينالدى.
سوڭعى ۋاقىتتا ادامدار تەلەفوننىڭ ىشىنە كىرىپ كەتىپ, شىنايى ومىردەن الشاقتاپ بارا جاتىر. ءار كۇنىن ءتۇرلى گادجەتتە ويىن ويناپ نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىدە وتىرۋمەن وتكىزەدى. ءومىرىنىڭ قالاي سىرعىپ ءوتىپ جاتقانىن بايقامايدى دا. اسىرەسە جاسوسپىرىمدەر جاقىندارىمەن اشىق سويلەسىپ, ءبىر-بىرىنە كوڭىل بولمەيدى. ۆيرتۋالدى ومىردە ءوز الەمىن قۇرىپ الىپ, سوندا ءومىر سۇرۋگە داعدىلانادى. ەسەسىنە شىنايى ومىردە الاتىن ەموتسيادان قۇر قالادى. كەرەك دەسەڭىز, تەلەفون ساعىنىشتى ازايتىپ, ادامدار اراسىنداعى ماحابباتتى دا السىرەتىپ جىبەردى. سەبەبى ادامدار بۇرىنعىداي الىستاعى تۋىسىن, جاناشىر جاقىنىن ەسى كەتىپ ساعىنبايدى, كورگىسى كەلسە نەمەسە ايتار ءسوزى بولسا, ءبىر مينۋت ىشىندە بايلانىسقا شىعىپ, ديدارىن كورىپ وتىرىپ, سىرلاسۋعا مۇمكىندىك بار. سوسىن دا شىعار ايشىلىق جەردەن تۋىسقانىمىز كەلسە دە اڭگىمەمىز التى اۋىز سوزدەن, اماندىق سۇراسۋدان اسپايدى, بۇرىنعىداي تاڭدى-تاڭعا جالعاپ اڭگىمە ايتاتىن, اقتارىلىپ سىرلاساتىن كەز كەلمەسكە كەتكەن. ءتىپتى ءبىر-بىرىنە ىنتىق ەكى جاستىڭ ءوزى كەزىگە قالسا ەكەۋى ەكى جاقتا تۇقىرايىپ, تەلەفونىن شۇقىلاپ وتىرۋ قالىپتى ادەتكە اينالعان. پسيحولوگتار مۇنى «نوموفوبيا», ياعني ۇيالى تەلەفونسىز قالۋدان قورقۋ, ومىرلىك ءمانى بار زاتتان ايىرىلىپ قالعانداي كۇي كەشۋ دەپ اتايدى. بۇل اتاۋ no mobile-phone phobia دەگەن اعىلشىن سوزىنەن شىققان.
نوموفوبيا ادام ومىرىنە تىكەلەي قاۋىپ توندىرمەسە دە, جاعىمسىز اسەرلەرى جەتەرلىك. مىسالى, جانىندا تەلەفونى بولماسا الاعىزىپ وتىرا الماۋ, تەلەفونعا قاراماسا نازارى شوعىرلانباۋ, قاراداي قوبالجۋ, ورىنسىز ۋايىمداۋ, تەلەفونعا كوپ قاراۋدان باس اينالۋ, جۇرەك سوعىسىنىڭ جيىلەۋى سياقتى بەلگىلەر قازىرگى ادامداردا كوپ بايقالادى. امەريكالىق عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنشە, ادامداردىڭ 66 پايىزى وسى دەرتكە شالدىققان. دەنى – جاس قىز-جىگىتتەر. سونىمەن قاتار كوزى كورمەي قالۋ, ۇيقىسى بۇزىلىپ, اۋرۋعا قارسىلىق قۋاتى السىرەۋ, ءتىپتى قاتەرلى ىسىكتىڭ پايدا بولۋى دا تەلەفوندى شەكتەن تىس پايدالانۋدىڭ زاردابى. بالالاردىڭ ءتىلى شىقپاۋ, بۇيىعى بولىپ قالۋى دا تەلەفونمەن قاتىستى دەيدى ماماندار. ويتكەنى تەلەفون قازىر بارلىق بالانىڭ ەڭ سۇيىكتى «ويىنشىعىنا» اينالعانى كوپكە ءمالىم.
تەلەفونعا پسيحولوگيالىق تاۋەلدىلىكتىڭ باستى بەلگىسى – ادام قۇرىلعىنى ۇنەمى نازاردا ۇستايدى. تەلەفون ادامنىڭ قولىندا جۇرەدى نەمەسە ول سمارتفوندى كوزىنە كورىنىپ تۇراتىن جەرگە قويادى. اڭگىمە بارىسىندا قانداي دا ءبىر سۇراق تۋىنداسا, تاۋەلدى ادام سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋ ءۇشىن تەلەفونىنا ۇڭىلەدى. ميدى جۇمىس ىستەتكىسى كەلمەيدى, كەرەك دەسەڭىز, بەسكە بەستى كوبەيتۋگە تۋرا كەلسە, تەلەفونمەن ەسەپتەۋگە بەيىم تۇرادى, ءتىپتى بىرەۋ ءبىر جۇمىس تاپسىرسا, «ۇمىتىپ قالامىن» دەپ تەلەفونعا جازىپ الۋ دا ادەتكە اينالىپ بارادى. مىنە, بۇدان تەلەفوننىڭ ادامزاتتىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن السىرەتىپ, ويلاۋ جۇيەسىنە دە اسا اۋىر ىقپال جاساعانىن بايقايمىز.
پسيحولوگتىڭ ايتۋىنشا, تەلەفوننىڭ سانامىزعا سىڭگەنى سونشالىق, قازىر ادامدار سەزىم مەن ەموتسياسىن سوزبەن ەمەس, ستيكەرمەن جەتكىزەدى. مامان بۇل تەندەنتسيا ادامداردىڭ باعدارلامالانۋىن ارتتىرعانىنا, سالدارىنان ولاردى باسقارۋ جەڭىلدەي تۇسەتىنىنە الاڭداۋلى.
عالامتور قاناتىن كەڭگە جايعان زاماندا سابيلەر دە سمارتفونمەن ۋاناتىن بولدى. ويتكەنى ونىڭ ىشىندە ءبارى سامساپ تۇر. YouTube دەيسىز بە, Instagram, TikTok دەيسىز بە, بالا ءۇشىن قىزىقتىڭ ءبارى – كىشكەنتاي تەمىردىڭ ىشىندە. بىراق مۇنىڭ بالالارعا جاعىمسىز اسەرى شاش ەتەكتەن. سونىڭ سەبەبى بولسا كەرەك, عالامعا تانىلعان جارتى الما كومپانياسى – Apple-ءدىڭ نەگىزىن قالاۋشى ستيۆ دجوبس ءوز بالالارىنا تەلەفون كورۋگە تىيىم سالعان. Blogger مەن Twitter جەلىلەرىنىڭ اۆتورى ءوز بالالارىنا سمارتفون مەن پلانشەتتى كۇنىنە ءبىر ساعاتتان ارتىق بەرمەگەن. ويتكەنى بالا تەلەفوننان الاتىن ەموتسيانى ومىردەن الا المايدى دا, ءبىرجولاتا تەلەفونعا تاۋەلدى بوپ قالادى. «تەلەفونعا تاۋەلدى بالالار تەلەفونعا تاۋەلدى ەمەس بالالارعا قاراعاندا قيالشىل كەلەدى, قيالشىل ادامنىڭ ارەكەتكە كوشۋى قيىن. وسكەن كەزدە جولى بولمايتىن ادام بوپ قالىپتاسۋى مۇمكىن. ويتكەنى ولاردىڭ ميىنا «ارمانداۋ» دەگەن باعدارلاما جازىلادى دا, ارەكەت ەتۋ كەرەگى جازىلمايدى» دەيدى ماماندار.
تەلەفونعا تاۋەلدىلىكتى كوپ زەرتتەگەن مامانداردىڭ پىكىرىنشە, تەلەفونعا تاۋەلدى بالانىڭ ۇيقىسى بۇزىلادى. تاڭمەن ويانا سالا گادجەتىن ىزدەيدى. بالا اگرەسسيۆتى بولا باستايدى. ونلاين ويىندار بالانىڭ جۇيكە جۇيەسىنە كەرى اسەرىن تيگىزەدى, ءتىلى بۇزىلادى. قازىرى تاڭدا استانانىڭ وزىندە بالاسى 4-5 جاسقا كەلسە دە, ءتىلى شىقپاعان بالاسىن لوگوپەدكە سۇيرەپ جۇرگەن اتا-انا از ەمەس. قىسقاسى, ۇيالى تەلەفوننىڭ زاردابىنا ەرتەرەك نازار اۋدارىپ, ونىڭ زالالىمەن وسى باستان كۇرەسپەسەك, ول ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى – جاستاردىڭ تاعدىرىنا بالتا شابۋى ابدەن مۇمكىن.
اقەركە بازارعاليەۆا, ل.گۋميلەۆ اتىنداعى
ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى
