كەشە استانا قالاسى ءماسليحاتىندا ەلوردادا قۇرىلاتىن جاڭا اۋدانعا اتاۋ بەرۋ ماسەلەسى بويىنشا كوپشىلىك تىڭداۋلار ءوتتى. جيىندا العاشقى بولىپ بايانداما جاساعان قالالىق تىلدەردى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساكەن ەسىركەپ وعان قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ شەشىمىمەن سارايشىق اتاۋى ۇسىنىلعانىن جەتكىزدى.
بايانداماشىنىڭ ايتۋىنشا, ەلوردادا التىنشى اۋدان قۇرۋ تۋرالى باستاما ساياسي قولداۋ تاپقاننان كەيىن تاريحشى عالىمدار, زيالى قاۋىم, قوعام قايراتكەرلەرى جينالىپ, جاڭا اۋدان اتاۋى تالقىلاندى. كوپتەگەن اتاۋ ۇسىنىلىپ, ءار اتاۋدىڭ تاريحي-يدەيالىق, مازمۇندىق جاعىنان قانشالىقتى قيسىندى ەكەنى ورتاعا سالىندى. ناتيجەسىندە 15-كە جۋىق ۇسىنىستان 4 نۇسقا تاڭداپ الىندى. بۇل – سارايشىق, تۇران, ساۋران جانە جەرۇيىق دەگەن اتاۋلار.
– جاڭا اۋداننىڭ شەكاراسى رەسمي بەكىتىلگەننەن كەيىن قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىن وتكىزدىك. كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ورتاق شەشىمىمەن سارايشىق دەگەن اتاۋعا توقتادىق. سارايشىق كەزىندە التىن وردانىڭ, كەيىننەن قازاق حاندىعىنىڭ استاناسى اتانىپ, ۇلى جىبەك جولى بويىنداعى نەگىزگى كەرۋەننىڭ وتەتىن جولدارىنىڭ ءبىرى بولعان. التىن وردا مەن حورەزم, قىتاي, ەۋروپا ەلدەرىن جالعاعان. ساۋدا عانا ەمەس, ساياسي, مادەني ورتالىقتىڭ ءبىرى بولعان, – دەدى ساكەن ەسىركەپ.
ول بيىل مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇلىق ۇلىستىڭ 800 جىلدىعىن اتاپ وتىرعانىمىزدى ايتىپ, سارايشىق ۇلىق ۇلىستىڭ نەگىزگى ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى بولعانىن اتاپ ءوتتى.
مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى, تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور بۇركىتباي اياعان سارايشىق اتاۋىن قولداپ, كونە قالانىڭ قازاق تاريحىندا الاتىن ورنىنا توقتالدى. سونىڭ ىشىندە بۇل اتاۋدىڭ ۇلتتى ۇيىستىرۋداعى ءمانىن جەتكىزدى.
قوعام قايراتكەرى, استانا قالاسى ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى دارحان مىڭباي دا سارايشىق اتاۋىن قولداپ, ءوز ۋاجدەرىن ايتتى.
– گەوگرافيالىق جاعىنان دا, گەوساياسي جاعىنان دا سارايشىق اتاۋىنىڭ ورنى بار. سونى قولداۋعا ءتيىستىمىز. ساراي ءسوزىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ۇعىمىندا وتە ۇلكەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ماسەلەن, ەدىل پاتشانىڭ كەركە دەگەن ايەلى بولعان. سوعان كەركە سارايى دەگەن ۇلكەن قالا سالدىرعان. ال ۇسىنىلعان ءتورت اتاۋعا قاتىستى قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسى وتە تەرەڭ جۇمىس ىستەگەن, ءارتۇرلى توپتاردىڭ اراسىندا سۇراۋ سالعان. سارايشىققا توقتاعان سەبەبىمىز, جاقىندا تۇركىستاننىڭ ارعى جاعىندا ساۋران دەگەن اۋدان قۇرىلدى, ونى قايتالاۋدىڭ ەشقانداي ءمانىسى جوق. كەزىندە ۇلكەن مەملەكەتتەردىڭ باسىن قوسقان تۇران اتاۋىن اۋدانعا اكەلىپ قويساق, ويىنشىق جاساعانداي بولامىز. ونىڭ دا قيسىنى كەلمەيدى. اسان بابامىز اڭىز قىلعان جەرۇيىق دەپ قويساق, جۇرت «جەرۇيىقتى تاپقان ەكەن» دەپ كۇلۋى مۇمكىن. ال سارايشىق اتاۋى استانانىڭ ءمانىن دە, ماڭىزىن دا ارتتىرادى, – دەدى دارحان مىڭباي.
قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى عابيت ءتاجىمۇراتوۆ, نۇرلان وتەشەۆ, بەكزات جولجاقسىنوۆ, ەرلان داكەنوۆ سارايشىق اتاۋىن قولدايتىندارىن جەتكىزدى. وتىرىستى جۇرگىزىپ, تۇيىندەگەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ توراعاسى ەرلان كاناليموۆ ۇسىنىلعان اتاۋ الدا ءالى ەلوردا ءماسليحاتىنىڭ سەسسياسىندا قارالاتىنىن اتاپ ءوتتى.
