قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ كىتاپحاناسىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «تۇركى الەمىنىڭ 100 تۇلعاسى» باستاماسى مەن «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى باسىپ شىعارعان راشيد اد-ءديننىڭ «جاميع ات-تاۋاريح» بەس تومدىعى مەن بەكاسىل بيبولاتۇلىنىڭ «زيكزال» اتتى ەكى تومدىق ەڭبەگىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى.
جيىندا العاش ءسوز كەزەگى تيگەن «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ماۋلەن اشىمباەۆ «راشيد اد-ءديننىڭ «جاميع ات-تاۋاريح» اتتى ەڭبەگىنىڭ العاش رەت پارسى تىلىنەن تىكەلەي انا تىلىمىزگە اۋدارىلعانى شىن مانىندەگى تاريحي وقيعا دەپ ايتۋعا بولادى. بەكاسىل بيبولاتۇلىنىڭ «زيكزال» كىتابىنىڭ قازاق تىلىنە ءتارجىمالانۋى دا رۋحاني ومىرىمىزدەگى ەلەۋلى ساتتەردىڭ ءبىرى ەكەنى ءسوزسىز. بۇل وقۋلىقتار – ەلباسىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنىڭ جەمىسى. سوندىقتان وسى يگىلىكتى ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن بارشا ازاماتقا العىسىمدى بىلدىرەمىن» دەي كەلىپ, قازاق رۋحانياتىنىڭ اسىل قازىناسىنا اينالماق قوس تۋىندى جايىندا سالماقتى وي قوزعادى.
اتاقتى شىعىستانۋشى-عالىم, اكادەميك ۆ.ۆارتولد «تاريحي ەنتسيكلوپەديالىق مۇنداي ەڭبەكتەر ورتا عاسىرلاردا الەمنىڭ ەشبىر حالىقتارىندا بولعان جوق» دەپ جوعارى باعا بەرگەن راشيد اد-دين فازلۋللاح ءحامادانيدىڭ «جاميع ات-تاۋاريح» كىتابى قازاق تىلىنە 700 جىلدان كەيىن تولىق اۋدارىلىپ, عىلىمي تۇسىنىكتەمەلەرىمەن جارىق كورىپ وتىر.
شىڭعىس قاعاننىڭ نەمەرەسى قۇلاعۋ نەگىزىن قالاعان ەلحاندار مەملەكەتىنىڭ باس ءۋازىرى قىزمەتىن اتقارعان راشيد اد-دين فازلۋللاح ءحامادانيدىڭ بۇل ەڭبەگى 1316 جىلى جازىلىپ بىتكەن. بۇل ايتۋلى جيناق – قادىم زاماننان بەرگى تۇركى تاريحىن, تۇركى تايپالارىنىڭ شىعۋ تەگىن, مەكەندەگەن اۋماقتارى مەن جەر-سۋ اتتارىن, مەملەكەت باسقارعان قاعاندار مەن بيلەۋشىلەردىڭ شەجىرەسىن قامتىعان سۇبەلى دۇنيە. كونە پارسى تىلىندە جارىق كورگەن تۋىندىنى قادىرعالى جالايىري, ابىلعازى ءباھادۇر حان, قۇربانعالي حاليد, ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەيۇلى, شاكارىم قۇدايبەردىۇلى سەكىلدى عۇلاما بابالارىمىز ءوز شىعارمالارىندا كەڭىنەن قولدانىپ, ونداعى تاريحي دەرەكتەردى ءوز ەڭبەكتەرىندە پايدالانعان. بەكاسىل بيبولاتۇلىنىڭ «زيكزال» اتالعان جيناعى دا حالقىمىزدىڭ رۋحاني تانىمى مەن سالت-ساناسىنان سىر شەرتەتىن باعالى دۇنيە. XIX-XX عاسىردىڭ باسىندا ءومىر سۇرگەن اۆتوردىڭ بۇل شىعارماسىنىڭ تۇپنۇسقاسى 2000 جىلداردىڭ باسىندا تابىلدى.
سونداي-اق جيىن بارىسىندا ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان سىدىقوۆ, حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى قوس كىتاپتىڭ تاريحي قۇندىلىقتارى جايىندا ءسوز ءسويلەدى.
بۇل ەكى تۋىندىنى وڭتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «تۇركىتانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى, اراب, پارسى ءتىلىنىڭ مامانى ءزارىپباي ورازباي پارسى ءجانە كونە شاعاتاي تىلدەرىنەن تىكەلەي تارجىمالاعان.
