– جۇرتتىڭ اي سايىن جۇمسايتىن قارجىسىنىڭ تەڭ جارتىسىنان كوبى ازىق-تۇلىك الۋعا كەتەدى. ۇكىمەتتىڭ ارەكەتى جەتكىلىكسىز بولىپ وتىر;
– اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ءوندىرىس سالاسىنىڭ دامۋىندا ناقتى ناتيجە جوق;
– ەلىمىزدە وندىرىلەتىن تاۋاردىڭ كولەمى ىشكى سۇرانىستى قامتاماسىز ەتۋگە جەتپەيدى. يمپورتقا تاۋەلدىمىز;
– 2019-2021 جىلدارى ءونىم وڭدەۋگە بەرىلگەن سۋبسيديانى الايىق. بۇل قاراجاتتىڭ تەڭ جارتىسى سۋبسيديا الام دەۋشىلەردىڭ 10 پايىزىنىڭ عانا قولىنا تيگەن;
– سۋبسيديا العان كەيبىر پىسىقايلار ءوندىرىستى وركەندەتۋدىڭ ورنىنا بيۋدجەت قارجىسىن قالتاسىنا باسىپ, شالقىپ ءومىر سۇرگەن. ال قاراپايىم شارۋالار ءۇشىن سۋبسيديا الۋ – قيامەتتىڭ قيىنى;
– ينفلياتسيا وسكەن سايىن حالىقتىڭ ناقتى تابىسى قۇنسىزدانىپ جاتىر;
– تۇتىنۋ نەسيەلەرىنىڭ كولەمى ارتىپ بارادى. بۇل ارەكەت – ينفلياتسيا كەزىندە جان باعۋدىڭ امالى;
– تاۋار نارىعىنىڭ مونوپوليالىق قۇرىلىمى ءالى دە وزگەرە قويعان جوق. ونىڭ ۇستىنە بيزنەس, اسىرەسە, ورتا بيزنەس قارقىندى دامىماي وتىر;
– نەگىزگى ماسەلە – جۇمىستىڭ ساپالى ورىندالماۋىندا. سول سەبەپتى ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزە الماي وتىرمىز…
بۇل – مەنىڭ پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 19 ءساۋىر كۇنى ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كەڭەيتىلگەن كەڭەستە سويلەگەن سوزدەرىنەن تەرىپ العان تۇيىندەرىم.
ۇكىمەت بەكىتكەن 2023-2027 جىلدارعا اۋىلدى اۋماقتاردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنداعى بەس جىل ىشىندە اتقارىلاتىن كەشەندى قۇرىلىستاردى سالۋ جانە كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ جۇمىستاردىڭ ءبارىن اۋداندىق ماڭىزى بار قالا مەن اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنىڭ وزىنە بەرگەندە عانا, بىرىنشىدەن, ۇكىمەت قاراجاتى «جولبيكەلەردىڭ» جەمى بولمايدى, ەكىنشىدەن, اۋىلداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى مەن تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە تومەن اۋىل حالقىنىڭ ۇلەسى, داۋ جوق, ۇكىمەت كوزدەگەن 4,2 مەن 5,8 پايىزدان دا تومەندەيدى
قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ءبارىن ءدوپ باسىپ ايتىپ وتىر.
بىراق, وسى جەردە «نە ءۇشىن وسىلاي بولىپ جاتىر؟!» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى.
ءبىر قىزىعى, سول سۇراققا پرەزيدەنت ءوزى جاۋاپ بەرىپ, «وكىنىشكە قاراي, اكىمدەر سونى بىلە تۇرا, الداعى قيىندىقتاردى ۋاقتىلى باعامداي المايدى. جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ, دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋدان قاشادى» دەپتى.
ءارى قاراي «اكىمدەر نە ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە المايدى؟!» جانە «دەر كەزىندە شەشىم قابىلداۋدان نەگە قاشادى؟!» دەگەن تاعى ەكى كىلتەڭ سۇراق كەلىپ شىعادى.
بۇل ەكى سۇراقتىڭ جاۋابى ءبىر, ول – اكىمدەردە ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلدايتىن جەتكىلىكتى قۇزىرەت جوق!
ارينە, اكىمدەردە جەتكىلىكتى قۇزىرەت بولماعان سوڭ, ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلداپ, كوسىلىپ جۇمىس ىستەي المايدى. ءوزى شەشىم قابىلداپ, جۇمىس باستاماعان اكىم جاۋاپكەرشىلىك اتاۋلىدان ات-تونىن الا قاشادى! تەك, جوعارعى جاقتىڭ تاپسىرماسىن كۇتەدى دە وتىرادى.
مۇنداي باسقارۋ جۇيەسى – ۇنەمى جاۋاپسىزدىققا, جەمقورلىققا, ساپاسىز جۇمىسقا اپارىپ سوقتىرادى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ: «نەگىزگى ماسەلە – جۇمىستىڭ ساپالى ورىندالماۋىندا. سول سەبەپتى ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزە الماي وتىرمىز» دەسە, ونىڭ سەبەبىن باسقا ەمەس, وسى اكىمدەردە جەتكىلىكتى قۇزىرەتتىڭ جوقتىعىنان ىزدەگەن دۇرىس!
ارينە, بارلىق دارەجەدەگى اكىمدەردىڭ ءبارىنىڭ قۇزىرەتىن ءبىر كۇندە كەڭەيتە سالۋ قيىن. بىراق, رەتى كەلىپ تۇرعاندا, بۇل ماسەلەنى ەكىلەنبەي شەتىنەن شەشىپ وتىرعان دۇرىس.
مىنە, جاقىندا عانا ۇكىمەت 2023-2027 جىلدارعا اۋىلدى اۋماقتاردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىن بەكىتتى. سونداي-اق «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ جوباسى دا ءماجىلىس تالقىسىنا ءتۇستى.
دەمەك, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمىنىڭ قۇزىرەتىن كەڭەيتۋدىڭ ورايى كەلىپ تۇر.
ۇكىمەت بەكىتكەن تۇجىرىمعا ساي, اۋىلدى 95 پايىز ساپالى جولمەن قامتاماسىز ەتۋ; بەس جىل ىشىندە 655 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانىن, 183 مەكتەپ, 100 سپورت عيماراتىن پايدالانۋعا بەرۋ; 650 مادەنيەت نىسانىن جوندەۋدەن وتكىزۋ كوزدەلگەن ەكەن.
سونىمەن بىرگە, تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە تومەن اۋىل حالقىنىڭ ۇلەسىن 5,8 پايىزعا دەيىن ازايتۋ, اۋىلدىق جەرلەردە جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن 4,2 پايىزعا ءتۇسىرۋ جوسپارلانىپتى.
كەسىپ ايتايىن, «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ جوباسىندا كورسەتىلگەن «قوعامدىق پايدالانىلاتىن ورىنداردى اباتتاندىرۋ, جارىقتاندىرۋ جانە كوگالداندىرۋمەن» نەمەسە «ءتيىستى اكىمشىلىك-اۋماقتىق بىرلىكتىڭ اۋماعىندا جارناما ورنالاستىرۋمەن» اۋىلدىق جەرلەردەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن 4,2 پايىزعا ءتۇسىرۋ مۇمكىن ەمەس.
تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە تومەن اۋىل حالقىنىڭ ۇلەسىن 5,8 پايىزعا دەيىن ازايتۋ دا قيىن.
«قويشى كوبەيگەن جەردە, قوي ارام ولەدى» دەگەن كەرەمەت ءسوز بار, اۋىلعا بولىنگەن قاراجاتتىڭ توبەسىنەن وبلىس پەن اۋدان ءتونىپ تۇرعان جەردە, «جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ» دەگەن ۇعىمنان ءسوز اشۋدىڭ قاجەتى جوق.
سول ءۇشىن, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگتى ءوز اكىمى ءوزى باسقاراتىن ۋاقىت جەتتى.
ءتىپتى, وبلىس پەن اۋداندى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن ايىرىپ, ەسەسىنە اۋىلدى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتپەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسى جولعا قويىلسا, وندا جوعارىداعى پرەزيدەنت ايتقان تۇيتكىلدىڭ ءبىرازى وزدىگىنەن شەشىلەر ەدى.
ۇكىمەت بەكىتكەن 2023-2027 جىلدارعا اۋىلدى اۋماقتاردى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىنداعى بەس جىل ىشىندە اتقارىلاتىن كەشەندى قۇرىلىستاردى سالۋ جانە كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ جۇمىستاردىڭ ءبارىن اۋداندىق ماڭىزى بار قالا مەن اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنىڭ وزىنە بەرگەندە عانا, بىرىنشىدەن, ۇكىمەت قاراجاتى «جولبيكەلەردىڭ» جەمى بولمايدى, ەكىنشىدەن, اۋىلداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى مەن تابىسى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن دە تومەن اۋىل حالقىنىڭ ۇلەسى, داۋ جوق, ۇكىمەت كوزدەگەن 4,2 مەن 5,8 پايىزدان دا تومەندەيدى.
2023 جىلعى 19 ناۋرىزدا وتكەن ءماجىلىس جانە ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋى قارساڭىندا, حالىقپەن كەزدەسۋ بارىسىندا كوردىك, جۇزدەپ, مىڭداپ مال ءوسىرىپ وتىرعان اۋىل حالقىنىڭ ادىمىن اشتىرماي شىدەرلەپ وتىرعان – ەگىستىك, جايلىمدىق جەردىڭ جوقتىعى ەكەن.
اۋىلدا جەر جوق ەمەس, بار. بىراق, ول ءالى سول «ءشوپ قورىعان يتتەردىڭ» قولىندا تۇرعان كورىنەدى.
وسى جاعىنان العاندا دا, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنە ءوز جەرىن ءوزى باسقارعان قۇزىرەت اۋاداي قاجەت.
ءبىر مىسال ايتا كەتەيىن.
مىسالى, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمىنىڭ جانە ونىڭ اپپاراتىنىڭ جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – «جەرلەۋ جانە قابىرلەردى قاراپ-كۇتۋ جونىندەگى ءىستى ۇيىمداستىرۋ قاعيدالارىنا سايكەس قابىرگە ارنالعان جەر ۋچاسكەلەرىن ەسەپكە الۋ مەن تىركەۋدى جۇرگىزۋ» ەكەن.
اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمىنە شىن مانىندەگى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ قۇزىرەتى بەرىلسە, ءوز اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنان اسقان جەردى وزگەلەرگە جالعا بەرىپ, ودان تۇسكەن اقشانى ءوزىنىڭ جەرگىلىكتى بيۋدجەتىنە قۇيىپ وتىراتىن ەدى. ءتىپتى, «…قابىرگە ارنالعان جەر ۋچاسكەلەرىن ەسەپكە الۋ مەن تىركەۋدى جۇرگىزىپ» قانا قويماي, قابىرگە ارنالعان جەر ۋچاسكەلەرىن ءوز اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنا تەگىن, ال وزگە جاقتىڭ قايتىس بولعان ادامدارىنا اقىلى ەتىپ, ودان تۇسكەن قاراجاتتى دا ءوز اۋىلىنىڭ بيۋدجەتىنە قۇياتىن ءتارتىپ ورناتىپ الاتىن ەدى.
«سۋبسيديانىڭ جىرى» بۇگىن عانا تۋىنداپ وتىرعان جوق, ول سوناۋ نازارباەۆ داۋىرىنەن, تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنان بەرى اۋىزدان تۇسپەي ايتىلىپ كەلە جاتقان ەپوس!
ەگەر مەملەكەتتىك بيۋدجەت بەكىتىلۋدەن بۇرىن اۋداندىق ماڭىزى بار قالا مەن اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرى ءوزى باسقاراتىن قالا مەن اۋىلداعى كاسىپكەرلەرگە قاجەتتى گرانت, سۋبسيديا جانە تومەن ءوسىمدى نەسيەنى كىمدەرگە بەرۋ كەرەكتىگىن الدىن الا انىقتاپ, بەكىتىپ, جوعارىعا جولداسا, اتالعان قولداۋ قاراجاتتارى وزگەگە جەم بولماي, اۋىلداعى ءوز يەسىن اداسپاي تاباتىن ەدى.
ءسويتىپ, مەملەكەت باسشىسى ايتقان «قاراپايىم شارۋالار ءۇشىن سۋبسيديا الۋ – قيامەتتىڭ قيىنى» بولىپ كەلگەن جاعداي كەلمەسكە كەتەدى.
ارينە, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمىنىڭ ءاربىر شەشىمى ەندى قۇرىلعالى جاتقان اۋىلدىق كەڭەستىڭ كەلىسىمىمەن جۇزەگە اساتىنى بەلگىلى. ودان بەرگى جەردە, بارلىق قاراجات باقىلاۋشى ورگاندار مەن حالىقتىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا بولادى.
ەڭ باستىسى, اۋداندىق ماڭىزى بار قالا, اۋىل, كەنت, اۋىلدىق وكرۋگ اكىمى باتىل شەشىم قابىلداۋدان دا جانە ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋدان دا قاشپايتىن بولادى. بۇل – ءبىر.
ەكىنشى جاعىنان, اۋىلدا جۇمىس كوزى كوپتەپ اشىلادى دا, ۇلكەن قالالارعا, ءتىپتى شەتەلدەرگە جۇمىس ىزدەپ كەتكەن اۋىل تۇرعىندارى ءوز جەرىنە قايتىپ ورالاتىن بولادى. ولار ءتىپتى ينۆەستور بولىپ ورالۋى دا مۇمكىن…
ءبىر سوزبەن ايتقاندا, اۋىلدى گۇلدەنتەم دەسەڭىز, الدىمەن اكىمىنە قۇزىرەت بەرىڭىز!
اۋىت مۇقيبەك
