ادامزات تاريحىندا وزىندىك ورنى بار ويشىلدار پلاتون, اريستوتەل جانە كونفۋتسيدىڭ پالساپالىق وي-تۇجىرىمدارىندا كەمەل مەملەكەت قۇرۋعا بايلانىستى ۇستانىمى كوپتەگەن ساياسي قۇرىلىم ءتۇرىن قۇرۋعا نەگىز بولدى. بۇگىندە «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداسىن وسىنداي تاريحي ەڭبەكتەردە ايتىلعان ومىرشەڭ ويلاردىڭ ساباقتاستىعى سارالانىپ, جۇزەگە اسىرۋ جولدارى ءسوز بولۋدا.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىنىڭ 3-باپ, 1-تارماعىندا «مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-ءبىر باستاۋى – حالىق» دەپ جازىلعان. مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتى حالىقتىڭ يگىلىگىنە, ازاماتتاردىڭ سۇرانىسى مەن تالاپ-تىلەكتەرىنە باعىتتالۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك ورگاندار حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرىپ, جايلى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. زاڭدا سولاي كورسەتىلگەن. ال شىنايى ومىردە بۇل قۇندىلىقتار قانشالىقتى ورىندالادى؟
ماسەلەنىڭ ءمانى – وسىندا. ەل بەلسەندىلەرى حالىق پەن بيلىكتىڭ اراجىگى اجىراپ كەتكەنى جايلى الەۋمەتتىك جەلىدە كوتەرىپ ءجۇر.
ەلدەگى قوعامدىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى تەرەڭ ساراپتاپ وتىراتىن پرەزيدەنت «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىندا «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىرعان-دى.
ياعني بيلىك پەن قوعام اراسىندا تۇراقتى ديالوگ ورناتۋ ارقىلى گەوساياسي احۋالعا بەيىمدەلگەن ۇيلەسىمدى مەملەكەت قالىپتاستىرۋدىڭ جولىن ۇسىندى. «ەستۋشى مەملەكەت» قاعيداسىن جۇزەگە اسىرۋدا حالىقتىڭ مۇددەسى ءبىرىنشى ورىنعا شىعىپ, قاراپايىم ادامنىڭ سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرىلۋى ءتيىس.
تۇرعىن ءۇي جانە تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى 26 قابىلداۋ وتكىزىپ, وعان 340 ادام جۇگىنىپتى. سونداي-اق ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسى وتكىزگەن 22 قابىلداۋعا 153 ادام, ءبىلىم باسقارماسىنىڭ 25 قابىلداۋىنا 187 ادام كەلدى
ەستۋشى مەملەكەت – ازاماتتاردىڭ ءوتىنىش-تىلەگىن جيناپ, قاراستىرۋ عانا ەمەس, سول وتىنىشتەردەگى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن ازاماتتاردىڭ ءوزىن ىسكە تارتۋ جانە بولاشاقتا سول ولقىلىقتىڭ بولماۋى ءۇشىن شارالار قولدانۋ. بۇل – مەگاپوليستەردەن باستاپ شالعايداعى اۋىلدارعا ءتان قۇبىلىسقا اينالۋى كەرەك-اق.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ مينيسترلەر مەن اكىمدەرگە كابينەتتەن شىعىپ, شالعايداعى اۋىل تۇرعىندارىمەن ۇدايى كەزدەسۋ وتكىزۋگە پارمەن بەردى. ارينە, بۇعان دەيىن اكىمدەر جىلىنا ءبىر رەت ەسەپ بەرەتىن بولسا, ەندى اي سايىن اتقارعان جۇمىسى تۋرالى بايانداپ تۇرۋى ءتيىس. بۇل – دۇرىس قادام! سەبەبى كوبىنە ايتىلعان ماسەلە ايتىلعان جەردە قالىپ, جىل اياعىندا حالىقتىڭ كوتەرگەن تالاپ-تىلەگى جىلى جابىلا سالاتىن ەدى. ەندى باسشىلار تۇرعىننىڭ ۇسىنىسى قاي دەڭگەيدە ورىندالىپ جاتقانى نەمەسە قالاي, قاشان شەشىلەتىنى تۋرالى حابارلاپ وتىرادى.
حالىقپەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋدىڭ ءتۇرلى تەتىگى بولسا, سونىڭ ءبىرى – قوعامدىق قابىلداۋلار. ءبىز وسى باعىتتاعى شارالاردى سارالاۋ ءۇشىن الدىمەن نۇر-سۇلتان قالاسى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسىمەن حابارلاستىق.
– ەلدىڭ باس شاھارىنىڭ باسشىسى التاي كولگىنوۆ ءار اپتانىڭ جۇما كۇندەرى قالا تۇرعىندارىن قابىلدايدى. جالپى وتكەن جىلى 1500 ادامدى قابىلداپ, كوتەرگەن ماسەلەسىن زەردەلەپ, شەشۋگە ءمان بەردى. جىل باسىنان بەرى 900-دەن استام ەلوردالىق قوعامدىق قابىلداۋعا كەلىپ, اكىمگە ءوز ءوتىنىشىن ءبىلدىردى. سۇراقتىڭ دەنى باسپانا, مەديتسينالىق كومەك, جۇمىسپەن قامتۋ, تۇرعىن الاپتارىن دامىتۋ, مەكتەپپەن قامتۋ جانە ت.ب. ماسەلەگە قاتىستى, – دەدى اقمارال ولجاباەۆا.
ارينە, باسشىعا بارىپ, تۇرعىندار تىكەلەي ماسەلەسىن شەشىپ جاتقانى دۇرىس. الايدا كابينەت جاعالاماي-اق قۇجاتتامالىق جۇمىستاردى بىتىرۋگە بولادى. ماسەلەن, حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىنا بارىپ, ءتىپتى ۇيدەن شىقپاي, ەلەكتروندى ۇكىمەت ارقىلى قۇجات راسىمدەۋ, كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرىنىڭ اقىسىن, سالىق, ايىپپۇل, ساقتاندىرۋ جانە وزگە دە قىزمەت تۇرلەرىن تولەۋگە كەز كەلگەن قازاقستاندىقتىڭ مۇمكىندىگى بار. ازاماتتارعا ىڭعايلى بولۋدا egov ارنايى موبيلدىك قوسىمشاسى ازىرلەندى. موبيلدىك قوسىمشا ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ 77 ءتۇرىن الۋعا بولادى. ال Telegram مەسسەندجەرىندەگى @EgovKzBot ارقىلى 25 ءتۇرلى قىزمەت پەن سەرۆيس قولجەتىمدى. تاعى 31 قىزمەتتى ءبىر رەتتىك قۇپيا ءسوز جۇيەسى ارقىلى ۇسىنىلادى. ال نۇر-سۇلتان قالاسىندا «ءبىر تەرەزە» قاعيداسى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن «جانۇيا» وتباسى ينستيتۋتىن قولداۋ ورتالىعىندا 70-تەن استام مەملەكەتتىك قىزمەت ءتۇرى كورسەتىلەدى.
ورتالىق اشىلعالى 142364 سۇراق بويىنشا 134813 ادام قابىلدادى. 2022 جىلدىڭ باسىنان بەرى ورتالىققا 28680 ادام جۇگىندى, 30672 ماسەلە قارالدى, ونىڭ 14313-ءى شەشىلدى.
ورتالىقتىڭ جيىنتىق تالداۋ جانە قۇجات اينالىمى ءبولىمىنىڭ مامانى باۋىرجان قوڭىرقۇلجينوۆتىڭ سوزىنشە, «ەستۋشى مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ, الەۋمەتتىك شيەلەنىستى جەڭىلدەتۋ جانە قالا تۇرعىندارىنىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ۇسىناتىن مەملەكەتتىك اپپارات جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىنە قاناعاتتانباۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋ ماقساتىندا جالپى بەكىتىلگەن كەستەگە سايكەس, سانيتارلىق نورمالاردى ساقتاۋ, مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ, باسشىلاردىڭ ورىنباسارلارىنىڭ, ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ ازاماتتاردى قابىلداۋى اپتا سايىن ۇيىمداستىرادى. ماسەلەن, تۇرعىن ءۇي جانە تۇرعىن ءۇي ينسپەكتسياسى باسقارماسى جىل باسىنان 26 قابىلداۋ وتكىزىپ, وعان 340 ادام جۇگىنىپتى. سونداي-اق ساۋلەت, قالا قۇرىلىسى جانە جەر قاتىناستارى باسقارماسى وتكىزگەن 22 قابىلداۋعا 153 ادام, ءبىلىم باسقارماسىنىڭ 25 قابىلداۋىنا 187 ادام كەلدى. جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسى, قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى, سونداي-اق سارىارقا, بايقوڭىر, الماتى, ەسىل اۋدانىنىڭ اكىمدەرى تۇرعىنداردىڭ تالاپ-ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىردى. مەملەكەتتىك مەكەمە باسشىلارىنان بولەك, حالىق قالاۋلىلارى دا بەلسەندىلىك تانىتىپ, ەل-جۇرتتىڭ تىلەك-تالابىن ءبىلىپ, شەشىلۋگە ماڭىز بەرىپ ءجۇر. بۇل قاتارعا نۇر-سۇلتان قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى سالتانات جەنالاەۆا, نۇرداۋلەت ورازحانوۆ, نازگۇل ماقجانوۆا جانە ت.ب. كوپتىڭ تىلەگىنە قۇلاق اسىپ, سۇرانىسىن شەشۋگە دەم بەردى.
ودان بولەك, «جانۇيا» ورتالىعىنىڭ بازاسىندا 14 قىزمەت كورسەتەتىن «ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتورلاردىڭ قىزمەتى ۇيىمداستىرىلادى. ولار: «وتباسى بانك» اق تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتۋ بويىنشا كەڭەس جانە دەپوزيتتى راسىمدەۋ, يپوتەكالىق كرەديتتى راسىمدەۋ ت.ب. تۋرالى تولىق اقپارات الۋعا بولادى. سونداي كەڭەس بەرۋ, ءتۇسىندىرۋ جۇمىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى, ءبىلىم باسقارماسى, حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىمەن جۇيەلى جۇرگىزىلەدى.
مۇنىڭ ءبارى – «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىنا ساي اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار. ەكىنشى جاعى, بۇل – بيلىكتىڭ تۇتقاسىن ۇستاعان ازاماتتاردىڭ كۇندەلىكتى اتقارۋى ءتيىس مىندەتى دە…
«حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» ءارتۇرلى مەحانيزمدەر ارقىلى قۇرىلسا, ونىڭ ءتيىمدى تەتىگى تسيفرلانعان جۇيەدە. وزىق ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنەتىن بولساق, حالىقپەن ەتەنە جاقىن جۇمىس ىستەۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى – قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن تسيفرلاندىرۋ. تسيفرلانعان الەمدە اقش, جاپونيا, انگليا, گەرمانيا, دانيا سىندى ەلدىڭ تۇرعىندارى ينتەرنەت ارقىلى مەملەكەتتىك قىزمەت تۇرلەرىن وڭاي الىپ, ءوزىنىڭ تالاپ-تىلەگىن اتقارۋشى بيلىككە جەتكىزە الادى.
ءححى عاسىردىڭ تابالدىرىعىنا جاپونيا ەلەكتروندى ۇكىمەتتى دامۋدىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە ءوتتى. ولار «317 قادام» باعدارلاماسى اياسىندا 2055 جىلى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار سالاسىندا الەمدىك ليدەرگە اينالۋ كوزدەپ, ءبىلىم بەرۋدەگى اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ, ەلەكتروندىق كوممەرتسيانى دامىتۋ, الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى باسقارۋ جانە باسقارۋدا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ, اقپاراتتىق جەلىلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ وتىر.
ءبىزدىڭ ەلدە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنەن باستاپ, مينيسترلىك, اكىمدىك پەن باسقارمالاردىڭ سايت-پورتالدارى جۇمىس ىستەيدى. وندا باسشىنىڭ بلوگى جانە مەكەمەنىڭ كورسەتەتىن قىزمەت تۇرلەرى, بايلانىس ءنومىرىن تابۋعا بولادى.
ءموبيلدى بايلانىس دامىعان زاماندا مەكەمە باسشىلارىنىڭ جۇمىس تەلەفونى كورسەتىلەدى. الايدا تۇرعىندار اراسىندا مەكەمە قىزمەتكەرلەرى تەلەفون ءنومىرىن كوتەرمەيدى دەگەندى ءجيى ەستيمىز. ءوزىمىز دە جۇمىس تەلەفونى ارقىلى مەكەمە باسشىلارىنا حابارلاسا الماي جاتامىز.
الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بەلسەندىسى ينديرا دۇيسەنوۆا: «كەز كەلگەن مەكەمەنىڭ كورپوراتيۆتى نومىرلەرى كوپشىلىككە قولجەتىمدى بولۋى ءتيىس. بارلىق ۇيدە ستاتسيونارلىق تەلەفون تابىلا قويمايدى, ەسەسىنە قازاقستاندىقتاردىڭ بارلىعى دەرلىك سمارتفون قولدانادى. سوندىقتان ۇيالى بايلانىستارى جاريالانۋى كەرەك» دەيدى.
شىنىندا, اشىقتىق پەن جاريالىقتى قالىپتاستىرۋدىڭ ءبىر تەتىگى – باسشىلارمەن بايلانىسۋدىڭ قولجەتىمدى بولۋىندا.
حالىقپەن قارىم-قاتىناستى جاقسارتاتىن, كوپشىلىكتى تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەلەردى پىكىر تالقىسىنا سالاتىن ماڭىزدى ديالوگ الاڭدارىنىڭ ءبىرى – ۇلتتىق قۇرىلتاي.
جاڭا قازاقستاننىڭ مىندەتى – اشىق ازاماتتىق قوعام قۇرۋ, ادىلەتتى مەملەكەت ورناتۋ, دەموكراتيالىق ۇدەرىستەردى دامىتۋ بولسا, مۇنداي حالىقشىل باستامالاردى جەتەلدەتۋدە قۇرىلتاي ماڭىزدى سانالادى. قۇرىلتايدى حالىقتىق قۇرىلىم دەسەك, وندا حالىقتىڭ داۋسى ەستىلەتىن سەرۆيستى جەتىلدىرۋ كەرەك. وسى ماقساتتا «قۇرىلتاي» ءموبيلدى قوسىمشاسى ىسكە قوسىلادى. بۇل ارقىلى حالىق مۇڭ-مۇقتاجىن جەتكىزىپ, ەلدىك ىستەرگە ارالاسىپ, ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسا الادى.
قىسقاسى, عۇلاما عالىم ءابۋ ناسىر ءال-فارابي «قايىرىمدى قالا» يدەال قوعام قۇرۋدىڭ ءبىر جولى – ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن قورعايتىن ادىلەتتى مەملەكەت ورناتىپ, «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
مۇنىڭ جولدارىن قىسقاشا شولىپ, وي قورىتىپ كوردىك. ارينە, ءالى دە جەتىلدىرەتىن تۇس كوپ. ول – حالىقپەن ەتەنە جاقىن ارالاسۋ.
نۇرلات بايگەنجە
