پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ V كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋىنە قاتىستى. مەملەكەت باسشىسى ءوز سوزىندە ءسامميتتىڭ, شىن مانىندە, ماڭىزدى جيىن بولاتىنىنا, ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى اراسىنداعى كوپجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ دامۋ قارقىنىن ايقىندايتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.
«ءوزارا ءتيىمدى ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق دايەكتى تۇردە كەڭەيىپ كەلەدى. بيزنەس اراسىنداعى بايلانىستار جاندانىپ, بىرلەسكەن كاسىپورىندار سانى ارتا ءتۇستى. ءىرى ايماقتىق جوبالار بارىمىزگە ايتارلىقتاي پايدا اكەلىپ قانا قويماي, سونىمەن قاتار ورتالىق ازيا ەكونوميكاسىنىڭ بۇكىل قۇرىلىمىن وزگەرتەدى. سوڭعى بەس جىلدا وڭىرىشىلىك تاۋار اينالىمى 80 پايىزدان استام ءوسىپ, 10,6 ميلليارد دوللارعا جەتتى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا, ورتالىق ازيا ساۋدا, ينۆەستيتسيا, بيزنەس, عىلىم جانە يننوۆاتسيا سالالارى بويىنشا جاڭا ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر كەڭىستىگىنە اينالادى.
«الداعى ونجىلدىق ءوڭىرىمىزدىڭ كەلەشەگىن ايقىندايدى. وسى تاريحي مۇمكىندىكتى قانشالىقتى ءتيىمدى پايدالاناتىنىمىز, ول تەك وزىمىزگە بايلانىستى. بۇل رەتتە ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەرىمىز بەن الەۋەتىمىزدى بارىنشا جۇمىلدىرۋ – باسىم مىندەت» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت, ەڭ الدىمەن, ورتالىق ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق اۋقىمىن دايەكتى تۇردە ۇلعايتۋ كەرەك دەپ سانايدى.
«ەلدەرىمىزدىڭ ءوزارا تاۋار اينالىمىن الداعى ۋاقىتتا 15 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ ءۇشىن مول مۇمكىندىك بار. ول ءۇشىن كەدەرگىلەردى جويۋ, شامادان تىس پروتەكتسيونيزمنەن باس تارتۋ جانە ساۋدا-ساتتىقتىڭ اشىق ءارى تۇراقتى بولۋىنا جاعداي جاساۋ ماڭىزدى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ پىكىرىنشە, ايماقتاعى ەلدەر يمپورتتالاتىن ءونىمنىڭ كوپتەگەن ءتۇرىن ءوزارا ءتيىمدى نەگىزدە الماستىرا الادى. اتاپ ايتقاندا, بۇل جەردە اۋىل شارۋاشىلىعى, قۇرىلىس, حيميا جانە توقىما ونەركاسىبى سالالارىنداعى تاۋارلار تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر.
«ساۋدا نومەنكلاتۋراسىن كەڭەيتۋ ەسەبىنەن ەكسپورتتى ۇلعايتۋ – باسىم مىندەت. قازاقستان وڭىردەگى ەلدەرگە ءوز ەكسپورتىن 175 شيكىزاتتىق ەمەس تاۋار ءتۇرى بويىنشا ۇلعايتا الار ەدى» دەدى پرەزيدەنت.
ونىڭ ايتۋىنشا, ەلدەرىمىزدىڭ ىسكەر توپتارى ساۋدا اينالىمىن كەڭەيتەتىن نەگىزگى جەتەكشى كۇش بولۋعا ءتيىس.
«كاسىپورىندار اراسىندا تىكەلەي بايلانىس ورناتۋ ءۇشىن تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ بىرىڭعاي ەلەكتروندى بازاسىن قۇرۋدى ۇسىنامىز. مىسالى, ونى Central Asia Gateway پورتالى اياسىندا ىسكە اسىرۋعا بولادى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقاەۆ تاۋارلاردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن ءوندىرۋدىڭ تۇيىق تسيكلىن قالىپتاستىرىپ, الداعى ۋاقىتتا ءۇشىنشى ەلدەردىڭ نارىقتارىنا ەكسپورتتاۋعا باعىتتالعان ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ ونەركاسىپتىك كووپەراتسياسىن دامىتۋ ءجونىندەگى ءىس-قيمىل جوسپارىن ازىرلەۋدى ۇسىندى.
بۇدان بولەك, پرەزيدەنت ايماقتاعى ەلدەردىڭ كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىن تولىققاندى ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرىنە توقتالدى.
«قازىرگى كەزەڭدە ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعدارى ەرەكشە ءرول اتقارادى. ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا اتالعان ءدالىز ارقىلى جۇك تاسىمالداۋ كولەمى بەس ەسە ۇلعايۋى مۇمكىن. ءبىز تسيفرلىق شەشىمدەر ەنگىزۋ جانە ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ ارقىلى ونىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن جوسپارلى تۇردە ارتتىرۋعا نيەتتىمىز. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ وسى ءدالىزدى دامىتۋ جونىندەگى جوبالارعا قاتىسۋعا دايىندىعىن قۇپتايمىز» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ كولىك-لوگيستيكا سالاسىنداعى نەگىزگى جوبالارى تۋرالى مالىمەت بەردى.
«الەمدىك جەتەكشى وپەراتورلاردى تارتا وتىرىپ, اقتاۋ پورتىنىڭ بازاسىندا كونتەينەرلىك حاب قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بىزگە باۋىرلاس مەملەكەتتەرمەن بىرلەسىپ, وڭىرىشىلىك ساۋدا-ساتتىققا كەدەرگى كەلتىرەتىن «وسال تۇستاردى» رەتتەۋ ءۇشىن كولىك جانە لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ جۇمىسىن جالعاستىرۋ وتە ماڭىزدى. قازاقستان جاقىن سەرىكتەستەرىمەن ەكونوميكالىق بايلانىستارعا ىقپال ەتەتىن بىرقاتار ءىرى جوبانى جەدەل جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيدى. بۇل جەردە «دوستىق – مويىنتى», «باقتى – اياگوز», «داربازا – ماقتاارال» تەمىرجول جوبالارى, سونداي-اق «جاڭاوزەن – تۇرىكمەنستان شەكاراسى» اۆتوموبيل جولى تۋرالى ءسوز بولىپ وتىر. جالپى, قازاقستان ەۋرازيانىڭ ترانزيتتىك حابى رەتىندە ءوز ءرولىن كۇشەيتۋگە نيەتتى» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى تسيفرلىق شەشىمدەردىڭ ورتالىق ازيادا قولدانىلۋ اياسىن جوسپارلى تۇردە كەڭەيتۋدى باسىم باعىت رەتىندە اتاپ ءوتتى.
«قازاقستان تسيفرلىق شەشىمدەردى ەكونوميكانىڭ بارلىق سالاسىنا بەلسەندى ەنگىزىپ جاتىر. مىسالى, ەلىمىزدەگى قولما-قول اقشاسىز ترانزاكتسيالاردىڭ ۇلەسى 82 پايىزعا جەتتى. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ 90 پايىزى ەلەكتروندى تۇردە كورسەتىلەدى. وتاندىق IT سالاسىنىڭ ەكسپورت كولەمى تەك بىلتىردىڭ وزىندە بەس ەسە ءوستى. ءبىز 2026 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىشتى ءبىر ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋگە نيەتتىمىز. قازاقستان اتالعان ستراتەگيالىق سالادا جاقىن كورشىلەرىمەن اراداعى جان-جاقتى بايلانىستاردى نىعايتۋدى كوزدەيدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ دوستىق, تاتۋ كورشىلىك جانە ىنتىماقتاستىق تۋرالى شارتتىڭ تەز ارادا كۇشىنە ەنۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى ەكەنىنە نازار اۋداردى. سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ بەسجاقتى فورماتىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ وزەكتى دەپ سانايدى.
«قازاقستان تاجىكستاننىڭ ۇلتتىق ۇيلەستىرۋشىلەر كەڭەسىن قۇرۋ جونىندەگى باستاماسىن قولدايدى. مۇنى ءبىز فورماتتى ينستيتۋتسيالاندىرۋ جولىنداعى العاشقى قادام رەتىندە قاراستىرامىز. كەلەشەكتە ءبىز كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋلەردىڭ حاتشىلىعىن قۇرۋ, سونداي-اق ارناۋلى وكىلدەرىمىزدى تاعايىنداۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا كىرىسە الامىز» دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
مەملەكەت باسشىسى كەزدەسۋگە قاتىسۋشىلاردى ورتاق نەمەسە بارىنشا ۇقساس ۇستانىمعا كەلىپ, الەمدىك قوعامداستىققا ىنتىماعىمىز بەن بىرلىگىمىزدى كورسەتۋگە شاقىردى.
«الەمدەگى ءتارتىپ تەز وزگەرىپ, ءبىزدىڭ ءوڭىردىڭ تۇراقتىلىعىن بۇزۋعا تالپىنىستار جاسالىپ جاتقان جاعدايدا ەلدەرىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ءوزارا ءىس-قيمىل تەتىكتەرىن جەتىلدىرۋدىڭ ماڭىزى ارتا ءتۇستى» دەدى پرەزيدەنت.
پرەزيدەنت ناقتى الدىن الۋ شارالارىن ازىرلەۋ ءۇشىن قاۋىپسىزدىك كەڭەستەرىنىڭ حاتشىلارى دەڭگەيىندە ورتالىق ازياداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق جونىندەگى ديالوگتى كەلەسى جىلى قازاقستاندا وتكىزۋدى ۇسىندى.
مەملەكەت باسشىسى سويلەگەن سوزىندە مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىقتى, سونىڭ ىشىندە ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىنداعى بايلانىستاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە ايرىقشا نازار اۋداردى.
«بىلتىر قىرعىزستاندا قازاقستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ فيليالدارى اشىلدى. سونىمەن قاتار تاجىكستاننىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى بازاسىندا بىرلەسكەن فاكۋلتەتتەر اشۋ ءىسى قاراستىرىلىپ جاتىر. قازاقستان مەن وزبەكستاندا ەكى ەلدىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن اشۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل ماڭىزدى سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە ءبىزدىڭ دۋشانبەدەگى كەزدەسۋىمىز اياسىندا 2-رەكتورلار فورۋمى مەن ورتالىق ازيا ەلدەرى عالىمدارىنىڭ 1-فورۋمىن وتكىزۋ ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى» دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان بولەك, قاسىم-جومارت توقاەۆ ورتالىق ازيا ەلدەرى تاريحشىلارىنىڭ تۇڭعىش فورۋمىن وتكىزۋ جونىندە باستاما كوتەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, مۇنداي شارا بىرلەسكەن زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە جانە ءتۇرلى عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ جارىق كورۋىنە نەگىز بولادى.
«ورتالىق ازيا» تۋريستىك برەندىن بىرگە ناسيحاتتاي وتىرىپ, ەلدەرىمىزدىڭ بىرەگەي تابيعاتىن جانە وزىنە ءتان باي مادەنيەتىن بۇكىل الەمگە تانىستىرۋعا كەرەمەت مۇمكىندىگىمىز بار» دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقاەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە, ارىپتەستەرىن قازاقستاندا وتەتىن ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ VI كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋىنە شاقىردى. سونىمەن قاتار جيىندا قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ, تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون, تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ, وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ ءسوز سويلەدى. ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ قۇرمەتتى قوناق رەتىندە شاقىرىلدى. سامميت قورىتىندىسى بويىنشا مىناداي قۇجاتتارعا قول قويىلدى: ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ بەسىنشى كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بىرلەسكەن مالىمدەمە; قازاقستان رەسپۋبليكاسى, قىرعىز رەسپۋبليكاسى, تاجىكستان رەسپۋبليكاسى, تۇرىكمەنستان جانە وزبەكستان رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى جاستار ساياساتىنىڭ جالپى باعىتتارى تۋرالى كەلىسىم; ورتالىق ازياداعى جەر ءۇستى كولىگىنىڭ ءوزارا بايلانىسىن نىعايتۋ تۋرالى كەلىسىم.
