ايتسا ايتقانداي, قازاقتاعى كوپ ەسىمدەردىڭ ءبىرى – اقان. سول ەسىمدەردىڭ باسىندا ايگىلى كومپوزيتور اقان سەرى تۇرادى. اقان سەرىنىڭ اندەرى حالىق قۇلاعىندا, ەل جۇرەگىندە. ءالى كۇنگە دەيىن قازاق راديو-تەلەباعدارلامالارىنان ءبىر تۇسكەن جوق. ءتىپتى توي-تومالاق وتىرىستارىندا دا, داستارقان باسىندا كوپشىلىك جينالعان ورتادا اقان سەرىنىڭ اندەرى ايتىلماي كەتپەيدى. اقان سەرى تۋرالى دارىندى جازۋشى ساكەن ءجۇنىسوۆ «اقان سەرى» رومانىن جازدى. بۇل كىتاپ ءالى كۇنگە دەيىن وقىرماندار سۇرانىسىن تۋدىرىپ كەلەدى. ونىڭ الدىندا كلاسسيك جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ «اقان سەرى-اقتوقتى» دراماسىمەن قازاق كورەرمەندەرى ەرتەدەن تانىس.
ءجا, جەتكىلىكتى ايتتىق دەلىك, مۇنىڭ ءبارىن تاپتىشتەپ وتىرعان سەبەبىم, قازاقتا تاعى ءبىر اقان بار.
ول – تالانتتى جازۋشى, ومىردەن ەرتەرەك وتكەنىمەن, ارتىندا وشپەس ءىز قالدىرىپ كەتكەن قالامگەر. ونىڭ «قۇلاننىڭ اجالى» دەپ اتالاتىن قۇندى شىعارماسى بىردەن وقىرماندار نازارىنا ىلىكتى. وعان وزىمەن بىرگە قالام تەربەگەن تالانتتى جازۋشىلار اكىم تارازي, سايىن مۇراتبەكوۆ, قاليحان ىسقاق, رامازان توقتاروۆ كەزىندە ادەبي باسىلىمداردا پايىمدى پىكىر ايتىپ, قازاق ادەبيەتىنىڭ قورجىنى تاعى ءبىر تىڭ كلاسسيكالىق شىعارمامەن تولىسقانىن قۋانا قۇپتاعان بولاتىن.
انىعىن ايتسام, وتكەن عاسىردىڭ 60-70-جىلدارداعى قازاق ادەبيەتىندە «قۇلاننىڭ اجالىنداي» اسا تانىمال كىتاپ بولعان جوق.
«ءولدىڭ, ماماي, قور بولدىڭ» دەگەندەي, اقاننىڭ كوزى جۇمىلعاننان كەيىن تالانتتى قالامگەر تۋرالى تام-تۇمداپ قانا ايتىلاتىن بولدى. بىراق اقاننىڭ شىعارمالارى تۋرالى ادەبي تالقى تولاستاماي, ءتىپتى ول تۋرالى ەستە قالار ەستەلىكتەر ءجيى جارىق كورىپ جاتتى.
«قۇلاننىڭ اجالى» رومانىنىڭ كوركەمدىك قۇندىلىعىن كەڭىنەن تالداپ, تاريحي ماڭىزىن تەرەڭىنەن تاراتىپ ايتقان قازاقتىڭ اتاقتى سىنشىسى مۇحامەتجان قاراتاەۆ ەدى.
قازىرگى كەزدە اقان ارمانداعان قاستەرلى كەيىپكەر – كەيكى كوكەمباەۆتىڭ باسى سانكت-پەتەربۋرگتىڭ كۋنستكامەراسىنان تابىلىپ, تۋعان جەرى تورعاي توپىراعىنا تاپسىرىلدى
قاراتاەۆتىڭ قالىڭ وقىرماندى وزىنە قاراتقان دۋالى ءسوزى ادەبي قاۋىمعا زور اسەر ەتتى. ءتىپتى بۇل شىعارمانى مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنعىسى كەلگەندەر دە بولدى. بىراق «كوزى جوق ادامدارعا سىيلىق بەرىلمەيدى» دەگەن سول كەزدەگى ىنساپسىز پىكىر بۇل اڭگىمەنى ءارى قوزعاۋعا تىيىم سالىپ تاستادى.
اقان ءتىرى بولعاندا ونىڭ جولىن تالانتتى شاكىرتتەرى ءالى كۇنگە جالعاستىرا بەرەر ەدى. اقان دۇنيەدەن وتكەنىمەن, ونىڭ ارتىندا قالعان قۇدىرەتتى شىعارما – «قۇلاننىڭ اجالى» بويىنشا قانشاما دەرەكتى زەرتتەۋلەر, عىلىمي ەڭبەكتەر, درامالار, كينوتۋىندىلار دۇنيەگە كەلدى. سولاردىڭ ءبىرى بولىپ مەن, ءوزىمنىڭ دە حاس باتىر – كەيكى تاقىرىبىنا قالام تەربەۋىمە اقان سىندى اسىلدى كوزىم كورىپ, از دا بولسا ءتالىم-تاربيەسىن العان سەبەپ بولعان شىعار دەيمىن.
قازىرگى كەزدە اقان ارمانداعان قاستەرلى كەيىپكەر – كەيكى كوكەمباەۆتىڭ باسى سانكت-پەتەربۋرگتىڭ كۋنستكامەراسىنان تابىلىپ, تۋعان جەرى تورعاي توپىراعىنا تاپسىرىلدى. بۇل جونىندە قازاق ەلىنىڭ ءباسپاسوز قۇرالدارى قۇلشىنا قۋانا حابار بەرىپ, جەر-جەرگە تاراتتى.
ەندى قالىڭ ەلدىڭ كوكەيىندە قالعان ءبىر كومبە, كەيكى باتىردىڭ العاشقى جوقتاۋشىسى, باتىر تۋرالى باتىل وي ورنىقتىرىپ, ادەبي قازىنا قالدىرعان قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى اقان نۇرمانوۆتىڭ ءوزىن اسپەتتەپ, قۇرمەتتەۋ الدە دە كەمشىن ەكەنىن ەسكە سالعىم كەلەدى.
ازىرگە اقاننىڭ تۋعان اۋىلىندا ونىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن ءبىر مەكتەپ بار ەكەنىن ەستىگەنبىز.
ال جازۋشىنىڭ ءىزى قالعان امانگەلدى مەن ارقالىقتا, قوستاناي مەن الماتىدا اقان ەسىمىندە بىردە-ءبىر كوشە, ونىڭ اتىن ارداقتايتىن بىردە-ءبىر نىسان جوق.
قۇدايعا شۇكىر, بۇل كۇندە تاۋەلسىز مەملەكەت بولدىق. وسىلاي بۇكىل حالقىمىز اڭساعان تاۋەلسىزدىكتى ءوزىنىڭ كەيىپكەرى ارقىلى تولعاعان اقاننىڭ ەسىمىن ۇمىتپاي, ۇلىقتاۋعا قوزعالىس ءالى بولماي جاتىر.
بۇگىنگى تاڭدا اقاننىڭ وقىرماندارى – ەل-جۇرت ازاماتتارى بىرىگىپ, ونىڭ ەسىمىنە ەگەمەن ەلدىڭ ەلورداسىندا ءبىر كوشە بەرىلسە دەگەن ۇسىنىسىن قالالىق ونوماستيكا كوميسسياسىنىڭ نازارىنا «استانا اقشامى» گازەتى ارقىلى جەتكىزگىم كەلەدى. بۇل ازات ەلدىڭ استاناسى ءۇشىن اقان نۇرمانوۆ سياقتى بۇكىل وقىرمان جانە ادەبي قاۋىم باياعىدان بەرى كلاسسيك دەپ تانىعان جازۋشى ەسىمىن قاستەرلەۋدىڭ ۇلتتىق ۇلگىسى بولارى ءسوزسىز. سايىپ كەلگەندە, 1916 جىلعى تورعايداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ ساردارى, حالىق باتىرى امانگەلدى يمانوۆتىڭ سەنىمدى سەرىگى بولعان, تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەستە جانىن قيعان كەيكى مەرگەن كوكەمباەۆتاي اڭىز ادامنىڭ كوركەم بەينەسىن سومداعان سۋرەتكەر اقان نۇرمانوۆ قالاي قاستەرلەسەك تە, سوعان لايىقتى تۇلعا. بۇل شارا بۇگىن ءبىز قۇرىپ جاتقان «جاڭا قازاقستان» تاريحىنا جازىلىپ قالار, ۇرپاققا ۇلگى جاسامپاز ءىسىمىزدىڭ ءبىرى بولار ەدى.
سەرىك تۇرعىنبەكۇلى, اقىن, حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
