كەشە «استانا وپەرا» تەاترىندا «اباي» وپەراسىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. كورنەكتى كومپوزيتورلارىمىز احمەت جۇبانوۆ پەن لاتيف ءحاميديدىڭ اتالمىش مۋزىكالىق تۋىندىسى (ليبرەتتو اۆتورى – م. اۋەزوۆ) استانالىق تەاتردا العاش رەت قويىلىپ وتىر.
كورەرمەن بۇل وپەرانى كوپ كۇتتى. ويتكەنى, قويىلىمنىڭ شىعارماشىلىق قۇرامى ادەتتەگىدەن وزگەشە. الدىمەن, ەسىمىن بۇكىل ەل بىلەتىن ديريجەر الان بورىباەۆ تۋرالى ايتايىق. الەمنىڭ «مەن» دەگەن ايگىلى تەاترلارىندا قىزمەت ىستەگەن الان – «استانا وپەراعا» اتتاي قالاپ شاقىرىلعان ديريجەر. ال «اباي» – ونىڭ استانالىق ۇجىمداعى العاشقى جۇمىسى. بۇدان بۇرىن ول گەرمانيادا وسى وپەرانىڭ ەۋروپالىق پرەمەراسىن جاساعان بولاتىن. قويىلىمداعى باستى پارتيالار مايرا مۇحامەدقىزى, سۇندەت بايعوجين, تالعات مۇساباەۆ, سالتانات احمەتوۆالارعا تيەسىلى.
وپەرانىڭ قويۋشى-رەجيسسەرى – اتاقتى وپەرا ءانشىسى ماريو دەل موناكونىڭ ۇلى دجانكارلو دەل موناكو. «ۇيات تا بولسا, ايتايىن, العاشىندا ماعان وسى وپەرا تۋرالى ۇسىنىس تۇسكەندە, ابايدىڭ كىم ەكەنىن بىلمەگەن ەدىم. كەيىن اباي تۇلعاسىمەن جاقىنىراق تانىسا كەلە, ونىڭ قازاق حالقىنىڭ قوعامدىق-ساياسي جانە رۋحاني ومىرىندەگى ماڭىزدى ءرولىن اڭعاردىم. باقسام, اباي دالا پايعامبارى ەكەن. وپەرانى قوياردا قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن زەرتتەپ, ءاربىر دەتالعا ءمان بەردىم» دەيدى رەجيسسەر. جۇرگەن جەرىندە سول ەلدىڭ باس كيىمىنە ايرىقشا نازار اۋداراتىن دەل موناكونىڭ باسىنا قازاقتىڭ تاقياسى جاراسا قاپتى. ءوزى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا «نەلىكتەن بۇل وپەرانى قازاقستاندىق رەجيسسەرلەر قويمايدى؟» دەگەن ءتىلشىنىڭ سۇراعىنا ازداپ شامدانىپ قالدى. «ونەردە شەكارا جوق. ماسەلەن, كيىز ۇيگە 200 ادامدى سىيعىزا المايسىز. ال تەاتردىڭ ۇلكەن زالىنا ودان دا كوپ كورەرمەن سىيىپ كەتەدى. تۇپتەپ كەلگەندە, اباي – جالپى ادامزاتقا ورتاق تۇلعا» دەدى يتاليالىق رەجيسسەر.
ال رەجيسسەردىڭ كەڭەسشىسى, قر حالىق ءارتىسى ەسمۇقان وباەۆ يتاليالىق ارىپتەستەرى قويعان قويىلىم ءبىز بۇرىن كورگەن سپەكتاكلدەرگە ۇقسامايتىندىعىن ايتادى. «اباي» وپەراسى الماتىداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىندا 1944 جىلدان بەرى قويىلىپ كەلەدى. وندا سەركەباەۆ, قوڭىراتباەۆ, دوسىمجانوۆ, جامانوۆا, بايسەيىتوۆالار شىرقادى. ەندى وسى وپەرا زاماناۋي نۇسقادا قويىلىپ وتىر. قامشىسىن سەرمەپ, شوقپارىن سۇيرەتىپ جۇرەتىن قازاقتار جوق مۇندا. ءبارى دە – تارتىلعان اتتاي, سىپتاي قازاقتار. اشىققان, ازاتتىقتى اڭساعان قازاقتار» دەيدى ول ويىن بۇكپەي.
قويىلىمنىڭ بەزەندىرىلۋى ساحنا سۋرەتشىسى ەتسيو فريدجەريو مەن كوستيۋم جونىندەگى سۋرەتشى فرانكا سكۋارچاپينوعا جۇكتەلگەن ەكەن. ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا فريدجەريو دەكوراتسيانى ويلاستىرعاندا قازاق مادەنيەتىنىڭ كەمەلدەنگەن تۇسىن كورسەتۋگە باسىمدىق بەرگەنىن ءتۇسىندىردى. فريدجەريو بۇعان دەيىن استانالىقتارعا «اققۋ كولى», «ۇيقىداعى ارۋ», «رومەو مەن دجۋلەتتا» قويىلىمدارىنداعى جۇمىسىمەن تانىلعان بولاتىن. ادەتتە تەك ارتىستەردىڭ كوڭىل-كۇيىنە قاراپ اسەرلەنەتىن كورەرمەن «اباي» پرەمەراسىندا 3D تەحنولوگياسىنىڭ كومەگىمەن جاسالعان بەينەينستاللياتسيالاردى كورىپ تاڭداي قاقتى. بۇل, ارينە – فريدجەريونىڭ ەڭبەگى.
كوستيۋم جونىندەگى سۋرەتشى فرانكا سكۋارچاپينو دا كيىم تىگۋدىڭ ەڭ وزىق ءداستۇرىن ساقتاپ قالعان يتاليا ەلىنەن ارنايى شاقىرىلعان. ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرى ءۇشىن اتىشۋلى «وسكار» سىيلىعىن جەڭىپ العان سۋرەتشى ەڭ الدىمەن, قازاقتىڭ ۇلتتىق باس كيىمدەرى مەن وقالى ەتىكتەرىنىڭ ەسكيزىنە ەرەكشە ءمان بەرگەن ەكەن. ءوزى قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىمەن تانىساردا مۇراجاي مەن كىتاپحانالارداعى ەسكى سۋرەتتەر مەن دەرەكتەردىڭ كومەگىنە جۇگىنىپتى. ال, سپەكتاكلدەگى بيلەردى قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى تۇرسىنبەك نۇرقاليەۆ پەن عاليا بورىباەۆا قويعان.
«اباي» وپەراسى تۋرالى ايتىلا باستاعاننان-اق, ونەر سىنشىلارى ونى «قازاقستاننىڭ مادەني ومىرىندە ەلەۋلى رەزونانس تۋعىزادى» دەپ بولجاعان بولاتىن. ال, الان بورىباەۆ قويىلىمدى «كۇللى الەمگە ۇيالماي كورسەتەتىن ەكسپورتتىق قويىلىم» دەپ باعالادى. دەگەنمەن, نەگىزگى باعا – قاشاندا مارتەبەلى كورەرمەننىڭ ەنشىسىندە.
روزا ارەن
