جاقىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى قۇرىلىس الاڭىندا الىپ كران قۇلادى. ابىروي بولعاندا, ادام شىعىنى جوق. جالپى, بۇل قازاقستاننىڭ استاناسىنداعى ءبىرىنشى جاعداي ەمەس. بۇعان دەيىن دە قۇرىلىس ورىندارىنداعى وقىس جاعدايلار تىركەلگەن بولاتىن. ءتىپتى ادام ءولىمى دە بار. وسىنداي قايعىلى جاعدايلاردى بولدىرماۋ, ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەگەن ءجون؟
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن ماجىلىسىندە جۇمىس ورنىندا مۇگەدەك بولعان جاندارعا الەۋمەتتىك قولداۋدى كۇشەيتىپ, ولاردىڭ قاتارىن ازايتۋ ءۇشىن ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىنە باسا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن.
حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا, الەمدە جىل سايىن وندىرىستە 2,3 ميلليون ادام قايتىس بولادى. ولاردىڭ 350 مىڭى باقىتسىز جاعدايلاردىڭ قۇربانى. ەكى ميلليوننان استام ادام وندىرىستە ءجۇرىپ تاپقان اۋرۋ-سىرقاۋدىڭ سالدارىنان ومىردەن وتەدى ەكەن. وندىرىستىك جاراقاتتىڭ ناتيجەسىندە جىل سايىن 313 ميلليوننان استام ادام مۇگەدەك بولادى.
قازاقستاندا جىل سايىن وندىرىستىك جاراقاتتان 200-دەن استام ادام قايتىس بولادى. راس, ەلىمىزدە جىلدان جىلعا وندىرىستەگى ءولىمنىڭ ازايۋى بايقالىپ وتىر. بىراق سوعان قاراماستان كوپتەگەن كاسىپورىنداردا ءولىم-ءجىتىم ءالى دە بولسا جوعارى. ال ونىڭ 65 پايىزدان استامى جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ كىناسىنەن بولادى.
جۇمىس بەرۋشىلەر مەن جۇمىسشىلار اراسىنداعى ءتيىمدى ەڭبەك قارىم-قاتىناسىن قالىپتاستىرۋدىڭ باستى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى – ۇجىمدىق جانە جەكە ەڭبەك شارتى. ۇجىمدىق شارت – جۇمىس بەرۋشى مەن جۇمىسشىلار وكىلدەرى اراسىنداعى جازباشا كەلىسىم. وندا قوسىمشا ەڭبەك جاعدايلارى, ەڭبەكاقى جۇيەسىن ىنتالاندىرۋ, جۇمىسشىلاردى الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارى كورسەتىلەدى.
2017 جىلمەن سالىستىرعاندا, 2018 جىلى ۇجىمدىق ەڭبەك شارتى 16 پايىزعا ارتقان. الايدا بۇل جۇمىس ىستەپ تۇرعان كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ بار-جوعى 41 پايىزىن عانا قامتيدى. باستاۋىش كاسىپوداق ۇيىمدارى بار كاسىپورىنداردىڭ 98 پايىزىندا ۇجىمدىق شارت جاسالعان.
جەكە ەڭبەك شارتىن جاساۋعا بايلانىستى دا وسىنداي پروبلەمالىق جاعدايلار بار. ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە قاراعاندا, 2018 جىلدىڭ باسىندا ەڭبەك قاتىناستارىنا بايلانىستى جۇمىس بەرۋشىلەر مەن ءبىر ميلليونعا جۋىق جالدامالى جۇمىسشىلار اراسىندا شارت جاسالماعان بولىپ شىقتى. ەڭبەك شارتىنىڭ بولماۋى جۇمىسشىلاردى ەڭبەك قۇقىن قورعاۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرۋمەن بىرگە ولاردى الەۋمەتتىك جانە زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى جاعدايلاردىڭ بارلىعىنان جۇرداي ەتەدى. ماسەلەن, ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى «ابۋ دابي پلازا» قۇرىلىس الاڭىندا ەڭبەك شارتى جاسالماي جۇمىس ىستەگەن «ستروي كونتراكت» كومپانياسىنىڭ 45 جۇمىسشىسى ەشقانداي ەسكەرتۋسىز, ەكى ايدىڭ ايلىعىن الماي جۇمىستان شىعارىلعان.
وسىنداي كەلەڭسىز جاعدايلاردى بولدىرماۋ ءۇشىن كاسىپوداقتار فەدەراتسياسى الەۋمەتتىك ارىپتەستەرمەن, ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ «ەڭبەك شارتىن جاسا!» رەسپۋبليكالىق اكتسياسىن وتكىزگەن. اكتسيا كەزىندە 10 مىڭنان اسا جۇمىس بەرۋشى 37 مىڭ جۇمىسشىمەن ەڭبەك قاتىناستارىنا بايلانىستى شارت جاساعان. مۇنىڭ ءوزى جۇمىسشىلاردىڭ قۇقىن قورعاپ, ولاردىڭ ءومىرىن ساقتاپ, الەۋمەتتىك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
عالىم اسىل
