ەلوردادا №2 پەريناتالدىق ورتالىقتا جاس بوسانعان انا, ارتىنا ءۇش پەرزەنتىن قالدىرىپ دۇنيەدەن كەتە باردى… از عانا مەرزىم ارالىعىندا قايتىس بولعان ءتورتىنشى انانىڭ جايىن ايتامىز دەپ استانا قالاسى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنان حابار كەلدى. وقيعاعا ەلەڭ ەتىپ, قۇرال-سايماندارىن سۇيرەتكەن وتىزدان استام جۋرناليست اكىمدىككە سۋىت جەتتى. جاماناتتى استانا قالاسى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ شتاتتان تىس گينەكولوگى جەتكىزدى.
قازاقتا قارالى حاباردى جەتكىزۋدىڭ ءداستۇرى بار. بۇل دا رەسمي ورگاننىڭ قالىڭ بۇقاراعا قايعىنى جەتكىزگەنى دەسەك, وندا ادەپتەن وزباعانىن قالار ەدىك. الايدا اكىمدىك الدىنا جيىلعان ءدۇيىم جۇرتتىڭ ىزاسىنا تيگەنى باق وكىلدەرىنىڭ الدىنا شىققان قىزمەتكەردىڭ ەش دايىندىقسىز كەلگەنى, بىزدەرمەن اشىق اڭگىمەدەن تايساقتاپ, «فاكتىلەردىڭ ءبارى كوميسسيا شەشىمىنەن كەيىن ايتىلادى» دەپ سوزبۇيداعا سالعانى. مۇمكىن, ول ءوز ءىسىنىڭ بىلىكتى مامانى بولار, كوپشىلىك الدىنا شىعىپ ۇيرەنبەگەن شىعار؟ ءبىز ونىڭ جەكە باسىنا تيىسكەلى وتىرعانىمىز جوق. بىراق باسقارما تاراپىنان جاۋاپكەرشىلىك بولۋى ءتيىس ەدى. وسىنشاما جۇرتتى ءۇيىرىپ قويىپ, ەلدىڭ بارىنە بەلگىلى جايتتى سىدىرتىپ وتكەنشە, ەلوردا پەرزەنتحانالارىندا نە جۇمىس ءجۇرىپ جاتىر, قانداي شارالار قولدانىلىپ, ادەتتەگى دارىگەرلەردىڭ كۇندەلىكتى تىرلىگىندە نە وزگەرىس بولدى, وسى قازالاردىڭ اقىرى نە ناتيجە بەردى دەگەن كوبىمىزدىڭ كوكەيىمىزدە جۇرگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرگەنى ءجون ەدى. الايدا وسى جايتتان كەيىن استانالىق ايەلدەردىڭ قايتىس بولعان وقيعاسى كىشىگىرىم «شوۋعا» اينالىپ بارا جاتقانداي سەزىندىك. جاۋاپكەرشىلىك دەگەننەن شىعادى, الدىندا ءۇش ايەلدىڭ قازاسىنىڭ كوميسسيا شەشىمى ون كۇندە دايىن بولادى دەپ رەسمي جاريالاعان بولاتىن. ءالى حابار جوق. ايعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى.
تىرىلەردى دە ويلايىق
ءبىر ايدان بەرى بىرىنەن سوڭ ءبىرى بالا ۇستىندە قايتىس بولىپ جاتقان وقيعالارعا ءالى ۇيرەنىسكەن جوقپىز. ەستىگەن سايىن, ارتىندا شۋلاپ قالعان بالالارىن ويلايمىز. قايتىس بولعان ءبىر كەلىنشەكتىڭ جان جارىنىڭ اڭگىمەسىنە قۇلاق تۇرسەك, توعىز اي بويىندا كەلىنشەگى ءوزىن جامان سەزىنبەگەن ەكەن. جۇكتىلىك تابيعي قۇبىلىس دەسەك, وندا ساۋ ادامدى اجالعا قولدان بەرگەن دارىگەرلەرگە دە ساۋالىمىز بار. بۇل رەتتە, باقي بولعان كەلىنشەكتەردىڭ ارتىندا قالعان جەتىمەكتەرىن جەتىلدىرۋ جۇگىنىڭ ءبىر مىسقالى دارىگەرلەر, سولار جۇمىس ىستەيتىن پەريناتالدىق ورتالىق, ودان قالدى باسقارماعا دا تيەسىلى بولۋى ءتيىس. بالا جەتىلىپ ازامات بولعانعا دەيىن جاۋاپكەرشىلىگى جۇگىن وتباسىنا قالدىرماۋى – مەملەكەت تاراپىنان شەشىلەتىن جايت. ويتكەنى جىل سايىن رەسپۋبليكا بويىنشا 60-تاي انا بالا ۇستىندە كوز جۇمادى ەكەن.
ەندىگى اڭگىمە ايى-كۇنى جەتىپ وتىرعاندار جايىندا بولماق. سوڭعى وقيعالاردىڭ حابارى ولاردىڭ دا قۇلاعىنا جەتتى. ونسىز دا ءۇرپيىپ كۇنىن ساناپ جۇرگەندەردىڭ ويى ونعا كەتەرى انىق. ءبارى بىردەي شەتەل اسىپ, جايلى جەردە ءسابيىن دۇنيەگە الىپ كەلە المايدى. كەرەك دەسەڭىز, وسى پەرزەنتحانالاردىڭ اقىلى بولىمىندە تۋعا دا كوبىنىڭ قاراجاتى جەتپەيدى.
بۇگىندە ەلوردادا قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنا قارايتىن 37 مەديتسينالىق ۇيىم بار. ونىڭ ىشىندە 3 پەريناتالدىق ورتالىق, 3 وتباسى دەنساۋلىعى ورتالىعى جانە 16 امبۋلاتورلىق-ەمحانالىق ءبولىمى مەن 13 قالالىق ەمحانا بار. وسى مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ بارىندە ايەلدەر كونسۋلتاتسياسى جۇمىس ىستەيدى. سوڭعى جاعدايلاردان كەيىن ەكىقابات ايەلدەرمەن جۇمىس ىستەپ وتىرعان پسيحولوگ بار ما؟!
بۇرىندارى مۇنداي ءولىم وقيعالارى كوپشىلىككە جەتپەيتىن. قازىرگى كۇندە ونى ەلگە جەتكىزۋدى لايىقتى ساناپتى. ايتا كەتۋ كەرەك, كەز كەلگەن جامان حاباردىڭ سالدارى بار. اشىق قوعام قۇرۋعا كىرىسكەن ەكەنبىز, وندا ونىڭ سالدارىمەن دە جۇمىس ىستەۋدى ۇيرەنەيىك. باسقا باسقا ءدال قازىر ەكىقابات ايەلدەر ءۇشىن دارىگەرلەردىڭ كومەگىنەن بۇرىن پسيحولوگتاردىڭ كەڭەسى وتە قاجەت.
العاشقى كىسى ولىمىنەن بەرى از ۋاقىت وتكەن جوق, پەرزەنتحانالاردىڭ ءبىرى جۋرناليستەرگە ەسىگىن اشقان جوق. جوسپارلى تۇردە پەريناتالدىق ورتالىقتارعا پرەسس-تۋر جاساتىپ, بوسانىپ جاتقان ايەلدەردىڭ قۋانىشىن, بوساندىرىپ جۇرگەن اق حالاتتى جانداردىڭ ەڭبەگىن كورسەتۋگە ەشكىم تىرىسپادى. سول ارقىلى بولعان وقيعانى فاكت دەپ قابىلداپ, قوعام الدىندا اقتالىپ, جاعدايدى باسقارۋ ءۇشىن ارتىق ارەكەت ەتۋگە ەشكىم تىرىسپادى. بۇدان شىعاتىنى رەسپۋبليكا جانە قالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ كەز كەلگەن وقىس جاعدايعا دايىن ەمەستىگىنىڭ ءبىر كورىنىسى دەمەسكە امالىڭ جوق.
سالاداعى احۋال تۇراقتى ما؟
ەلوردادا ورىن العان ءتورت ايەلدىڭ قازاسى قوعامدى از دۇرلىكتەرگەن جوق. قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ پرەمەر-مينيستردىڭ الدىندا استانا مەن جالپى قازاقستان بويىنشا پەرزەنتحانالارداعى ادام ولىمىنە قاتىستى ەسەپ بەرۋىنە تۋرا كەلدى. مينيستر مىرزا «كادردىڭ جەتىسپەۋى» دەگەن ماسەلەنى حابارلادى. ەگەر كادر ماسەلەسىن شەشپەسە, نەگە مينيستر بولىپ وتىر دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ەكىنشى ايتقانى «كوپ وڭىردە دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارمالارىندا باسشى جوق» دەگەن ءسوزىنىڭ ءبىزدىڭ ەلورداعا قاتىسى جوق.
سونىمەن بىرگە باقىتجان ساعىنتاەۆ استانا اكىمى اسەت يسەكەشەۆتەن دە قايتىس بولعان ءتورت بىردەي ايەلدىڭ سۇراۋىن سۇرادى. ەلوردا باسشىسى «بارلىق جاعداي بويىنشا پەريناتالدى ورتالىقتىڭ ماماندارىمەن جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر, بارلىق جاعداي تالقىلاندى, ناقتى شارالار قابىلداندى. ءبىز يزرايلدەن تاجىريبەلى مامانداردى شاقىردىق, بۇل ماسەلە باقىلاۋدا» دەپ جاۋاپ بەردى.
وسى جيىندا مينيستر ءبىرتانوۆتىڭ پرەمەر-ءمينيستردىڭ الدىندا ايتقان: «2018 جىلدىڭ التى ايى بويىنشا جالپى مەديتسينا-دەموگرافيالىق احۋالى تۇراقتى» دەگەن ءسوزى كوڭىلگە دەمەۋ بولدى.
سوڭعى ءولىم وسى بولسا يگى ەدى
اجال حاق. قاتەرلى اۋرۋلاردان كوز جۇمىپ جاتقانداردىڭ, توسىننان كەلگەن كەسەلدەن, وقىستان بولعان اپاتتان كوز جۇمعاندارى قانشاما. ال ەلوردادا ورىن العان ءتورت ايەلدىڭ قازاسىنا وسىنشاما نەگە سىلكىندىك؟ سەبەبى جۇكتىلىك اۋرۋ ەمەس. بالشىقتان ادام جاساي الماي وتىرعاندا دەموگرافيامىزدى كوگەرتەتىن كەلىنشەكتەردىڭ ءولىمى تەك وتباسىنا عانا ەمەس, قوعام ءۇشىن دە اۋىر.
دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ بولاشاق انالارعا: «جۇكتىلىكتى الدىن الا جوسپارلاپ, ەسەپكە ەرتەرەك تۇرۋلارى ءتيىس جانە ءبارى جاقسى ءوتۋى ءۇشىن ءوز دەنساۋلىعىنا ءمان بەرۋى كەرەك» دەپ كەڭەس بەردى. ايتا كەتۋ كەرەك, جايشىلىقتا ايەلدەر بالانى جوسپارلامايدى, جۇقالاپ جەتكىزسەك, ەكىقابات بولعانىن ءبىر-اق بىلەدى. ول پروتسەسكە ءمان بەرمەي, قۇداي بەردى دەپ الدارقاتا قويامىز. سولاي-اق بولسىن. ءارى قاراي جۇكتى ايەلدەرمەن جۇمىس ىستەۋ – ايەلدەر كونسۋلتاتسياسىنىڭ مىندەتىندە. ەگەر وسىعان دەيىن مينيستر ايتىپ وتكەندەي, «جۇكتىلىككە دايىندالماسا», «جۇكتى بولسا دا, ەرتەرەك ەسەپكە تۇرماسا» وندا ايەلدەر دەنساۋلىعىنا جاۋاپ بەرەتىن دارىگەرلەر تاراپىنان جۇمىس دۇرىس جۇرگىزىلىپ جاتقان جوق. ايتپەسە, جۇكتى ايەلدەردىڭ جانى ەكەۋ ەمەس, ودان باسقا, وزىنە ءوزىنىڭ قاستىعى تاعى جوق. بۇل رەتتە, كوپ كەلىنشەك: «ايىنا تەكسەرىلۋگە بارامىز, قاعازدان باسىن كوتەرمەگەن دارىگەردىڭ: «ءبارى نورمالنو ما؟» دەگەن ءسوزىن عانا ەستيمىز دەپ جاتادى. بۇل دا راس. ىسىنە نەمقۇرايلى قارايتىندار بارلىق سالادا دا كەزدەسەدى. ونىڭ ۇستىنە ەلوردالىق دارىگەرلەردىڭ جۇكتەمەسى شامادان تىس كوپ ەكەنى جاسىرىن ەمەس. دەمەك, دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ جۇكتى ايەلدەر تۇرعىسىنداعى قىزمەتىن قايتا قاراپ, كەتكەن كەمشىلىكتەردەن, ورنى تولماس قاتەلىكتەردەن ناتيجە شىعارىپ, جاڭا كوزقاراسپەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قايتا تۇزەۋ كەرەگىن تالاپ ەتەمىز.
ايتپەسە, ناعىز «شوۋ» سوندا باستالادى. جۇكتى ايەلدىڭ قازاسىنا دا, جەتىم قالعانداردىڭ كوز جاسىنا دا جۇرەگى يىمەيتىن تاسمەڭىرەۋ ادامى بار قوعامدى قالىپتاستىرامىز.
