نەگە ەكەنىن قايدام, استانا ماعان سۋىق, قاتالداۋ كورىنەتىن. البەتتە, بۇرىن-سوڭدى ءبىر اي دا تۇراقتاماعان بوتەن قالاعا باس سالىپ باۋىر باسۋ دا قيىن شىعار. ۇلكەن قالانىڭ ادامدارىندا مەيىرىم از دەگەن سىڭارجاق ويدى دا ءسىڭىرىپ العام تاعى. ءتۇرلى بەينەسيۋجەت كورىپ ءجۇرمىز عوي. كوپ كىسى كوشەدە قۇلاپ جاتقان ادامدى اتتاپ-بۇتتاپ وتە شىعادى. قولىنداعى بالىشىمەن ءبولىسۋدى وتىنگەن ءمۇساپىردى جانىنا جولاتپاي, قۋىپ جىبەرەدى. بۇل – باتىستا. ال مۇندا قالاي؟ جالپى, استانالىقتاردىڭ جۇرەگىندە جاناشىرلىق, قامقورلىق سياقتى ىزگى قاسيەتتەر جوعالماعان با؟ وسىنى بىلمەك بولىپ, الەۋمەتتىك ەكسپەريمەنت جۇرگىزدىك…
ءفوتوتىلشى جىگىت ەكەۋمىز كەلىسىپ العانبىز. ول كوشەنىڭ ارعى بەتىندەگى اعاشتاردىڭ تاساسىندا جاسىرىنىپ تۇرادى. مەن مۇگەدەكتەر ارباسىنا وتىرىپ, تروتۋارمەن ءجۇرۋىم كەرەك. ادەيى ويلى-قىرلى جەردى تاڭداپ الدىق. كەدەرگىدەن وتە الماي تۇرعانىمدا جانىمداعى جۇرتتىڭ نە ىستەيتىنىن بىلەيىن دەدىك.
ءجۇرىپ كەلەم, ءجۇرىپ كەلەم… استىمدا – اربا. انشەيىندە وي-شۇڭقىردى بايقامايدى ەكەنبىز. ليۋكتىڭ قاقپاعىن اينالىپ ءوتۋدىڭ ءوزى اجەپتاۋىر اۋرەگە سالدى. سول ارادا-اق ارتتا كەلە جاتقان اعاي «قانە, قارىنداسىم» دەپ, كومەكتەسە كەتتى. جانى قالماي, بايەك بولىپ ءجۇر:
– قاي جەرگە باراسىڭ؟ جولدان وتكىزىپ جىبەرەيىن…
ۇياتتان ورتەنىپ بارام. ورتەنىپ بارادى ەكەم دەپ, ءدال قازىر اربانى تاستاپ, تۇرا قاشسام, ەكسپەريمەنتتىڭ كۇل-تالقانى شىعاتىنىن بىلەم. امال جوق, سەزدىرمەدىم.
– وسى قيىلىسقا دەيىن… قازىر قۇربىم كەلەدى. كوپ راحمەت!
الگى كىسى ۇزادى-اۋ دەگەندە, قايتا قوزعالدىم. ەندىگى مىندەت – كوشەنى كەسىپ ءوتۋ. فوتوتىلشىمىزگە قاراپ ەدىم, «وتە بەر» دەگەندەي يەك قاقتى. كولىكتەردىڭ كوپتەۋ توبى جاقىنداعاندا, ءبىسمىللامدى ايتىپ, جولاق جولعا ءتۇستىم. ايتپاقشى, ارباعا ارناپ جاسالعان پاندۋستار ىڭعايسىز ەكەن. ءتۇسۋ بۇرىشى تىم ۇلكەن بولعاندىقتان, اقىرىن سىرعۋ مۇمكىن ەمەس. ەكپىنمەن تۇسەسىڭ. مەنىڭ جولدان وتپەك نيەتىمدى بايقاي سالا بارلىعى كىلت توقتادى. ءدال قازىر وزىمە قانشا كوزدىڭ تەسىلە قاراپ تۇرعانىن ءبىلىپ كەلەم. ەكى-ءۇش مەتردەي جەرگە بارعانىمدا, اربانىڭ ارقالىعىنا ءىلۋلى تۇرعان سومكەم قۇلاپ ءتۇستى. بۇل دا ستسەناري بويىنشا. سول-اق ەكەن, اۆتوبۋستىڭ جۇرگىزۋشىسى «با-ا-اپ» دەپ, سيگنال باستى. «ارتىڭا قارا» دەگەنى. كوز قيىعىمدى سالسام, ورتا جاستاعى ءبىر ايەل جۇگىرىپ كەلە جاتىر.
– مىنە, جانىم. قۇلاپ قالدى…
سومكەنى قاعىپ, قولىما بەردى دە, اربانى يتەرىپ, كەلەسى بەتكە ءجۇردى.
– قايدا باراتىن ەدىڭ, قارعام؟ اپارىپ تاستايىن سەنى.
– ۆوكزالدىڭ الدىنا جەتكىزىپ تاستاڭىزشى.
– ءا-ءا-ءا, دوستارىڭدى كۇتىپ الماقشىسىڭ با؟ جارا-ا-ايسىڭ!
ءوزى ارا-تۇرا ىڭىلداپ, اندەتىپ قويادى. ۆوكزالعا كەلدىك.
– وسىندا قالدىرا سالىڭىز, – دەدىم قىسىلىپ.
– ويبۋ-ۋ-ۋي, بالاپانىم-اۋ. باسىڭنان كۇن ءوتىپ كەتەدى. بۇل جەر ىستىق. كولەڭكەگە توقتايمىز قازىر.
بەيتانىس جاننىڭ مۇنشالىقتى قامقورلىعىنا ىشتەي ريزامىن. سول ارادا بەس-ون مينۋت بوگەلىپ, دۇكەن جاققا بەت الدىم.
دۇكەن كوپ دەيمىز, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا ارنالعان جاعدايى بار دۇكەندى ارەڭ تاپتىم, الايدا. بىرەۋىندە پاندۋس جوق, بىرەۋىنىڭ ەسىگى تار, اربا سىيمايدى. ەسىك الدىندا اڭىرىپ تۇرعانىمدى بايقاعان جىگىت دەرەۋ جەتىپ كەلدى.
– ىشكە كىرەسىز بە؟
– ءيا, مۇمكىن بولسا…
ارتىق اۋىز سوزگە كەلمەستەن, اربانى يتەرىپ, دۇكەنگە كىرگىزدى. كەزەكتە تۇرعان كىسى كوپ ەكەن. مەنىڭ دە ىزدەگەنىم سول. سورەدە جاتقان ءبىر شوكولاد پەن ساعىزدى الدىم دا, كاسساعا جىلجىدىم. الدىمدا بەس-التى ادام بار. شەتكەرىرەك تۇرعانى مەنى كوردى دە, ىسىرىلىپ ورىن بەردى. ارتىنشا باسقالارى دا بۇرىلىپ, ىعىسىپ جاتىر.
– وتە بەرىڭىز, – دەيدى ءبارى…
بۇدان سوڭ, قالالىق الاڭ, مينيسترلىكتەر ءۇيى, بايتەرەكتىڭ ماڭىنا باردىق. قاي جەردە دە ارباداعى ادامعا دەگەن اڭقىلداق كوڭىلدەردى بايقادىم. تەك… اياپ قاراعاندارى جامان. مۇگەدەكتەر دە – قوعامنىڭ باسقالار سەكىلدى تولىققاندى ءبىر مۇشەسى عوي. ولاردى اۋلاقتان اياعاننان گورى ءىش تارتىپ, جاقىنسىنعان جاقسىراق اسەر ەتەدى ەكەن.
ءدال وسىعان ۇقساس الەۋمەتتىك ەكسپەريمەنت رەسەيدە دە جاسالىپتى. بىراق ولاردىڭ ناتيجەسى بىزدىكىندەي بولىپ شىقپادى. جۋرناليست كەدىر-بۇدىر جول ورتاسىندا ارباسىن ءارى جىلجىتا الماي تۇرىپ قالعان ەدى. ءۇش-ءتورت مەتر جەردە تۇرعان قىزداردىڭ بىرەۋى كەلىپ, كومەكتەسۋگە جارامادى. سۋرەتكە ءتۇسىپ, وزدەرىنشە اۋرە.
مۇنداي جايتتىڭ بىزدە دە قايتالانباعانىنا قۋاندىق. ادامشىلىقتىڭ جوعالماعانىنا كوزىمىز جەتتى.
بوتاكوز ماراتقىزى
