قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى ءا.تارازي استانا تۇرعىنى بولعانى – ەلوردالىقتار ءۇشىن بيىك مارتەبە. استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا كورنەكتى جازۋشى, دراماتۋرگ, كينوستسەناريست, مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اكىم تارازيدىڭ 85 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «ادەبيەت شاھارىنىڭ اكىمى» اتتى ادەبي كەشى ءوتتى. بۇل كەش III حالىقارالىق وقۋ كونگرەسى اياسىندا وتكەندىكتەن وعان الىس-جاقىن ەلدەن كەلگەن قالامگەرلەر, زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىسىپ, سارابدال سۋرەتكەردىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى جايىندا تاعىلىمدى ءسوز ءوربىتتى.
قازاق ادەبيەتى تاريحىندا «الپىسىنشى جىلعىلار» دەگەن ادەمى تىركەس بار. بۇل وتكەن عاسىردىڭ الپىسىنشى جىلدارى ادەبيەتكە ۇلكەن سىلكىنىس, سونى ىزدەنىس اكەلگەن بۋىنعا قاراپ ايتىلعان. كەڭەس قوعامىنىڭ ۇزاق جىلداردان كەيىنگى ءتۇرلى قيىنشىلىقتان قاجىپ, ءسال جىلىمىق ورناعان كەزەڭىندە كەلگەن تولقىننىڭ زامانعا دەگەن, ومىرگە دەگەن, ادەبيەتكە دەگەن كوزقاراستارى جۇرتشىلىقتى جالت قاراتتى. سوندىقتان ولاردى ەل ءالى كۇنگە دەيىن جادىنان شىعارمايدى.
مىنە, وسىنداي تالانتتى بۋىننىڭ اراسىندا اكىم اعامىزدىڭ دا ورنى بولەك بولدى. العاشقى «قۇيرىقتى جۇلدىز» پوۆەسىمەن جارق ەتە قالعان ءسوز زەرگەرى پروزا سالاسىندا ءونىمدى ەڭبەك ەتتى. «بۇلتقا سالعان ۇياسىن», «تاسجارعان», «كەن», «باسىنان قاراتاۋدىڭ» جانە تاعى باسقا كىتاپتارى جارىققا شىقتى. بۇل جيناقتاردان جازۋشىنىڭ ەشكىمگە ۇقسامايتىن قولتاڭباسىن كورەسىز. ونىڭ كەيىپكەرلەرى ۇنەمى قوعامعا, ورتاعا قارسىلىق تانىتىپ, پسيحولوگيالىق كۇيزەلىستى باستان كەشىپ جۇرەدى. اقىرى, سول جولدا ءوز-ءوزىن قۇرباندىققا شالادى. الاش ارداقتىسى مۇستافا شوقاي تۋرالى العاش رومان جازعان دا – وسى كىسى. كەيىن اۆتوردىڭ ستسەناريىمەن تانىمال رەجيسسەر ساتىبالدى نارىمبەتوۆ كينو ءتۇسىردى. سۋرەتكەردىڭ دراماتۋرگيا سالاسىنداعى ەڭبەگى دە – ءبىر توبە. قازاق رۋحانياتىنداعى كەنجەلەپ قالعان وسى جانردى كاسىبي بيىككە كوتەردى. ونىڭ «كۇلمەيتىن كومەديا», «جولى بولعىش جىگىت», «جاقسى كىسى» اتتى پەسالارى كەڭەس زامانىندا جازىلسا دا ءدال بۇگىنگى كۇننىڭ بوياماسىز بەينەسىن بەرگەن شىعارمالار دەۋگە بولادى. ايتۋلى تۇلعا سوناۋ ەلۋىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا ماسكەۋدەگى ستسەناريستەردىڭ جوعارعى كۋرسىن تامامداعان. بۇل بولاشاق قالامگەردىڭ كينو سالاسىنا كەلۋىنە اسەر ەتتى. ۇلتتىق كينونىڭ قازىناسىنا اينالعان «تۇلپاردىڭ ءىزى», «ارمان اتامان», «قاراش-قاراش وقيعاسى» سەكىلدى كوركەم فيلمدەردىڭ ستسەناريىن جازدى. ۇزاق جىلدار «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ باس رەداكتورى, قازاقستان كينەماتوگرافيستەر وداعى باسقارماسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولدى.
ادەبي شارا بارىسىندا ءبىز ءسوز ەتكەن جازۋشىنىڭ وسى قىرلارى كەڭىرەك باياندالدى. تىزگىندى ۇستاعان قابىرعالى قالامگەر تولەن ابدىك ادەتتەگى ءداستۇردى بۇزىپ, كەشتى مەرەيتوي يەسىمەن اشىق-جارقىن اڭگىمەلەسۋ تۇرىندە وتكىزدى. سۋرەتكەر قوعام, ۋاقىت, ادەبيەت تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى. ادەبيەتكە بىرگە كەلگەن دوستارى تۋرالى جان تەبىرەنتەرلىك ەستەلىكتەر ايتتى.
«مەن 1933 جىلى ومىرگە كەلدىم. بۇل ەلىمىزگە تونگەن الاپات اشتىقتان كەيىنگى جىل ەدى. حالقىمىز سول كەزدەرى ءۇش ادامنىڭ ەكەۋىنەن ايىرىلدى. قينالعان شاعىمىز كوپ بولدى. بىراق قازاق قيىندىقتى جەڭدى. اكەم اۋداندىق وقۋ ءبولىمىن باسقارىپ تۇرعاندا ءوز ەركىمەن اسكەرگە كەتتى. ماسكەۋدەن بەرلينگە دەيىن باردى. الپىسىنشى جىلدارى كەڭەس وداعىنىڭ مادەنيەتكە كوزقاراسى وزگەردى. ءبىز سول جىلدارى ادەبيەتكە كەلدىك. سول كەزدە قوعامعا ريزا بولماي جۇرەتىنبىز. سونى شىعارمالارىمىزدا استارلاپ كورسەتتىك. مەنىڭ كەيىپكەرلەرىمنىڭ ءبارى دە سوڭىندا قۇربان بولادى. ادامدى تۇزەتەتىن, ءتارتىپ ورناتاتىن پوليتسيا ەمەس, ونىڭ جانى, جۇرەگى» دەپ مەرەيتوي يەسى ارىدەن ءسوز قوزعادى.
ابدىكۇلى ادەبيەتكە تارازيدىڭ ءىزىن باسىپ كەلگەندىگىن اڭگىمەلەدى. «اكىم اعامىزدىڭ 85 جاسقا كەلىپ وتىرعان مەرەيتويى – ادەبيەت قاۋىمى ءۇشىن جەڭىس. ويتكەنى سەكسەن تۇگىلى ەلۋگە جەتپەگەن كەشەگى الاش ازاماتتارى مەن ءوزىڭىزدىڭ باقيعا اتتانىپ كەتكەن دوستارىڭىزدى ايتساق تا بولادى. سوندىقتان ءسىزدىڭ ءبىزدىڭ الدىمىزدا جۇرگەنىڭىز ەل ءۇشىن دە, ءبىز ءۇشىن دە – ۇلكەن ولجا. قالامگەردىڭ قاليحان ىسقاق, سايىن مۇراتبەكوۆ, اقان نۇرمانوۆ, رامازان توقتاروۆ دەگەن جانى جايساڭ دوستارى بولدى. بۇل كىسىلەردىڭ اراسىنداعى دوستىق, سىيلاستىق ەرتەگى سەكىلدى كورىنەتىن» دەپ وتكەن كۇندەرگە وي جۇگىرتسە, پروزاشى دۋلات يسابەكوۆ: «ءبىز ادەبيەتكە اكىم تارازي, ءابىش كەكىلباەۆتان كەيىن كەلىپ, ولاردىڭ العاشقى شىعارمالارىن قىزىعىپ وقىدىق. ازىلمەن ادىپتەلگەن شىعارما ومىرشەڭ بولادى. كەيدە ءبىر سۇرعىلت بوياۋدان تۇراتىن دۇنيەنى وقۋدان جالىعاسىز. اكىمنىڭ قاليحاننىڭ ادەبيەتتە وبرازىن جاساعانى ەسىمنەن كەتپەيدى. تۋرا بولمىسىن سۋرەتپەن سالىپ بەرگەندەي. جازۋشىنىڭ «قۇيرىقتى جۇلدىز» پوۆەسى مەن «مۇستافا شوقاي» رومانى دا اسەرلى جازىلعان. اكىم تارازي مەن ساكەن ءجۇنىسوۆتىڭ كەزىندە دراماتۋرگياعا كەلۋگە كوپ قالامگەر جۇرەكسىندى. جاپ-جاس كەزىندە «كۇلمەيتىن كومەديا» پەساسىن جازدى. ول وداقتىڭ «تەاتر» جۋرنالىنا باسىلدى. قۇر باسىلىپ قويعان جوق, سول توڭىرەكتە ايتىلعان سوزدەر بولدى. ءبىر ءساتتى جازىلعان شىعارمانىڭ ءوزى سەنى حالىققا تەز تانىتادى. وتاندىق كينو سالاسىنا دا ەڭبەگى ءسىڭدى. ونىڭ ستسەناريىنە تۇسكەن كوركەم فيلمدەرگە كورەرمەندەر كوپ جينالاتىن» دەدى ول.
ودان كەيىن ءسوز العان مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, بەلگىلى عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ قالامگەردىڭ كىسىلىك, شىنشىلدىق قاسيەتتەرىنە توقتالسا, جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەۇلى ىنىلىك لەبىزىن ءبىلدىردى. ايتۋلى اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلى ارناۋ ولەڭ وقىدى. كەش سوڭىندا اكىم تارازي جينالعاندارعا العىسىن ايتتى.
