باستى اقپاراتمادەنيەت

ادەبيەتتانۋ الەمىنىڭ بىلگىرى



ادەبيەتتانۋشى-فيلولوگ عالىم, فولكلورتانۋشى, ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى سەرىك نەگيموۆ مەرەيلى 75 جاسقا تولىپ وتىر. قاجىرلى ەڭبەكقورلىعىنىڭ ارقاسىندا فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, قازاقستان الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى, حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى سياقتى اتاقتارعا يە بولدى. عالىمنىڭ اتى ەلىمىزدەن تىس باسقا مەملەكەتتەردە دە كەڭىنەن تانىمال.

سەرىك نىعمەتوللاۇلىنىڭ شىعارماشىلىق جولىنا ۇڭىلەر بولساق, ونىڭ ۇنەمى ىزدەنىس ۇستىندە, اقىرىن ءجۇرىپ, انىق باسىپ كەلە جاتقاندىعىن ايقىن اڭعارۋعا بولادى. «ولەڭ ءومىرى», «اقىن-جىراۋلار پوەزياسىنىڭ بەينەلىلىگى», «ونەرپازدىق ورنەكتەرى», «شەشەندىك ونەر», «حالىق اقىندارى تۆورچەستۆوسىنىڭ كوركەمدىك سيپاتى», «قازاق ولەڭدەرىنىڭ كوركەمدىگى», «اقىن-جىراۋلار پوەزياسى: گەنەزيس. ستيليستيكا. پوەتيكا», «قازاقتىڭ سال-سەرىلەرى» جانە تاعى باسقا كوپتەگەن مونوگرافيالارى مەن عىلىمي ەڭبەكتەرى حالىق اۋىز ادەبيەتى تاقىرىبىنا ارنالعان. «اقىن-جىراۋلىق پوەزياسىنىڭ بەينەلىلىك-كوركەمدىك جۇيەسى» تاقىرىبىندا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعاعان, 400-دەن استام عىلىمي ەڭبەكتىڭ اۆتورى.

ونىڭ زەرتتەۋ تاقىرىبى ءار ­الۋان. قازاق اۋىز ادەبيەتىنەن باستاپ, ءتىل, لينگۆيستيكا, ادەبيەت تەورياسى, شەشەندىك ونەر, سال-سەرىلەر پوەزياسى ماسەلەلەرىنە قاتىستى ايتقان قۇندى وي-پىكىرلەرى ومىرشەڭدىگىمەن, ماڭىز­دىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. ول تۇركى مادەنيەتىنىڭ, جامبىل جاباەۆ, ءماشhۇر ءجۇسىپ كوپەي, ۇستازى ءارى اعاسى مالىك عابدۋللين مۇرالارىنىڭ بىلگىرى سانالادى. عىلىم مەن ۇستازدىق قىزمەتتى تىعىز ۇشتاستىرا بىلگەن سان قىرلى تالانت يەسىنىڭ ۇلتتىق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنا قوسقان ۇلەسى ۇشان- تەڭىز. ۇلتتىق ولەڭ ءورىمىن, اقىن-جىرشىلار ءتىلىن كەشەندى قاراستىرعان عالىمنىڭ «شەشەندىك ونەر» اتتى زەرتتەۋ كىتابى تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندەگى ۇلت ادەبيەتتانۋى مەن مادەنيەتتانۋىنىڭ جاڭاشا قىرىن اشتى.

«ۇستازى مىقتىنىڭ – ۇستانىمى مىقتى» دەگەندەي, الكەي مارعۇلان, بەيسەمباي كەنجەباەۆ, ىسمەت ­كەڭەسباەۆ, مالىك عابدۋللين, سەرىك قيراباەۆ, تۇرسىنبەك كاكىشەۆ, سەيىت قاسقاباسوۆ سىندى كىلەڭ مارقاسقالاردىڭ الدىن كورگەن سەكەڭنىڭ حالىق اۋىز ادەبيەتىنە زەيىن قويۋىنا بىردەن-ءبىر سەبەپكەر ۇستازى ءارى عىلىمي جەتەكشىسى, كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور, ادەبيەت زەرتتەۋشى, اكادەميك مالىك عابدۋللين بولعانىن ەرەكشە مەيىرىممەن ءجيى ەسكە الىپ, ماقتان تۇتادى. ۇستازىنىڭ بويىنداعى كىشىپەيىلدىلىك پەن بار جاقسى ادامي قاسيەتتەردى جانىنا ۇيالاتا ءبىلىپ, زامان وزگەرسە دە, بويىنان وسى اسىل قۇندىلىقتاردى جوعالتپاعان سەكەڭنىڭ سۇيەگىنە بىتكەن تەكتىلىگى مەن تابيعي دارالىعى دا وسىندا. قاي تاقىرىپقا قالام تارتسا دا, عىلىمي وقشاۋ ويلارىمەن, تاباندى پىكىرلەرىمەن ءتانتى ەتەدى, عىلىمنىڭ قيا جولىندا ءوز سوقپاق-سۇرلەۋىن تاپقان ۇلاعاتتى ۇستاز, كورنەكتى عالىم.

مادەنيەتتى قولداۋ جىلى بولىپ بەلگىلەنگەن 2000 جىلى قاراعاندى قالاسىندا رەسپۋبليكالىق اقىندار ايتىسى ءوتتى. وسى ىزگى شارانىڭ قازىلار القاسىندا قادىر مىرزا-ءالى, تۇمانباي مولداعاليەۆ, ساكەن سەرى ءجۇنىسوۆ, اقسەلەۋ سەيدىمبەك, ءجۇرسىن ەرمان باستاعان اقىن-جازۋشىلار باس قوسقان ەدى. قالامگەرلەرگە قوناقاسى بەرىلىپ, اس جەلىنىپ بولىپ, داستارقانعا باتا قايىراردا كەشتى باسقارىپ وتىرعان اقسەلەۋ اعا: «سىزدەر ايىپ ەتپەسەڭىزدەر, تاپ بۇگىن ساقال ساتىسپاي-اق قويايىق. اتام قازاقتا «قوي اسىعى دەمەڭىز, قولىڭا جاقسا ساقا عوي, جاسى كىشى دەمەڭىز, ەلگە جاقسا اعا عوي» دەگەن اتالى ءسوزى بار ەدى عوي. مەن وسى داستارقان باتاسىن قازاقتىڭ شەشەندىك ونەرىن زەردەلەپ, سۇبەلى ەڭبەك جازعان تالانتتى عالىم ءىنىم سەرىك نەگيموۆتەن سۇرايمىن» دەدى. مەن سەكەڭنىڭ جانىندا وتىرعان بولاتىنمىن, مۇندايدى كۇتپەگەن ول ابدىراپ قالدى. قادىر اعا وزىنە ءتان ماڭعازدىقپەن «ءجون ءسوز» دەدى. تەز بويىن جيناپ العان سەكەڭ بۇرىن ءبىز ەستىمەگەن ءبىر كەرەمەت داستارقان باتاسىن ولەڭدەتىپ, تۇيدەك-تۇيدەگىمەن جىبەرگەندە ۇلكەندەر جاعى «وركەنىڭ ءوسسىن!», «كوسەگەڭ كوگەرسىن!» دەپ اق تىلەكتەرىن جاۋدىرىپ جاتتى.

اقسەلەۋ اعا جۇرگەن جەرىندە ۇنەمى سەكەڭدى كوتەرمەلەپ, ناعىز عالىم دەپ وتىراتىن. ءيا, سەكەڭ – ءوزىنىڭ بەكزاتتىعىمەن, ماڭعاز, اق جارما كىرشىكسىز كوڭىلىمەن حالىقتىڭ شىنايى العىسىنا بولەنگەن ازامات. ادال جار. ۇلگىلى اكە. جۇبايى كەنجەكەي جەڭگەمىز ەكەۋى ۇل-قىز تاربيەلەپ, نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان باقىتتى وتباسى. وسى كۇنگە دەيىن كوپتەگەن عىلىم دوكتورلارى مەن عىلىم كانديداتتارىن تاربيەلەگەن سەرىك نەگيموۆتەي ۇستازدىڭ ارمانى جوق شىعار, ءسىرا!

سەرىك وسپان,

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى

 


تاعىدا

admin

«استانا اقشامى» گازەتى

ۇقساس جاڭالىقتار

پىكىر ۇستەۋ

Back to top button