احمەت اعادي,رەسەيدىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى:»قازاقشانى ۇمىتۋىم مۇمكىن ەمەس»

رەسەيگە ەڭبەگى سىڭگەنىمەن بۇل ءوزى – ءبىزدىڭ جەرلەسىمىز. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى بايدىبەك اۋدانىنىڭ تۋماسى. سۇيەگىن سۇراساڭىز… قارعا تامىرلى قازاعىڭ ەمەس… جاتتىعى جانە جوق… اكەسى – كەزىندە كەڭەستەر وداعىنا جەر اۋدارىلىپ كەلگەن يراندىق, اناسى – تاعدىردىڭ جازۋىمەن جاستاي جەتىم قالىپ, وزبەك وتباسىندا تاربيەلەنگەن تاتار قىزى.

تاۋ جاڭعىرتقان تالانت

قاسيەتتى قاراتاۋ باۋرايىندا قوي باققان قاراپايىم شوپاننىڭ قارا سيراق بالاسى قارشادايىنان-اق بالاعىنىڭ «ءبيتى» بارىن بايقاتتى. الدىنداعى اقتىلى قويى جۋساپ جاتقاندا تاۋ-تاستى جاڭعىرتىپ تامىلجىتا ءان سالاتىن. التى قىردان اسپاعانىمەن جاقىن ماڭداعى جۇرتتىڭ قۇلاق قۇرىشىن قاندىرۋعا جارايتىن بالعىن داۋىس يەسى بولاشاقتى الەمنىڭ ايدىك تەاترلارىندا جۇلدىزداي جارقىرايتىن ايگىلى ءارتىس اتانارىن ول ۋاقىتتا ەشكىم بىلمەگەن ەدى.
قايماعى بۇزىلماعان قازاق اۋىلىندا ەرجەتكەن احمەت قاشان ون سەگىزگە تولىپ, اسكەرگە كەتكەنشە ورىسشانى وڭدىرتپاعان كورىنەدى. ايتامىز-اۋ, تىلدەسەرگە ءتىرى ورىس تابىلمايتىن ورتادا وڭ-سولىن تانىسا, تىرلىگىنىڭ تىنىندەي قازاق ءتىلىنىڭ جالىنا جارماسپاي قايتسىن.
القيسسا, سونىمەن الىبەك دىنىشەۆتىڭ, روزا رىمباەۆانىڭ رەپەرتۋارىن راديودان جاتتاپ الىپ جاعى تالعانشا اينالاسىنا جاياتىن الگى جاس تالاپكەر ارادا بىرنەشە جىل وتكەندە تالانتى تاس جارعان تانىمال تۇلعاعا اينالدى.
ارميا قاتارىندا ازاماتتىق بورىشىن وتەگەن بويدا «ساعىندىرعان سارجايلاۋىنا» قايتپاي, سول جاقتان تاپقان تىلەكتەس كوكەلەرىنىڭ اقىل-كەڭەسىمەن نوۆوسيبيرسكىنىڭ مۋزىكالىق ۋچيليششەسىنە قۇجات تاپسىردى. ەمتيحانى قۇرعىر ەڭسەرىلە قويمادى. داۋىسىڭ جوق دەپ ەسترادا ءبولىمىنىڭ ەسىگىنەن قاراتپادى. ۇكىلەگەن ءۇمىتى ۇزىلۋگە شاق قالعاندا نينا لەونيدوۆنا دىنكيناداي ۇلاعاتتى ۇستازعا جولىعىپ, تەمىرقانات قيالىن تالاي تەربەگەن قياعا قاراي قايتا قانات قاعادى. وسى كىسىدەن وقىپ, ۆوكال الىپپەسىن مەڭگەردى.

مارتەبەسىن كوتەرگەن ماسكەۋ

كەيىن كەمەلىنە كەلگەن سوڭ كوپتەن كوكەيىن تەسكەن پەتر يليچ چايكوۆسكي اتىنداعى ماسكەۋ مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىنىڭ تابالدىرىعىنان يمەنە اتتادى. وبالى نەشىك, يرينا ارحيپوۆا, زۋراب سوتكيلاۆاداي كوريفەيلەر باستاعان كونكۋرستىق كوميسسيا وڭدى باعاسىن بەردى. ءسويتىپ, ءۇش ءجۇز ۇمىتكەردەن ىرىكتەلگەن 15 ستۋدەنتتىڭ قاتارىندا پروفەسسور ەۆگەني كيبكالونىڭ كلاسىنا قابىلداندى. دارىنداردى دارالايتىن ءىلىم-ءبىلىمنىڭ ىرگەلى ورداسىندا احمەتتىڭ ايى وڭىنان تۋدى. سوڭعى كۋرستا جۇرگەندە م.گلينكا سىيلىعىن ساراپقا سالعان بۇكىلرەسەيلىك ۆوكاليستەر بايگەسىندە توپ جارىپ, القىنباي شابار ارعىماقتىڭ ارىنىن اڭعارتىپ ۇلگەردى.
تاي كەزىنەن تانىلعان جۇيرىككە كوز تىگۋشىلەر كوپ ەكەن. ديپلومىن الار-الماستان ك.ستانيسلاۆسكي مەن ۆ.نەميروۆيچ-دانچەنكونىڭ ەگىز ەسىمىن يەلەنگەن مۋزىكالىق تەاتر «قاعىپ» اكەتتى. سوندا سوقتالى وبرازدار سومداپ, شەبەرلىگىن شىڭدادى. تالعامپاز كورەرمەنگە تانىلدى.
ول مۇندا قويىلعان دۇنيە جۇزىنە بەلگىلى وپەرالاردىڭ بارلىعىنا جۋىعىندا باستى پارتيالاردى ورىندادى. اراسىندا كەلىسىم-شارتپەن ۇلكەن تەاتردا دج.ءپۋچچينيدىڭ «بوگەماسىنداعى» ءرۋدولفتىڭ رولىمەن ءوزىنىڭ ونەردەگى رەيتينگىن ءبىراز كوتەرىپ تاستادى. ءانشى رەتىندە ابدەن تولىسقان شاعىندا رەسەيلىكتەر ءۇشىن اسا مارتەبەلى شالياپين فەستيۆالىندە باس جۇلدەنى قانجىعاسىنا بايلادى.
وسىدان ون ءتورت جىل بۇرىن ا.اعادي استاناعا ات باسىن بۇرىپ, كۇلاش بايسەيىتوۆا اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ شىمىلدىقاشار شىعارماسى – كورنەكتى كومپوزيتورىمىز مۇقان تولەباەۆتىڭ

» ءومىرى وكىنىشپەن اياقتالعان ورمىنەز اقىننىڭ وشپەس بەينەسىندە كورىنگەن ەدى. سول جولى ءبىز احمەتپەن ەمىن-ەركىن سۇحبات قۇرىپ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە ماقالا جاريالاعانىمىز ەستە.

«ماريا تەاترى ماعان مايداي جاعادى»

ەسكى تانىسىمىز تاياۋدا ەلورداعا تاعى كەلگەنىن ەستىپ, «استانا-وپەرا» تەاترىنا سالەم بەرە باردىق. سول باياعى سال ءبىرجاننىڭ ارياسىن ايتپاق ەكەن. ويىننىڭ باستالۋىنا ونشا كوپ ۋاقىت قالماعاندىقتان قىسقا قايىرىم تىلدەسۋدى قاناعات تۇتتىق.
– وتىز جىل ورىستىڭ ورتاسىندا جۇرسەڭ دە قازاقشانى قالاي ۇمىتپاعانىڭا قايران­مىن.
– جىلما-جىل شىمكەنت جاققا, كىندىك كەسىپ, كىر جۋعان جىلاندىما بارىپ تۇرامىن. اعايىن, تۋىستارىمنىڭ ءبارى سوندا عوي. تەك, بيىل عانا اۋىلدا اۋناپ-قۋناۋدىڭ ءساتى تۇسپەدى. قازىر سانكت-پەتەربۋرگتەگى ماريا تەاترىنىڭ ءسوليسىمىن. جۇمىس كوپ, ۋاقىت از. جاڭا قويىلىمدار, گاسترولدىك ساپارلار… قازانداي قايناعان تىرلىك. ونىڭ ۇستىنە وسىنداعى جالعىز تەنور بولعاندىقتان قاتىسپايتىن سپەكتاكلىم سيرەك. اتاقتى ۆالەري گەرگيەۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن ۇجىمىمىز الىپ كاسىپورىن ءتارىزدى. باقانداي ءۇش ساحناسى بار. كەشكىسىن بىرىندە وپەرا, ەكىنشىسىندە بالەت, ۇشىنشىسىندە كونتسەرت ءجۇرىپ جاتادى. ايتەۋىر ماريا تەاترى ماعان مايداي جاعادى.
بيىلعى ەڭبەك دەمالىسىمدا ارنايى شاقىرۋمەن شۆەتسيا, نورۆەگياعا بارىپ كونتسەرت بەردىم. سول سەبەپتى ەلگە جولىم تۇسپەدى. بىراق, اعا-ىنىلەرىممەن, اپكە-قارىنداستارىممەن كۇنىگە تەلەفون ارقىلى سويلەسەمىن. قۇدايعا شۇكىر, ءبىز ون اعايىندىمىز. ءبارى قازاقشاعا سۋداي. ولار تۇرعاندا مەنىڭ قازاقشانى ۇمىتۋىم مۇمكىن ەمەس.
– قاراكوز قارىنداستارىمىزدىڭ بىرىمەن باس قوساتىن ءجونىڭ…
– وي, اعاسى, ونىڭ ورايى كەلمەسە قايتەم… ەلدەن ەرتەرەك كەتتىك… اتاسى باسقا دەمەسەڭىز, جالپى, ۇيدەگى كەلىنىڭىز دە ءتاپ-ءتاۋىر جان. بابىمدى تاۋىپ, بالامدى باعىپ, وتباسىمنىڭ جاعدايىن جاساپ وتىر. مەن – ءتۇزدىڭ كىسىسىمىن. ماسكەۋدە تۇرامىن, سانكت-پەتەربۋرگتە جۇمىس ىستەيمىن. ونىڭ سىرتىندا شەتەلدەرگە شىعامىن. قازان قالاسىنا ءجيى قاتىنايمىن.
– اتام قازاق ايتقانداي «جىگىتتىڭ جاقسىسى – ناعاشىدان» عوي… ەندەشە, بۇيرەگىڭنىڭ ەپتەپ تاتارلارعا بۇرىلۋىن تەرىس كورمەيمىز. قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن…
– ولار ماعان تاتارستاننىڭ حالىق ءارتىسى اتاعىن بەردى ەمەس پە… ەندى سونى ابىرويمەن اقتاۋ قاجەت. ايتپاقشى, عابدوللا توقاي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىعىن دا العانمىن. توقايدىڭ تەاترىندا ورىندالعان توقايدىڭ پارتياسى ءۇشىن…
– ە, ءجون ەكەن… قازاقستانعا قايتپاق ويىڭ جوق پا؟
– قيىنداۋ سۇراق… قيسىنى قايتسە كەلەتىنىن بىلمەيمىن. جاڭادان وتاۋ تىككەن «استانا-وپەرا» – ناعىز كوز قۋانتىپ, كوڭىل سۇيسىنتەتىن عاجاپ تەاتر. جەر دۇنيەنى شارلاپ جۇرگەن «جيھانگەزدىڭ» ءبىرىمىن, الايدا مۇنداي كەرەمەت ونەر ورداسىن كوپ كەزدەستىرە قويمادىم. «ءبىرجان-سارادان» باسقا دا كلاسسيكالىق تۋىندىلار ساحنالانىپ جاتسا, الىستان ات سابىلتىپ جەتۋگە ءازىرمىن.
اسىرەسە, ۆەردي, پۋچچيني, بيزە, تاعىسىن تاعىلاردى قاتتى قۇرمەتتەيمىن. بۇلاردىڭ كەيبىر دۇنيەلەرى تۋرا مەنىڭ داۋىسىما ارنالىپ جازىلعانداي كورىنەتىنىن جاسىرا المايمىن.
– «ءبىرجان-سارانىڭ» ءوزىڭ قاتىسقان ەكى قويىلىمىندا قانداي ايىرماشىلىق بار؟
– ساحنالىق كورىنىستەردە ازداعان ورىن اۋىستىرۋشىلىقتار بولدى دەمەسەڭىز, بالەندەي ايىرماشىلىق جوق. رەجيسسەر يۋري الەكساندروۆ وپەراعا جاڭا تىنىس بەردى. اكتەرلىك ويىنداردى ايشىقتادى.
مەن ءبىرتالاي ساحنا ساڭلاقتارىمەن جۇپتاسىپ ونەر كورسەتىپ جۇرگەنىمدى بىلەسىزدەر. اتاق-داڭقتارى اسپانداعان اننا نەترەبكو, ماريا گۋلەگينامەن كوپشىلىك الدىنا شىعۋدىڭ ءلاززاتىن ايتىپ جەتكىزە المايمىن. ال, ءوزىمىزدىڭ نۇرجامال ۇسەنباەۆانىڭ ءجونى ءتىپتى بولەك. انشىلىگى ءوز الدىنا, ادامگەرشىلىگى وتە مول اياۋلى ادام. قازاقستان قاي كەزدە دە مۇنداي ءبىرتۋار تۇلعالاردان كەمدىك كورمەگەن. ءالى دە تالاي مىقتىلاردىڭ بوي كورسەتەرىنە مەن كەپىل.
– ايتقانىڭ كەلسىن!

تالعات باتىرحان