قازاق ۇلتىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ-سۇرمەۋ ماسەلەسى باۋىزدار القىمعا تىرەلىپ, ونىڭ جەر بەتىنەن مۇلدەم جويىلىپ كەتۋىنىڭ ناقتى قاۋپى تونگەن 1902-1905 جىلدار ارالىعىنداعى قوعامدىق وي مەن حالىقتىق قوزعالىس تۇسىندا تۇتانعان, سودان كەيىنگى ون جىل ىشىندە ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى مانيفەستەر مەن ەرەۋىلدەر ارقىلى, ەڭ سوڭىندا 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ قارۋلى قاندى كەشۋىندە سىناقتان ءوتىپ, جازالاۋ مەن جانىشتاۋعا, تۇقىمىن قۇرتىپ, ءۇبىرىن ۇزۋگە (گەنوتسيد) قارسى قاسارىسا جۇرگىزىلگەن اسا ىقتياتتى ساياسي كۇرەس ناتيجەسىندە ەكشەلىپ, 1917 جىلى «الاش» پارتياسىن قۇرۋ ارقىلى ناقتى مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ نەگىزىن قالاعان ءبىرتۇتاس الاش يدەياسىندا ءاربىر الاش قايراتكەرلەرىنىڭ دەمى مەن اڭسارى بار.
ۇلت كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ تەرگەۋشىگە بەرگەن جاۋابىنداعى: «مەن سىرىمدى ەكى-اق اداممەن بولىسە الامىن. ولار – احمەت بايتۇرسىنوۆ پەن مىرجاقىپ دۋلاتوۆ» دەپ ايتقانىنا جۇگىنسەك, وندا ءبىرتۇتاس الاش يدەياسىنىڭ ءىلحامىندا احاڭنىڭ دا, احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ دا رۋح شاپاعاتى بار. بۇل ارادا 1905 جىلعى سالىمگەرەي ءجانتوريننىڭ «اۆتونوميا» اتتى ەڭبەگى مەن 1905 جىلعى 19 قاراشادا اۆتونومياشىلداردىڭ ى سەزىندە جاساعان مۇحامەدجان تىنىشباەۆتىڭ «قازاقتار جانە ازاتتىق قوزعالىسى» اتتى بايانداماسىنان باستالاتىن, ءاليحان بوكەيحانوۆ جيناقتاعان ۇلتتىق تاۋەلسىز سانا تۋرالى تاريحي تاپسىرلەردى قازبالاپ جاتپايمىن. بۇل يدەيانىڭ تۇعىرىن ءاليحان بوكەيحانوۆ ساياسي تۇرعىدان قالىپتاستىرسا, احمەت بايتۇرسىنوۆ سونىڭ يدەيالىق نەگىزىن تىكەلەي ورنىقتىردى دەپ ەسەپتەيمىن. تاقىرىپ ءتامسىلىنىڭ تاسپىرىنە وراي, ۇلتتىق يدەيا – الاش يدەياسى جانە احمەت بايتۇرسىنوۆ دەگەن ماسەلەگە, سونىڭ ىشىندە احاڭنىڭ تىكەلەي العاۋى مەن تالعاۋى ارقىلى بايىپتالعان, بىلتىر مەن بيىلعى جىلدىڭ باستى تاقىرىپتارى بولىپ وتىرعان ءبىر-ەكى شاعىمدى ماسەلەگە قىسقاشا عانا توقتالىپ وتەمىن.
سونىمەن, سىزدەرگە جاقسى تانىس, 1917 جىلى شىلدە-تامىز ايلارىنىڭ ءولىاراسىندا جالپىلقازاقتىق ءى قۇرىلتاي شاقىرىلىپ, «الاش» پارتياسى تاريح ساحناسىنا شىقتى. سول قۇرىلتايدا «الاش» پارتياسىنىڭ جاپونيا ۇلگىسىندەگى ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ تۇجىرىمىنىڭ بەس ءتۇرلى ۇستانىمى نەگىزدەلدى. مەنىڭ ويىمشا: الاش يدەياسىنىڭ وسى تۇعىرلى بەس ۇستانىمى – قازاق مۇددەسىن كوزدەگەن ماڭگىلىك ۇستانىم جانە «ماڭگىلىك ەلدىڭ» ماڭگىلىك كەپىلى سياقتى. الدىن الا ەسكەرتە كەتەيىن, بايسالدى تاقىرىپتى بۇگىنگى كۇننىڭ كەبىمەن جانامالاتا سالىستىرىپ, نەگە شەشەنسىپ كەتتى دەپ جازعىرماڭىزدار, ويتكەنى ءبىرتۇتاس الاش يدەياسى قازاق مەملەكەتىنىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭىنىڭ كادەسىنە جاراماسا (ورىندالىپ كەتسە, ارينە, عاجاپ بولار ەدى), وندا ول «ءولى يدەيا» عانا بولىپ قالار ەدى. سوندىقتان دا ءا.بوكەيحانوۆ تۇجىرىمداعان ۇستانىمدى تياناقتاعان. ا.بايتۇرسىنوۆتىڭ پىكىرىنەن قىسقاشا ءۇزىندى الا وتىرىپ, ونى بۇگىنگى كۇنگى كۇيكى كورىنىسىمەن استارلاستىرا ساباقتايمىز.
بۇل – ا.بايتۇرسىنوۆتى «ۇلت ۇستازى» اتاندىرعان ۇلى ۇستانىمنىڭ قورىتىندى تۇجىرىمى. ونىڭ بۇكىل ومىرلىك ماقسات-مۇددەسى, كورگەن ازاپ-مەحناتى وسى ءتورتىنشى نىسانعا ارنالدى: «ءار حالىق باستاۋىش مەكتەپتە ءوزىنىڭ انا تىلىندە وقىتۋى ءتيىس». «مالدى باۋىزداماي سويىڭدار, مۇفتيلىكتىڭ قازاققا كەرەگى جوق, ءدىنىڭ جوعالۋ ءۇشىن ەكى ورىس, ءبىر قازاق بولىپ وتىرىڭدار. ءتىلىڭ جوعالۋ ءۇشىن بالالارىڭدى باستاۋىش مەكتەپتەردە ورىس تىلىندە وقىتىڭدار» دەپ (جاتقانىن) ءبىز ايتساق, ۇندەمەك تۇگىل, ءدۇنيانى باسىنا كوشىرەر ەدى.
سونىمەن, ءبىرتۇتاس الاش يدەياسىنىڭ ءبىرىنشى ۇستانىمى: جەر, جەر جانە جەر. جەرسىز وتان جوق. ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ۇيعارىمى بويىنشا: «قازاقتىڭ بايىرعى جەرىن قاشان قازاقتار ءوز بەتىنشە عىلىم مەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ تولىق يگەرمەيىنشە, جەر جەكەمەنشىككە دە, قونىستانۋشىلارعا دا بەرىلمەيدى».
ياعني, بۇل ۇستانىم: جەر – وتان, ال وتاندى ساتۋعا دا, جەكەمەنشىككە اينالدىرۋعا دا بولمايدى. سول جەر ءۇشىن ءار قازاقتىڭ نامىسى جىرتىلىپ, ول جەرگە ءار قازاقتىڭ تەرى مەن قانى توگىلگەن دەگەن تۇجىرىمعا سايادى. جەر ماسەلەسى بۇگىن دە ۇشىنىپ تا, ۋشىعىپ تا تۇر. ول ازىرشە عانا مۇقىم قازاقتىڭ كوكىرەگىنە تۇسكەن شوق سياقتى قىزىلشوقتانىپ, شىجىلداتا كۇيدىرىپ وتىر. ال جالپى بيلىك ءۇشىن اتىلاتىن كۇنى عانا بەلگىلەنبەگەن جانارتاۋ ىسپەتتى. جەرگە قاتىستى مەملەكەتتىك, ساياسي جانە ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىك تۋرالى پىكىرلەردى ءا.بوكەيحانوۆتىڭ بارىنشا باتىمدى جانە باتىل دالەلدەرى تۇجىرىمداپ بەرگەن بولاتىن. ال احمەت بايتۇرسىنوۆ مۇنى «قازاق جەرىن الۋ تۋراسىنداعى نيزام» اتتى ەڭبەگىندە ودان ءارى تامىرلاتا دامىتىپ, قازاقتىڭ باسىنان كەشىپ وتىرعان كۇيكى تىرشىلىكتەن ناقتى مىسالدار كەلتىرىپ, دالەلدەي دايەكتەدى.
ماسەلەن, ول «قازاقتىڭ جەرىن الۋ تۋراسىنداعى نيزام» داعدارىس تۇسىندا جازعان كولەمدى ماقالاسىندا: قازاقتىڭ جەرى قالاي مەنشىكتەلۋى ءتيىس جانە ونى كىمدەردىڭ يەلەنۋى كەرەك ەكەندىگىن تالداماس بۇرىن: «قازاق پايداسىنداعى جەرلەردى الادى, قىستاۋلارىنان كوشىرىلەدى, قاي جونىمەن الىپ, قاي ورىنعا كوشىرەدى – ونى قازاق بىلمەيدى (بىلتىرعى جەر ساتۋ تۋرالى زاڭ جوباسى مەن بيىل ءوتىپ كەتە جازداعان كونستيتۋتسيانىڭ 26-بابىنداعى «الدەكىمدەردى» اركىمنىڭ قاتارىنا قوسۋ تۋرالى وزگەرىستىڭ استارى).
…جوعارى حاكىمدەردىڭ قازاق جەرى تۋراسىندا شىعارعان نيزام, بۇيرىقتارى بولسا دا, ول بۇيرىقتاردى مۇنداعىلاردىڭ قايسىلارى ورنىنا كەلتىرىپ, قايسىلارى ورنىنا كەلتىرمەيدى… قىستاۋ سالعان جەرلەرىنەن ايىرىلىپ ء(بىزدىڭ جاعدايدا – اۋىلدان كوشىپ), قىستايتۇعىن جاڭا جەردى وبششەستۆوعا بەرمەي ء(بىزدىڭ جاعدايدا قالاعا كوشىپ كەلگەن شاڭىراقسىز «شاڭىراقتىڭ» ۇيسىزدەرىنە), جەر الىپ بەرىپ ورنالاستىرۋعا مىندەتتى مەكەمەلەر مەن وعان قابىرعاسى قايىسىپ قايعىرماي, ەكى جىل, ءۇش جىل, ءتورت جىل پىشەن شابا الماي, ەگىن سالا الماي, وتىرارعا ورىن تاپپاي ء(بىزدىڭ جاعدايدا ءۇي سالۋعا جەر تاپپاي جيىرما-جيىرما بەس باس پاناسىز جۇرگەن) ساندالىپ جۇرگەن قازاقتاردى كوز كورىپ تۇر.
…قازاقتاردىڭ پايداسىنداعى جەردىڭ ارتىعىن الۋ تۋراسىندا شىققان نيزام, بۇيرىقتاردىڭ ەڭ اۋەلگى بىلۋگە كەرەگى 1909 جىلى 9 يۋندە (روسسيانىڭ) مينيسترلەر سوۆەتى ۇناتىپ شىعارعان ناسيحات بۇيرىق». ء(بىزدىڭ جاعدايدا – بىلتىرعى جەر ساتۋ تۋرالى زاڭ جوباسى مەن بيىل ءوتىپ كەتە جازداعان كونستيتۋتسيانىڭ 26-بابىنداعى «الدەكىمدەردى» اركىمنىڭ قاتارىنا قوسۋ تۋرالى وزگەرىستىڭ استارى).
ەكىنشى ۇستانىم: جەردىڭ استىنداعى, ۇستىندەگى, اسپانىنداعى بارلىق يگىلىك قازاق مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋى كەرەك. ءا.بوكەيحانوۆتىڭ ايتۋىنشا: «ونىڭ ءاربىر ءتۇيىر تاسى ءار قازاقتىڭ وڭىرىنە تۇيمە بولىپ قادالۋ كەرەك» بولاتىن.
ياعني, بۇل ءوز جەرىنىڭ يگىلىگىن اۋەلى ءوز ەلى يگىلىگىنە اينالدىرسىن, ودان اسسا عانا جاتقا سالاۋات دەگەن ەمەۋرىندى تانىتادى. جەردىڭ استىنا, ۇستىنە, اسپانىنا يەلىك ەتە الماساڭ ىرىقتىڭ كەتكەنى سول ەمەس پە؟!. احمەت بايتۇرسىنوۆ مۇنى جوعارىداعى «قازاق جەرىن الۋ تۋراسىنداعى نيزامدا»: قازاق پايدالانىپ وتىرعان جەردىڭ مەملەكەت بيلىگى جەر شىعارعاندا, قازاقتاردىڭ قازىرگى كۇن كورىس قالىنا قاراي, شارۋاسىنا جەتەرلىك جەر قالدىرۋعا, قازاققا جەتەتۇعىن شاماسىن, وزدەرىنىڭ جەردەس وتىرعان ىڭعايىنا قاراپ, تاپ-تابىنا مولشەرلەۋگە كەرەك… جەردىڭ ءتۇرىن, تۇگىن, ەلىنىڭ ىڭعايىن, جىگىن, جانىن, مالىن, شارۋا قىبىن ءبىلۋ», «ءسوزسىز قازاقتاردىڭ وزىنە قالۋعا ءتيىستى نارسەلەر: ا) قازاقتاردىڭ ورنىعىپ, قورا-قوپسى, ءۇي سالىپ, قىستاۋ ەتكەن ورنىنداعى جەر; ءا) قازاقتاردىڭ ءوز كۇشىمەن قازىلعان ارىقتارى, ىستەلگەن بوگەتتەرى (بايلانعان توعاندارى); ب) جەمىس اعاشى ەگىلگەن جەرلەرى; ە) ەگىندىك, پىشەندىك جەرلەر, ەگىنگە ءيا پىشەنگە قولدان سۋارعاندىقتان جاراپ تۇرعان جەر, ءيا قولدان سۋارسا (پايدالانۋعا) جاراعانداي جەرلەر قازاق پايداسىنا (جانە) سول جەردەگى مۇجىققا ء(بىزدىڭ جاعدايدا قازاق ەمەس ۇلتتارعا, ياعني, حالىق اسسامبلەياسىنىڭ وكىلدەرىنە) انتە (رەنتە) مولشەرىمەن قالىنادى. بۇل رەتتە قازاقتىڭ جالعا بەرمەي, ءوز ەڭبەگى سىڭگەن جەرلەردىڭ ءبارى دە ىقتيمالىنشا قازاققا قالاتۇعىن جەر ەسەبىنە كىرۋى كەرەك; د) ادام قويىلىپ كەلە جاتقان زيراتتار, حالىق قادىرلەيتىن مولالار, نيزام جولىمەن سالىنعان مەشىتتەر, شارۋا كەرەگىنە, ءيا وزدەرى تۇرۋعا قازاقتىڭ ۋاقىتشا سالعان قورا-قوپسى, ۇيلەرى, تۇرعان جەرلەردى الۋعا بۇل ۋاقىتشا سالعان نارسە توقتاۋ بولمايدى». ء(بىزدىڭ جاعدايدا جەر تۋرالى زاڭدا جانە جۇزەگە اسپاي قالعان كەيىنگى جەردى ساتۋ تۋرالى زاڭ مەن كونستيتۋتسيانىڭ وزگەرىسكە ەنۋگە ءتيىستى 26-بابىنىڭ جوباسىندا مۇنداي كيەلى دە كەپيەتتى قاسيەتتەر ەسكەرىلدى مە ەكەن. ءاي, قايدام.
ءۇشىنشى ۇستانىم: ءا.بوكەيحانوۆتىڭ جوباسى بويىنشا, قازاقتىڭ جەرىندە وندىرىلگەن «ءبىر ۋىس ءجۇن سول مەملەكەتتىڭ ازاماتتارىنىڭ ۇستىنە توقىما بولىپ كيىلۋى» كەرەك, ياعني, تولىقتاي ەكونوميكالىق تاۋەلسىزدىك پەن بىرلىككە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلۋى ءتيىس ەدى.
ابايدىڭ: «بىرلىك – اقىلعا بىرلىك, مالعا بىرلىك ەمەس. مالىڭدى بەرىپ وتىرساڭ: اتاسى باسقا, ءدىنى باسقا, كۇنى باسقالار دا جالدانىپ تىرلىك قىلادى. بىرلىك ساتىلسا – انتۇرعاندىقتىڭ باسى وسى. اعايىن الماي بىرلىك قىلسا كەرەك» دەگەندەگى بىرلىك – وسى ەكونوميكالىق بىرلىك. ال مۇنى احمەت بايتۇرسىنوۆ مۇنى اتالعان ماقالاسىندا: «جەر ۇلەسىن انت (رەنتا, جالعا) سىباعاسىمەنەن العاندىقتان (20-21-باپ پۋنكتتەردەگى) ارتىلىپ قالىپ, پاتشالىققا كەتەتۇعىن جەرلەر ء(بىزدىڭ جاعدايدا كىمگە كەتەتۇعىنى بەلگىسىز) قازاقتى تەگىس ورنالاستىرىپ, جەر رەتىن (رەنتىن) ابدەن تۇزەگەنگە شەيىن جەرلەس ۇيلەردىڭ (وتىرعانداردىڭ), اۋىلداردىڭ پايداسىندا بولادى» تياناقتايدى.
ءتورتىنشى نىسانا: قازاق مەملەكەتىندە مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ءتىل, ءدىن, ءدىل ۇستەمدىگى بولۋى كەرەك, ياعني, ح.دوسمۇحامەدوۆتىڭ پايىمداۋىنا جۇگىنسەك, «ۇلتتىق مادەنيەت ۇستەمدىگى ساقتالۋى» ءتيىس بولاتىن.
بۇل – ا.بايتۇرسىنوۆتى «ۇلت ۇستازى» اتاندىرعان ۇلى ۇستانىمنىڭ قورىتىندى تۇجىرىمى. ونىڭ بۇكىل ومىرلىك ماقسات-مۇددەسى, كورگەن ازاپ-مەحناتى وسى ءتورتىنشى نىسانعا ارنالدى: «ءار حالىق باستاۋىش مەكتەپتە ءوزىنىڭ انا تىلىندە وقىتۋى ءتيىس». «مالدى باۋىزداماي سويىڭدار, مۇفتيلىكتىڭ قازاققا كەرەگى جوق, ءدىنىڭ جوعالۋ ءۇشىن ەكى ورىس, ءبىر قازاق بولىپ وتىرىڭدار. ءتىلىڭ جوعالۋ ءۇشىن بالالارىڭدى باستاۋىش مەكتەپتەردە ورىس تىلىندە وقىتىڭدار» دەپ (جاتقانىن) ءبىز ايتساق, ۇندەمەك تۇگىل, ءدۇنيانى باسىنا كوشىرەر ەدى. ءدىندى كەرەك قىلمايتىن شالا مۇسىلمان دەپ وتىرعان قازاقتار ءدىنشىل بولىپ ء(بىزدىڭ جاعدايدا زاڭ شىعارىپ), اۋزىنا سۋ قۇيعانداي بولىپ وتىرعان مولدالار شەشەن بولىپ ء(دىني ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ كەيبىر ەكىۇشتى, ۇركەك ۋاعىزدارى سياقتى), ۇرەيسىزدەر باتىر بولىپ (و, «وتكليك» بەرۋگە كەلگەندە الدىنا جان سالمايتىن ۇلت بولىپ الدىق-اۋ, اسىرەسە, ينتەلليگەنتتەر), قانداي بىزدەرگە اكىرەڭدەر ەدى. قازىرگىلەر اكىرەڭدەپ قانا قويمايدى, «قورلاپ, قۇل عىپ جىبەرۋگە» (اباي) دايىن. بۇل قورلىقتى نەسىنە اشىنا ايتىپ, سوزا بەرەيىن, وزدەرىڭىزدە باستارىڭىزدان كەشىرىپ جۇرسىزدەر عوي.
بەسىنشى, تۇپكى ماقسات – تاۋەلسىز عىلىمعا, ۇلتتىق سالت, داستۇرگە نەگىزدەلگەن زاڭعا سۇيەنە وتىرىپ, جاپونيانىڭ ۇلگىسىندەگى ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ.
ياعني, تاعى دا سول ح.دوسمۇحامەدوۆتىڭ پايىمداۋىنا جۇگىنسەك: بۇل دەگەنىڭىز – «تاۋەلسىز سوت قۇرىلىمى, تەڭ جانە تۋىستىق قارىم-قاتىناستاردى قامتاماسىز ەتەتىن وداقتىق قاعيداتتار (زاڭ)».
ياعني احمەت بايتۇرسىنوۆ ءوزىنىڭ «زاكون جوباسىنىڭ بايانداماسى» اتتى تاۋەلسىز ۇستانىمدى كولەمدى ەڭبەگىندە: «ەش ۋاقىتتا جازىلماعان قازاق زاڭى باسقا مادەني جۇرتتارمەن ارالاسقاندىقتان بىت-شىت بولىپ جوعالدى(عان). ورىستىڭ (جالپى رەسەيلىك I, II نيزامنىڭ), كازاك ورىستىڭ (كازاكتاردىڭ قازاق دالاسىنا قونىستانۋى مەن جەرگە يەلەنۋ قۇقىنا قاتىستى), نوعايدىڭ (سول تۇستاعى وتىرىقشىلانعان تاتارلارعا قاتىستى), سارتتىڭ (شاريعاتقا نەگىزدەلگەن تۇركىستانعا قاراعان قازىرگى بەس وبلىستىڭ قازاقتارىنا قاتىستى), قىتايدىڭ (شىعىس تۇركىستانداعى قازاقتارعا قاتىستى قولدانىلاتىن) زاڭدارىمەن قاتىسىپ, شاتاسىپ, ازىپ-توزىپ بولعان… جۇرت راسىمىنەن ءىستى قاراعاندا, تابان تىرەرلىك جول تابا الماي, ورىس زاكونىن بىلمەي, نارودنىي سۋديا اقىلىنا سالىنىپ ءىستى تەكسەرمەي, پارتيالاسىنىڭ ىڭعايىنا قاراپ بيلىك ايتادى. ءسويتىپ, بيلىكتىڭ ابدەن قادىرى كەتىپ بولعان. ءتاۋىر ادامدار بي بولۋدان قاشادى. ەگەر دە ونداي ادامدار بولا قالسا, ارىپتەستەرىنىڭ ىستەگەن ىستەرىن كوزى كورىپ جەرىنىپ, بيلىكتەن بەزىپ قۇتىلادى». ال ءبىزدىڭ قازىرگى جاعدايىمىزدا ەلشى بولىپ قۇتىلادى. سەبەبى «اسىرەسە, داۋلى ماسەلە – بيلىكتىڭ بۇزىلۋىنا سەبەپ بولاتىن «اسا (اسىرا) بيلىك»… «نارودنىي سوتتىڭ ء(بىزدىڭ جاعدايىمىزدا. العاشقى كونستيتۋتسيا مەن كونستيتۋتسيالىق سوت جوعالماعانعا دەيىنگى زاڭ جۇيەسىنىڭ) جامان جاعى تولىپ جاتسا دا, ءبىر ارتىق جەرى – قازاققا جاقىندىعى, ىقشامدىعى, بولتەك-سولتەگى جوق سارالىعى (ەدى) … ول ىستەردى قازاق قالپىنداعى ولشەۋمەن ءپىشىپ, قازاقتىڭ قالپىمەن كەسەرگە ءتيىس بول(ا)دى (ۇمتىلدى)». «جەكە بيلىك – حالىق ىشىندە يناباتسىز, اقشاعا, اجارعا, پارتيالىققا ساتىلعىش, سۋديا ەسىمىنە لايىق ەمەس بيلەر جوعارىدا ايتىلدى». ال ءبىز كورىپ, باسىمىزدان كەشىرىپ وتىرمىز.
بۇل ايتىلعان پىكىرلەر مەن ۇستانىمداردى تاراتىپ جاتپايىن. ول – ۇزاق اڭگىمە. ساياسات, جەر ساياساتى, ەكونوميكا, زاڭ, قوعامدىق دامۋ دەگەندى بىلاي قويا تۇرىپ, «قازاق» گازەتى ارقىلى احمەت بايتۇرسىنوۆ تياناقتاپ تۇجىرىمداپ كەتكەن ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز رۋحاني تاربيەمىزگە توقتالامىن.
«قازاق» گازەتى ۇلت ۇيىتقىسى بولدى. «قازاق» گازەتى, جوعارىداعى ءتورتىنشى باپتا توپتاستىرىلعان قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحاني يدەياسىنىڭ مايەگىن ۇيىتتى:
ءبىرىنشى جانە ەڭ باستىسى – قازاقتىڭ ساياسي كوزقاراسىن وياتىپ, ءبىرتۇتاس الاش يدەياسىن قالىپتاستىردى.
ەكىنشى, قازاق ءتىلىنىڭ جازىلۋى مەن ەملەcىن تۇراقتاندىردى;
ءۇشىنشى, قازاق ادەبي ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالىپتاستىردى;
ءتورتىنشى, قازاق كاسىبي جۋرناليستيكاسىنىڭ نەگىزىن ورنىقتىردى.
تۇرسىن جۇرتباي, فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور
