اڭگىمە ءادىل دۇيسەنبەك جايىندا. بەلگىلى قالامگەر. قالامگەر دەگەندە, ونى جىكتەپ ايتقان ءجون: الدىمەن, قارىمدى جۋرناليستىگىن ءبىرىنشى كەزەككە قويماساق بولمايدى. قويعاندا دا, سول جۋرناليستىگىمەن دە ەلدىك ماسەلەلەردى كوتەرىپ, قوعامعا قوزعاۋ سالعان قالامگەر. ال جازۋشىلىعىنا كەلسەك, بىرەۋلەر ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن كىتاپتار جازعان جازۋشى. وعان ءوزىمىز كۋالىك ەتە الامىز.
«بىرگە قىزمەتتەس ەكەنسىز عوي, ءادىل دۇيسەنبەك اعايدىڭ «مەنىڭ شەراعام» كىتابىن تابۋعا كومەكتەسىڭىزشى» دەگەن ءوتىنىشتى ءوزىمىز تالاي ەستىگەنبىز. سول ادەكەڭ جەتپىستىڭ بەسەۋىنە تولىپ وتىر. شۇكىرشىلىك ەتەتىن جاس. شۇكىرشىلىك دەگەندە, الدىمەن ادەكەڭنىڭ تىندىرعان ءىسىن ايتپاقپىز. «بىلگەن سوڭ ايتامىز» دەگەن دە ءسوز بار. ءبىر-ءبىرىمىزدى بىلگەنگە دە تۋرا جارتى عاسىر بولىپتى. ءبىر ۇجىمدا ەڭبەك ەتتىك. «ەگەمەن قازاقستان» دەيتىن قاراشاڭىراقتا. بالكىم, بىرەۋىمىز ءبىر-ەكى جىل بۇرىن كەلىپ, وسى ۇجىمنان ءبىر-ەكى جىل زەينەتكەرلىككە ەرتە نە كەشتەۋ كەتكەن شىعارمىز. سودان دا بىلەم دەۋگە حاقىمىز بارداي كورىنەدى. ەكى كۇندى ەسەپكە الماعاندا, مەن ادەكەڭنەن تۋرا ءتورت جاس ۇلكەنمىن. سوندا ءادىلدى ادەكەڭ دەپ ودان كىشىرەيۋدىڭ ءجونى قانداي؟ جاسىمنىڭ ۇلكەندىگىنەن دە شىعار, ونىڭ مەنەن قىزمەتى دە جوعارى بولا قويعان جوق. ءبىراز جولدا مەنىڭ ىزىممەن ءجۇردى دەسەك تە بولار. كەزىندە مەن وسى باسىلىمنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىن باسقاردىم, كەيىننەن ونى ادەكەڭ باسقاردى. كەزىندە ءار ۇجىمدا ايتارلىقتاي بەدەلى بولعان قوعامدىق جۇمىس – پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى دەگەندى دە ادەكەڭ مەنەن قابىلداعان. سوندا ونى ادەكە دەپ كوتەرمەلەپ اتاۋدىڭ سەبەبىنە كەلسەك, ءسىرا, بۇل ونىڭ ادالدىعىنا, جانىنىڭ تازالىعىنا, تۋراشىلدىعىنا, پىكىرلەرىنىڭ بۇكپەسىزدىگىنە, ءتىپتى كەيبىر كىرشىكسىز پەندەلىگىنە قۇرمەت تە شىعار. قاشان, قانداي جاعدايدا ادەكە دەپ اتاعانىم ەسىمدە قالماپتى. ماعان ول ەتەنە ارالاسقالى بەرى ادەكە. مەن عانا ەمەس, تالايلار سولاي اتار ەدى.
ونىڭ ءومىر جولى, ەڭبەگى كەشەگى «سوتسياليستىك قازاقستان» مەن بۇگىنگى «ەگەمەن قازاقستانمەن» ۇشتاسىپ جاتىر. ال بۇل باسىلىمدى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قاراشاڭىراعى دەپ قابىلدايتىن وقىرمان قاۋىم دا ءادىل دۇيسەنبەكتىڭ جۋرناليستىك جولىمەن دە تانىس بولعانى دا انىق. ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن جاس جىگىت اسكەرگە بارىپ, ازاماتتىق بورىشىن وتەگەن سوڭ وسى گازەتتەن ءومىر بويى تابانىن اۋدارعان جوق. سول تۇستا مەن گازەتتىڭ سەمەي وبلىسىنداعى ءتىلشىسى ەدىم. ءبىر قاۋىم ەلمىز دەگەندەي, سوندا تىلشىلەر سانى وبلىستارعا ساي 19 ادام جانە ءوز ءداستۇرى, بەدەلى دە بار توپ. ارامىزدا بايجىگىت ابدىرازاقوۆ, التىنبەك جولداسبەكوۆ, بورانعالي ىرزاباەۆ سياقتى ايتقاندارىن جۇرت تىڭدايتىن, ازۋلارى التى قارىس, وراقتىلدى نارقاسقالار بار. ۇجىمعا جاڭا كەلگەن, وزىمىزگە قىزمەت ەتىپ قارسى العان ءادىل بارلىعىمىزعا ۇنادى. ۇلكەندەر وعان باتاسىن بەرگەن: «ۇجىمعا تاستاي باتىپ, سۋداي ءسىڭ» دەگەن سوزدەر ايتىلعان.
سول تىلەك, سول باتا ورىندالدى دەپ ايتۋ وڭاي عوي. ال ونىڭ وسىندا بۇكىل ءومىرىن وتكىزىپ, تىندىرعان ءىسىن شولىپ ايتۋدىڭ ءوزى قيىن-اق. امالسىز ۇستىرتتەۋ شولاسىڭ. ءتىلشى, اعا ءتىلشى, جاۋاپتى حاتشىنىڭ ورىنباسارى, جەتەكشى بولىمدەردىڭ باسشىسى – ونىڭ قالامىنان قانشاما دۇنيەلەر تۋدى. ءتىپتى, سۇبەلى دەگەندەرىن اتاپ شىعۋ دا قولدان كەلمەس. ءوزى باسقارعان بولىمدەرگە وراي, رەسپۋبليكا عىلىمى, مەكتەبى, اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرى جايىندا قانشاما وتكىر ماقالالار جازدى. جۇرتشىلىق نازارىن اۋداردى دەيمىز عوي, ال ادەكەڭنىڭ كەيبىر جازعاندارى ۇكىمەتتىڭ دە نازارىن اۋدارعانىن بىلەمىز.
گازەتتىڭ الاشاپقىن جۇمىسىمەن كوركەم شىعارما جازۋدى قاتار الىپ جۇرگەن قالامگەرلەردىڭ ەڭبەگىن دە ەرلىككە باعالاعىڭ كەلەدى. كەيدە جازۋشىنى گازەت جۇمىسىنىڭ «جەپ» قوياتىنى دا بار-اۋ. ادەكەڭ وعان كونبەدى. ونىڭ قالامىنان تۋعان «اق كۇمبەز», «كوكجيەك», «جۇرەك جىلۋى» كىتاپتارى ەلەۋسىز قالعان جوق. سوناۋ 60-70-ءىنشى جىلداردا جازۋشى كەمەل توقاەۆ باستاعان شىتىرمان وقيعالار وزەك بولعان شىعارمالار جازۋعا سۇرانىس كوبەيگەن تۇستا ادەكەڭ وعان «تەرگەۋ ءالى بىتكەن جوق» كىتابىمەن ءۇن قوسقانى بار. وقىرماندارىن تاپتى.
جۇرتقا ادەكەڭدى تانىتقان تاعى ءبىر جاي بار, ول – ونىڭ شەراعاڭمەن, شەرحان مۇرتازامەن ارالاسۋى. شەراعاڭمەن كىم ارالاسپاعان, كىم بىرگە ءجۇرمەگەن؟ ونىمەن بىرگە جۇرۋگە, ونىڭ قاسىندا بولۋعا اركىم-اق قۇمار. كىرپيازداۋ مىنەزى بار اعامىز جۇرتتىڭ ءبارىن ءدال ادىلدەي وزىنە جاقىنداتا قويدى ما ەكەن دەيسىڭ؟ ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى سىيلاستىق, جاراستىق كەيىن ادەكەڭنىڭ قالامىنان كىتاپ بولىپ شىقتى. ادەمى, ادامي قارىم-قاتىناستى جىر ەتكەن كىتاپ. جۇرت ىزدەپ وقيتىن كىتاپ. سول «مەنىڭ شەراعام» دەيتىن كىتاپ كەيىن جالعاسىن تاپتى. سول كىتاپتى وقىعاندا دا ادەكەڭنىڭ ازاماتتىق كەيپىن تانىعانداي بولاسىڭ.
ارينە, ءادىل دۇيسەنبەكتىڭ شىعارماشىلىعى, الدىمەن جۋرناليستىك قىزمەتى جايلى كوبىرەك ايتۋعا دا بولار ەدى-اۋ. ايتاتىن جايلار دا كوپ. بىراق ادەكەڭدى ەرەكشەلەندىرەتىن ونىڭ ازاماتتىق كەلبەتى كوڭىلىڭە كەس-كەستەي بەرەدى. جانە ول باسقالاردا كەزدەسە بەرمەيدى-اۋ. الدىمەن سونى ايتقىم كەلەدى.
ونىڭ سول ازاماتتىعىنىڭ باستى ءبىر ەرەكشەلىگى دەگەندە, ونىڭ بىربەتكەيلىگى, كوڭىل تۇراقتىلىعى, بىرەۋدى جاقسى كورسە قۇلاي جاقسى كورەتىندىگى دەسەك ءلازىم-اۋ. مەن مۇنى ەڭ الدىمەن «ەگەمەنگە» قاتىستىرا ايتقىم كەلىپ وتىر. بىرەۋلەردىڭ ءومىرى تۋرالى اڭگىمە ايتساڭ, ول جۇمىس ىستەگەن ءبىراز جەردىڭ اتىن تىزەسىڭ. ال ادەكەڭدە ول جالعىز – «ەگەمەن قازاقستان». وسى قاراشاڭىراقتىڭ ۇجىمى. بەلگىلى ءجۋرناليستى, قارىمدى قالامگەردى كەزىندە جۇمىسقا شاقىرعان تالاي جەر بولدى. ادەكەڭ ءوز قارا شاڭىراعىن, باۋىر باسقان ۇجىمىن قيماعان.
جوعارىدا ادەكەڭ جۇمىسقا قانشالىقتى بەرىلىپ ىستەگەنىن ايتتىق-اۋ. سونىڭ بارىنە قوسا ول «ەگەمەننىڭ» تاريحىن زەرتتەپ, شەجىرەسىن جاساعانىنا سۇيسىنەسىڭ. گازەتتىڭ قانشا جىلعى تىگىندىلەرىن اقتارىپ, ونداعى ايشىقتى دەگەن ماقالالاردىڭ ءتىزىمىن جاساپ, جاريالادى. وسى ۇجىمدا قانشاما جىل بىرگە جۇمىس ىستەگەن ارىپتەستەرى تۋرالى تەبىرەنە وقيتىن ماقالالارى قانشاما! وندا دا باسقالار ەلەي قويمايتىن ادامداردىڭ ومىرىنەن قانشاما قىزىق جايلار تاۋىپ, ازاماتتاردىڭ ەڭسەسىن كوتەرگەنىن ايتساڭشى. سونداي ماتەريالداردىڭ باسىن بىرىكتىرگەن «قاراشاڭىراق» كىتابى – ادەكەڭنىڭ ءوز ۇجىمىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ كورىنىسى.
بىردە جۇمىس بابىنا بايلانىستى جينالىس ۇستىندە ءبىر باسشىمىز اسىعىستاۋ سويلەپ, ادەكەڭە قاراتا قاتقىلداۋ, ءتىپتى نامىسقا تيەتىندەي ءسوز ايتىپ قالعانى. توسىنداۋ ءسوز وتىرعاندارعا جايسىز ەستىلدى. جاسىم ۇلكەندەۋ بولعان سوڭ ورنىمنان تۇرىپ, مەنىڭ «بۇل نە ءسوز؟» دەپ قاتقىلداۋ سۇراق قويۋىما تۋرا كەلدى. باسشىمىز دا ءوزىنىڭ ارتىقتاۋ كەتكەنىن تەز اڭعارىپ, جينالىستى دوعارىپ, مەنى وڭاشا اڭگىمەگە قالۋدى ءوتىندى. ءسوزىمىز ونشالىقتى جاراسپادى, كەشىرىم سۇرادى. كەشىرىمدى ادىلدەن سۇراۋدى, وسىنداي جينالىس ۇستىندە سۇراۋ جونىندە شارت قويدىق. كەلىستى. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەندە ادەكەڭ كەلدى, تولقۋلى. رەداكتوردىڭ وزىنەن كەشىرىم سۇراعانىن ايتتى. تاعى ءبىر نارسە ايتپاعى بار سياقتى. «نە؟» دەيمىن عوي. «ماكە, جينالىس ۇستىندە كەشىرىم سۇرا دەمەي-اق قويايىقشى, باسشى عوي, بەدەلىن تۇسىرمەيىك تە» دەيدى. مەنىڭ ءالى اشۋىم تارقاي قويماعان. بىراق ادەكەڭنىڭ كەشىرىمدىلىگىنە كەلىسكەنىم بار. كەيىن سول ەكى ازامات ءتىل تابىسىپ قانا قويماي, سىيلاسىپ كەتتى. بۇل دا ازاماتقا جاراساتىن قاسيەت.
ءبىزدى تابىستىرعان «ەگەمەن» عوي. ادەكەڭنىڭ بويىنداعى بار جاقسىلىق, دارحان كوڭىل, ءمارت مىنەز سول كيەلى شاڭىراقتان جۇققانداي. ونى ودان استە بولۋگە بولمايتىنداي كورىنەتىن. ول زەينەتكە شىعاتىن بولىپتى دەگەندە, باسقاداي جەرگە, ءتىپتى جاي تىنىش ومىرگە قالاي كوندىگەر ەكەن دەگەن وي كەلگەن. بىراق وعان ازىرگە جاي تىنىش ءومىر بۇيىرماپتى. ازاماتقا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلە بەرەدى ەكەن. جاسىڭ كەلىپ قالىپتى دەمەي, مول تاجىريبەڭ كەرەك دەپ, ونى ۇلكەن ءبىر مەكەمە جۇمىسقا شاقىرىپتى. وندا ابىرويلى قىزمەت اتقارىپ جاتقانىن ەستىپ, قۋاندىق.
سول ادەكەڭ جەتپىستىڭ بەسەۋى دەيتىن ۇلكەن بەلەستىڭ بيىگىنە دە شىعىپ وتىر. بۇل بيىكتەن كوپ نارسە كورىنەدى. ازاماتتىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولىنداعى ايشىقتى ىزدەر سايراپ جاتىر. سويتسە دە ادام دەيتىن پەندەنىڭ قۋانىشىمەن قاتار, كۇيىنىشى دە بىرگە جۇرەدى ەكەن. وسىدان شامالى بۇرىن سونداي جايدى دۇيسەنبەكتەر وتباسى دا باستان كەشتى – ءوزىمىزدىڭ كوز الدىمىزدا ءوسىپ ەرجەتكەن, دۇيسەنبەكتەر اۋلەتىنە نەمەرەلەر سىيلاپ قۋانتقان, ابىرويلى ازامات قاتارىنا قوسىلعان ايداردىڭ قازاسى بارشامىزدى ەسەڭگىرەتكەن. الماتىداعى بىرقاۋىم جۇرت استاناعا قاراي كوڭىلىمىزدى ۇشىردىق. اۋىرتپالىقتى دا ازامات كوتەرەدى دەگەن بار. سوعان جۇگىنەمىز. ازاماتتىڭ مەرەيلى جاسى كۇنى ونىڭ تىندىرعان ءىسىن, ماراپات ايتار ساتتە بۇل جايدى اتتاپ وتە الماعان سوڭ, قوسىپ وتىرعانىمىز عوي بۇل. كوڭىلگە دەمەۋ – ادەكەڭنىڭ نەمەرەلەرى ءوسىپ كەلەدى. ءومىر ودان ءارى جالعاسادى.
ادەكەڭ, ءادىل دۇيسەنبەك كوتەرىلگەن بيىك ەڭسەلى, ول باسەڭدەمەيدى. وعان ازاماتتىق جول جەتكىزگەن.
ماماديار جاقىپ,
قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى
