قازاقستان استاناسىندا 9-12 قازان كۇندەرى بۇكىلالەمدىك تۋريستىك ۇيىمنىڭ (UNWTO) قالا ءتۋريزمى جونىندە VIII جاھاندىق ءسامميتى ءوتتى. وندا «اقىلدى» قالالاردى دامىتۋ ارقىلى شاھاردىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرىن شەشۋ, قالانى باسقارۋ, تۇراقتى دامۋ, يننوۆاتسيالار مەن وزىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جولدارى اڭگىمە وزەگىنە اينالدى.
«اقىلدى قالالار – اقىلدى دەستيناتسيالار» تاقىرىبىنا ارنالعان سامميت قازاقستاندا ءتۇرلى سالالاردىڭ دامۋىنا يگى ىقپال ەتەدى. قالالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ شاھاردىڭ زاماناۋي جانە تەحنولوگيالىق قۇرىلىمىنا وڭ اسەر ەتىپ قانا قويماي, سونىمەن قاتار تارتىمدى تۋريستىك دەستيناتسيا رەتىندە ەلوردانىڭ كەلبەتىن جاقسارتادى.
تۋريزم – ەكونوميكانىڭ قوزعاۋشى كۇشى
– بۇگىندە تۋريزم جاھاندىق جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 10 پايىزىن, جۇمىس ورىندارىنىڭ 10 پايىزىن جانە بارلىق يندۋستريانىڭ 5 پايىزىن قۇراپ وتىر. الەمدىك نارىقتا تۋريزم يندۋسترياسىنىڭ دامۋ قارقىنى كۇشتى. تەك سوڭعى ون جىل ىشىندە حالىقارالىق تۋريستەر سانى ەداۋىر ۇلعايعان. قازىرگى زاماندا تۋريزم قالالاردىڭ تۇراقتى دامۋىنا زور ىقپال ەتۋدە. قازاقستان دا وسى سالادا ءوز الەۋەتىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. ەلىمىزگە ءتۋريزمدى دامىتۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەيتىن حالىقارالىق ۇيىمدار مەن كومپانيالاردى تارتقىمىز كەلەدى, – دەدى قازاقستان پرەمەر-ءمينيسترى اسقار مامين ءسامميتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا.
اسقار مامين قازاقستاننىڭ ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ 2019-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ءسويتىپ ەلىمىز ءجىو-دە تۋريزم ۇلەسىن ارتتىرۋعا مۇددەلى ەكەنىن اڭعارتتى. ونىڭ ايتۋىنشا, ءتۋريزمدى مەملەكەتتىك سەكتوردان دا, جەكە سەكتوردان دا قارجىلاندىرۋ ماڭىزدى.
– ءبىز نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ەڭ ۇزدىك 50 تۋريستىك شاھاردىڭ ساناتىنا ەنۋىن قالايمىز. البەتتە, بۇل سالادا باسەكەلەستىك ۇلكەن, ءتۇرلى كەدەرگىلەر بار ەكەنى ءمالىم. سوعان قاراماستان ەل استاناسىن ءتۋريزمدى دامىتۋداعى نەگىزگى قالا رەتىندە بەكىتكىمىز كەلەدى, – دەدى ۇكىمەت باسشىسى.
قازىرگى كۇنى استانادا قۇرىلىسقا سالىنعان ينۆەستيتسيا كولەمى 3,3 ترلن تەڭگەگە نەمەسە 50 ملرد دوللارعا جەتتى. سونداي-اق باس قالانىڭ دامۋى ءۇشىن زاڭنامالىق بازانى جەتىلدىرۋگە كۇش سالىنۋدا. ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, ەلوردا «اقىلدى» تەحنولوگيالاردى دامىتۋداعى باستى كۇشكە اينالىپ كەلەدى. ەلوردا قازىردىڭ وزىندە الەمنىڭ ەڭ نەگىزگى 10 قالاسى رەتىندە دامىپ كەلەدى دەپ ايتۋعا بولادى.
ەلوردا حالقى ءۇش ەسە ءوستى
سامميتتە ۇكىمەت باسشىسىنان كەيىن ءسوز بەرىلگەن نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ مەيمانداردى ەلوردانىڭ دامۋىمەن تانىستىردى.
– وسىنداي الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى شارانىڭ ءبىزدىڭ قالامىزدا ءوتىپ جاتقانىنا قۋانىشتىمىز. سامميت 2018 جىلى سەۋل قالاسىندا وتكەن بولاتىن. ايتا كەتەيىك, استانانىڭ تاريحى ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەسىمىمەن تىكەلەي بايلانىستى. وسى 21 جىل ىشىندە ەلوردانىڭ اۋماعى مەن حالقى 3 ەسە كوبەيدى. و باستا تۇرعىندار سانى 280 مىڭ بولسا, بۇگىن 1 ملن-نان اسىپ كەتتى. قازىر نۇر-سۇلتان – جاستار قالاسى, استانا تۇرعىندارىنىڭ 70 پايىزى, ياعني 700 مىڭعا جۋىعى – جاستار. تەك كەيىنگى جىلداردىڭ مۇعدارىندا عانا ەلوردا اكىمشىلىك قالادان ىسكەرلىك جانە تۋريزم ورتالىعىنا اينالىپ ۇلگەردى. بۇگىندە قالا حالقىنىڭ 60 پايىزى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسادى, – دەدى اكىم.
استانادا Big Data دەرەكتەر بازاسى جۇمىس ىستەيدى. مۇندا قالاداعى بارلىق سالالار – ءبىلىم, دەنساۋلىق, قوعامدىق كولىك, قورشاعان ورتا, ت. ب. دەرەكتەر قورى جيناقتالعان. اتالعان سالالاردى تسيفرلاندىرۋ قولعا الىنىپ وتىر. سونداي-اق «سمارت استانا» جۇيەسى بويىنشا تۇرعىندارعا قىزمەت كورسەتۋدىڭ قولايلىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن بارلىق قىزمەتتەر اۆتوماتتاندىرىلعان. قازىرگى كۇنى ەلوردادا 75 قوعامدىق جانە كوممەرتسيالىق قىزمەتتەر ءبىر تۇيمەشىكتى باسۋ ارقىلى جۇرگىزىلەدى. ول, ايتىپ وتكەنىمىزدەي, «سمارت استانا» ءموبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا.
قوناقجايلىق ينستيتۋتى اشىلادى
نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ ەلوردادا ءتۋريزمدى دامىتۋعا بايلانىستى جۇرگىزىلىپ جاتقان جۇمىستار تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى.
– 2017 جىلى ەكسپو اۋقىمدى حالىقارالىق كورمەسى ءوتتى. بۇل شارا ءوز كەزەگىندە ەلوردانىڭ جاس قالا بولسا دا الەمدىك ءىرى قالالارمەن تەرەزەسى تەڭ تۇسەتىنىن دالەلدەي ءبىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا الەمنىڭ 57 ەلىنىڭ ازاماتى ەلىمىزگە, ونىڭ ىشىندە نۇر-سۇلتان قالاسىنا ۆيزاسىز كىرە الادى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس ءوز جالعاسىن تابادى, سەبەبى ەلوردامىزدىڭ شەتەلدىك قوناقتار ءۇشىن ەسىگى اشىق. تاعى ءبىر ايتىپ وتەتىن جايت, پرەزيدەنت جارلىعىنا سايكەس, مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ, بيىل تۋريزم جانە قوناقجايلىق ينستيتۋتىن اشاتىن بولامىز. بۇل ىشكى جانە قالا ءتۋريزمىن دامىتۋ مەن تۋريستەردى كوپتەپ تارتۋعا ءوز سەپتىگىن تيگىزەدى. سونىمەن قاتار, ينستيتۋت تۋريزم سالاسىنىڭ ماماندارىن دايارلاۋعا جاعداي جاسايدى. وسى ماسەلە بويىنشا شەتەلدىك ارىپتەستەرىمىزبەن بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە ءازىرمىز, – دەدى ول.
استانا – قازاقستانعا ساپارلاپ كەلگەن شەتەلدىك تۋريستەر تابانى العاشقى تيەتىن جەر. 10 جىل ىشىندە تۋريستەر مەن قوناقۇيلەردىڭ سانى 2 ەسە وسكەن. نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى جاڭا تەرمينالدىڭ اشىلۋى جولاۋشىلار اعىنىن 3,5 ەسەگە ۇلعايتقان.
ەلوردا اۋەجايى جىلىنا 8 ملن جولاۋشىنى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بيىل نۇر-سۇلتان قالاسى Mastercard كومپانياسىنىڭ 200 جاھاندىق تۋريستىك دەستيناتسياسىنىڭ قۇرامىنا ەندى. نيۋ-يورك, لوس-اندجەلەس, كۋالا-لۋمپۋر سىندى ءىرى قالالاردىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسى يگەرىلىپ, Nur-Sultan-NS برەندى جاساقتالدى. پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن بيىل ەلوردادا حالىقارالىق تۋريزم جانە قوناقجايلىق ۋنيۆەرسيتەتى اشىلاتىن بولدى.
ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ ءۇش باعىتى
– ءبىز سالانى دامىتۋدىڭ ءۇش نەگىزگى باعىتىن انىقتادىق. ءبىرىنشى – وقيعالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ. ماسەلەن, قالادا الەم چەمپيوناتتارى ۇيىمداستىرىلادى. وسى كۇندەرى كۇرەستەن الەم چەمپيوناتى بولىپ جاتىر. سونداي-اق شايبالى حوككەيدەن الەم چەمپيوناتىنىڭ جالاۋى جەلبىرەدى. ماۋسىم ايىندا ورتالىق ازيادا تۇڭعىش رەت Comic Con فەستيۆالى وتكەن بولاتىن. وعان 53 مىڭ ادام قاتىستى. شىلدە ايىندا ءداستۇرلى ءارى اۋقىمدى Ironman شاراسى ءوتتى, – دەدى قالا اكىمى التاي كولگىنوۆ. قالا باسشىسى ەكىنشى باعىت رەتىندە مەديتسينالىق ءتۋريزمدى اتادى.
حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ زەرتتەۋى بويىنشا نۇر-سۇلتاندا مەديتسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋدىڭ الەۋەتى جوعارى ەكەنىن كورسەتتى. JSI-عا اككرەديتتەلگەن 7 ۇيىمنىڭ التاۋى ەلوردادا ورنالاسقان.
التاي كولگىنوۆتىڭ ايتۋىنشا, ۇشىنشىدەن, نۇر-سۇلتان – ەۋرازياداعى ۇزدىك كونگرەستىك كورمە ورتالىعى. «ءبىز ەۋرازياداعى حالىقارالىق كونفەرەنتسيالار مەن قاۋىمداستىقتاردىڭ ەڭ ءىرى مۇشەسىمىز. حالىقارالىق دارەجەدەگى شارا تەك قانا شەتەلدىك كەلۋشىلەر سانىن ۇلعايتىپ قويماي, قالا ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسادى» دەدى ول.
«اقىلدى» قالانىڭ اسەرى ۇلكەن
سامميت بارىسىندا UNWTO باس حاتشىسى زۋراب پولوليكاشۆيلي ەلوردانىڭ از ۋاقىتتىڭ ىشىندەگى دامۋ قارقىنىنا تاڭدانىسىن جاسىرمادى.
– مەن نۇر-سۇلتانعا العاش رەت كەلىپ وتىرمىن. 20 جىل بۇرىن مۇندا كارتوپ ەگىلگەن دالا جاتىر ەدى. ال قازىر وڭىردەگى ەڭ زاماناۋي قالادا وتىرمىز, – دەدى ول. – وعان استانا دامۋىنىڭ ساۋلەتتىك كەلبەتى مەن «اقىلدى» ينفراقۇرىلىمدى جوسپارلاۋى ءارى جۇزەگە اسىرۋى ناقتى مىسال بولادى.
ونىڭ ايتۋىنشا, قازاقستان ورتالىق ازيادا بەيبىتشىلىك پەن دامۋ باعىتىن ۇستاندى. مۇندا بۇكىل الەمنىڭ تۋريستەرى ءۇشىن اۋقىمدى جوبالار جاسالدى. ەلوردا «اقىلدى» باعىتتا دامىپ كەلەدى.
– «اقىلدى» قالالار ادامداردىڭ ومىرىنە جاقسى ىقپال ەتىپ قانا قويماي, تۋريستەرگە دە تاماشا اسەر بەرەدى. تۋريزم سەكتورى قوعاممەن ءوزارا بايلانىستا بولۋى ءتيىس. ال ءبىز ءتۋريزمنىڭ ەكونوميكا دامۋىنداعى ءرولىن ءتۇسىندىرۋىمىز كەرەك. تاجىريبە الماسىپ, تۋريزم سالاسىنداعى ماسەلەلەردى شەشكىمىز كەلەدى, – دەپ ءسوزىن ءتۇيىندەدى ز.پولوليكاشۆيلي.
ءسوز سوڭى. سامميتكە كەلگەن شەتەلدىك مەيماندار قالا تۋريزمىنە قاتىستى ماسەلەلەردەن باسقا, قازاقتىڭ تاريحي-مادەني مۇراسىمەن تانىستى. ولار ۇلتتىق مۇراجايعا, وپەرا جانە بالەت تەاترىنا, «بايتەرەككە» بارىپ, ۇلتتىق تاعامداردان ءدام تاتتى. قازاقتىڭ ءان-كۇيىنە قانىقتى.
شەت ەل قالالارى باسشىلارىنىڭ لەبىزى
مانسۋر ياۆاش,
انكارا قالاسىنىڭ مەرى:
– قازاقستان مەن تۇركيانىڭ اراسىندا ىسكەرلىك, مادەني بايلانىستار نىق ورناعان. بۇگىندە انكارادا 5,5 ملن حالىق تۇرادى. شاھاردىڭ 2 مىڭ جىلدان استام تاريحى بار, الەمدىك مادەنيەتتەردى ۇشتاستىرعان, ەۋروپا مەن تاياۋ شىعىستى بايلانىستىرۋشى دانەكەر. قازىرگى مىندەتىمىز – انكارانى الەمدەگى ءىرى مادەني جانە مەديتسينالىق ورتالىققا اينالدىرۋ.
قالا ءتۋريزمىن دامىتۋ ىسىندە ۇلتتىق داستۇرگە, تاريحي قۇندىلىقتارعا ءمان بەرۋ ماڭىزدى. تۋريستەر ءار كەز تاريحي قۇندىلىقتاردى كورگىسى كەلەدى. ءبىز قالانىڭ تاريحي مۇراسىن, ەجەلگى جادىگەرلەرىن قول تيگىزبەي ساقتاپ قالدىق. سونى تاماشالاۋعا كەلەتىندەرگە قولايلى جاعداي جاساپ, ساپارلارىنىڭ ءساتتى وتۋىنە مۇددەلىمىز.
يلسۋر مەتشين,
قازان قالاسىنىڭ مەرى:
– ءبىزدىڭ قازاقستانمەن قارىم-قاتىناسىمىز باۋىرلىق سەزىمدە, تاريحىمىز تەرەڭنەن ۇشتاسقان. قازان ءتۋريزمدى دامىتۋ سالاسى بويىنشا رەسەي فەدەراتسياسىندا ۇزدىكتەر قاتارىندا تۇر. قالادا 460 مىڭ ادام ءومىر سۇرەدى, شاھاردىڭ مىڭ جىلدىق تاريحى بار. بىلتىر ەلىمىزگە 3,5 ملن تۋريست كەلدى.
قازان – سپورت استاناسى. قالادا حالىقارالىق دەڭگەيدە ءتۇرلى سپورتتىق جارىستار ءجيى وتكىزىلەدى. ول قالادا سپورتتىق نىسانداردىڭ كوپتەپ سالىنۋىنا, ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىنا يگى اسەر ەتتى. ايتا كەتەيىك, بىزدە سونداي-اق 166 ۇلت وكىلدەرى تۇرادى. ءبىز ەلدە ۇلتتار اراسىنداعى تاتۋ-ءتاتتى ءومىردى ساقتاۋعا ءاردايىم باستى نازار اۋدارامىز. ول – ەلگە تۋريستەردىڭ كوپتەپ كەلۋىنىڭ ءبىر كەپىلى. ويتكەنى تۋريستەر ساياسي تۇراقتى, قاۋىپسىز جەرلەرگە بارعىسى كەلەتىنى تۇسىنىكتى.
بوبۋرميرزو وبلاكۋلوۆ,
سامارقاند قالاسىنىڭ اكىمى:
– تۋريزم حالىقتار مەن مەملەكەتتەر اراسىنداعى دوستىقتى, ىسكەرلىك بايلانىستاردى ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. ءبىزدىڭ قالامىزعا 2750 جىل تولدى. ونىڭ تاريحى ۆاۆيلون, ريم سياقتى عاسىرلار تەرەڭىنەن باستاۋ الادى. بىلتىر قالاعا 2,5 ملن تۋريست كەلدى. بيىل جىل اياعىنا دەيىن ولاردىڭ سانى 4 ملن-عا جەتەدى دەپ توپشىلاپ وتىرمىز. ءبىز وقيعالىق, ىسكەرلىك ءتۋريزمدى دامىتۋعا مۇددەلىمىز. قالادا الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى ءىس-شارالار وتكىزىلىپ تۇرادى.
