ەلىمىزدىڭ باس قالاسى كۇننەن-كۇنگە وركەندەپ, قاناتىن كەڭگە جايىپ كەلەدى. وسىناۋ اسەم استانانىڭ اجارى مەن ابىرويىن اسقاقتاتۋدا ەلوردا اۋداندارىنىڭ ۇلەسى باسىم. بۇگىندە ولاردى دامىتۋ, تۇرعىندارعا جايلىلىق تۋدىراتىن اۋلالار مەن الاڭداردى تالاپقا ساي ەتۋ باعىتىندا يگى ىستەر اتقارىلۋدا. بۇل رەتتە الماتى اۋدانى قاي جاعىنان الىپ قاراساق تا بەلسەندىلىك تانىتۋدا.
جالپى اۋماعى 154,71 شارشى مەتر جەردى الىپ جاتقان اتالمىش اۋدان حالقىنىڭ سانى بۇگىندە 322 مىڭعا جۋىقتادى. گازەتىمىزدىڭ وسى سانىندا ەلوردانى كوركەيتۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان الماتى اۋدانىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى مەن تىنىس-تىرشىلىگىنە توقتالعاندى ءجون كوردىك.
جولدار جوندەلىپ جاتىر
جىل وتكەن سايىن ساۋلەتى مەن داۋلەتى وركەندەگەن ەلوردانىڭ ەڭ ماڭىزدى نىساندارىنىڭ ءبىرى – جولدارى. كولىك پەن جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولدار كەڭ ءارى تەگىس بولسا, وندا قالا تۇرعىندارىنىڭ دا كوڭىلى جايلى بولاتىنى انىق. سوندىقتان دا استانا قالاسىندا جول جوندەۋ جانە جول قۇرىلىسى جۇمىستارى ەشقاشان تولاستاعان ەمەس.
الماتى اۋدانىنداعى وڭتۇستىك-شىعىس شاعىن اۋدانىنىڭ سول جاعىندا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا جالپى ۇزىندىعى 9 شاقىرىمنان اساتىن 9 نىساندا, اتاپ ايتساق, قوزىباسى, بۋراباي, ەسىل, بۇقتىرما, جايىق, دەگەرەس, ەدىل, اقارىس, ەرتىس كوشەلەرىندە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن. وسى كوشەلەردە ينجەنەرلىك كوممۋنيكاتسيالار سالۋ, تروتۋارلاردى جايلاستىرۋ, جارىقتاندىرۋ, اعاش وتىرعىزۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا.
بۇگىنگى تاڭدا 2 قوسىمشا نىساندى جوبالاۋ جۇمىستارى باستالدى. ماسەلەن, قوبىلاندى باتىر كوشەسى, بۋراباي كوشەسىنەن ر.قوشقارباەۆ داڭعىلىنا دەيىنگى ۋچاسكەدە جانە حانتاۋ كوشەسى, ەدىل كوشەسىنەن بۋراباي كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە جوبالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ, جوسپار بويىنشا 2023 جىلى اۋدان اۋماعىنداعى ش.قۇدايبەردىۇلى داڭعىلى مەن ع.مۇستافين كوشەسىنەن ر.قوشقارباەۆ داڭعىلىنا دەيىنگى ۋچاسكەدە جول جابىنى جاڭارتىلىپ جاتىر. ايناكول كوشەسى, ابىلايحان داڭعىلىنان م.تولەباەۆ كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە, قورداي كوشەسى, ب.مومىشۇلى كوشەسىنەن ر.قوشقارباەۆ داڭعىلىنا دەيىنگى ۋچاسكەدە جانە ر.قوشقارباەۆ داڭعىلى بويىنداعى ىشكى ءجۇرۋ جولى, م.جۇماباەۆ داڭعىلىنان س.نۇرماعامبەتوۆ كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە جول جابىندارى دا جاڭارتىلۋدا. سونىمەن قاتار بۋراباي كوشەسىندە, ابىلايحان داڭعىلىنان م.تولەباەۆ كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە, تاسكەسكەن كوشەسىندە, وباعان كوشەسىنەن بەرەن كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە, ر.قوشقارباەۆ-ءال-فارابي داڭعىلدارىنىڭ قيىلىسى ۋچاسكەسىندەگى جول ايرىعىنىڭ شىعۋ جولدارىنا جاڭا اسفالت توسەلدى.
اعىمداعى جىلى بالقانتاۋ كوشەسىندە, وباعان كوشەسىنەن اقىرتاس كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە, ب.مومىشۇلى داڭعىلى بويىنداعى ىشكى ءجۇرۋ جولى, تاۋەلسىزدىك داڭعىلىنان ق.ساتباەۆ كوشەسىنە دەيىنگى ۋچاسكەدە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر. شاعىن اۋداننىڭ وڭ جاعىنداعى ينجەنەرلىك جەلىلەردى, اتاپ ايتساق, سۋمەن جابدىقتاۋ سۋ بۇرۋ جانە نوسەر كارىزدەرى جەلىلەرىن سالۋ جونىندەگى جوبا كەلىسۋ كەزەڭىندە. قازىرگى ۋاقىتتا 45 شاقىرىم تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىلەرىن سالۋ جۇمىستارى اياقتالۋعا جاقىن.
قوعامدىق كەڭىستىكتەر كوبەيىپ كەلەدى
الماتى اۋدانىندا باستاپقىدا 4 قوعامدىق كەڭىستىكتى جايلاستىرۋ جوسپارلانعان بولاتىن, الايدا تۇرعىنداردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا ولاردىڭ سانى 8-گە دەيىن ۇلعايتىلدى. سونىڭ ىشىندە اقبۇلاق وزەنىنىڭ جاعالاۋىنداعى سەرۋەندەۋ ايماعى جانە ك.ازەرباەۆ كوشەسىندەگى سكۆەردە, اقبۇلاق وزەنىنىڭ جاعالاۋى مەن ترياتلون ساياباعىندا بوكسقا ارنالعان ايماقتا جانە قورداي, 100 جانىنداعى سكۆەر مەن ا.حراپاتىي كوشەسى بويىنداعى سكۆەردە, ر.قوشقارباەۆ-تاۋەلسىزدىك داڭعىلدارى قيىلىسىنداعى سكۆەردە جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى اياقتالىپ, جاڭا قوعامدىق كەڭىستىك پايدا بولدى. وسىلايشا, اۋدان اۋماعىنداعى كۇتىمسىز قالعان ۋچاسكەلەر مەن بوس ورىندار سانى ايتارلىقتاي ازايىپ, قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى بوس ۋاقىتىن جايلى جانە دەنساۋلىعىنا پايدالى تۇردە وتكىزە الاتىن جاڭا تارتىمدى ورىندار كوبەيدى. بۇكىل اباتتاندىرىلعان اۋماقتا جاڭا جارىقتاندىرۋ پايدا بولدى جانە 100-گە جۋىق ءتۇرلى اعاشتار, اتاپ ايتساق, جوكە, تال-تەرەك جانە بورتەگۇل وتىرعىزىلدى.
تۇرعىنداردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا بيىل اۋدان اكىمدىگى العاش رەت جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان جولداردى جايلاستىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. بۇل رەتتە 18 ۋچاسكە قامتىلدى, ونىڭ 10-ى الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ جانىنا توسەلدى. سونداي-اق 6 000 شارشى مەتر جەرگە برۋسچاتكا جابىنى جابدىقتالىپ, اۋىستىرىلدى. 13 كوپىر مەن جول ايىرىعى بويالىپ, قالپىنا كەلتىرىلدى. 150 كونتەينەرلىك الاڭ جوندەلىپ, 60 كونتەينەرلىك الاڭ جابدىقتالدى, 400 ۋرنا مەن ورىندىقتار بويالىپ-جوندەلدى جانە 700 كوشە ۋرنالارى اۋىستىرىلدى. وتكەن جىلى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى اۋماعىندا امفيتەاتر, قالانىڭ وڭ جاعالاۋىندا تاعى ءبىر جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى, «ۆسترەچا» ساۋدا ءۇيى جانىنداعى قوعامدىق كەڭىستىك, «بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم» ساياباعى, قالالىق الاڭ جاڭارتىلدى.
– ءبىز ءۇشىن تۇرعىندار ءۇيىنىڭ جانىندا اباتتاندىرىلعان ساياباق نەمەسە الاڭنىڭ بولۋى وتە ماڭىزدى. اۋدانىمىزدا جاڭادان اباتتاندىرىلعان كەڭىستىكتەردە ويىن الاڭدارى, ويىن جانە دەمالىس ايماقتارى, فۋتبول الاڭى, اتكەنشەكتەرى بار شاتىرلار, ورىندىقتار ورنالاسقان. بيىل تاعى 4 قوعامدىق كەڭىستىكتى اباتتاندىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز, – دەدى اۋدان اكىمى ماقسات ساماتۇلى.
كوگالداندىرۋ – كوپتىڭ ءىسى
اۋداندا كوگالداندىرۋ جۇمىستارى جوسپارعا سايكەس جۇرگىزىلۋدە. جىل باسىنان بەرى 2 600 اعاش, 506 مىڭ بىرجىلدىق گۇلدەر, 33 مىڭ ساندىك بۇتالار وتىرعىزىلىپ, 11 488 شارشى مەتر جەرگە جاڭا كوگالدار توسەلدى. جىل سوڭىنا دەيىن 8 مەكەنجاي بويىنشا 2 300 اعاش وتىرعىزۋ كوزدەلىپ وتىر. ازاماتتاردىڭ باستامالارى مەن ۇسىنىستارىن ەسكەرە وتىرىپ, اۋدان اۋماعىن دامىتۋعا جانە اباتتاندىرۋعا باعىتتالعان «حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت» جوباسى اياسىندا الماتى اۋدانىندا بيىل بارلىعى 9 000-نان استام اعاش جانە 12 500 كوپجىلدىق جانە ساندىك-گۇلدى بۇتالار وتىرعىزۋ جوسپارلانۋدا.
وتكەن جىلى شارت شەڭبەرىندە 8 000 دانادان استام اعاش, 21 000 شارشى مەتر جەرگە گۇل وتىرعىزىلىپ, 23 200 شارشى مەتر جەرگە كوگال ەگىلسە, قىزمەت كورسەتۋشى ۇيىمدارمەن بىرلەسىپ 6 اۋلاعا 90 دانا اعاش وتىرعىزىلدى جانە ولاردى كۇتۋ, بۇتالاردى كەسۋ, تاراۋ, شابۋ, جەردى قوپسىتۋ, ارامشوپتەردەن ارىلتىپ, ازىقتاندىرۋ, حيميالىق وڭدەۋ جانە جاسىل جەلەكتەردى سۋارۋ جۇمىستارى ۇنەمى جۇرگىزىلىپ كەلەدى. باعدارلاما اياسىندا جەرگىلىكتى-سۋارۋ جۇيەسىن اباتتاندىرۋ جانە جوندەۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا.
كوكتەمگى ەكولوگيالىق ايلىق اياسىندا پرەزيدەنت ساياباعىنىڭ, №70 مەكتەپ-ليتسەيدىڭ, يندۋستريالدى پاركتىڭ, ەسىل وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى ساياباقتىڭ اۋماعىندا ەكى مىڭنان اسا اعاش وتىرعىزىلدى.
الماتى اۋدانىندا الەۋمەتتىك نىسانداردىڭ ماسەلەسى دە جىل وتكەن سايىن شەشىلىپ كەلەدى. ماسەلەن, جاڭا وقۋ جىلىندا قارقابات كوشەسىندەگى №53 مەكتەپكە جاپسارلاس 600 ورىندىق قوسىمشا قۇرىلىس سالىنادى. م.تولەباەۆ كوشەسىندە 1000 ورىندىق تاعى ءبىر مەكتەپ قۇرىلىسى باستالادى. جوسپار بويىنشا سول كوشەدە دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەنى سالىنادى.
سونداي-اق اۋداننىڭ اۋلالارى مەن كوشەلەرىن سۋ باسۋعا بايلانىستى, «حالىقتىق قاتىسۋ بيۋدجەتى» شەڭبەرىندە 53 مەكەنجاي بويىنشا سۋ بۇرۋ جۇيەسىن جايلاستىرۋعا شارت جاسالدى, بۇگىنگى تاڭدا 14 ۋچاسكەدە جۇمىستار اياقتالدى, جىل سوڭىنا دەيىن 39 مەكەنجاي بويىنشا جۇمىستار اياقتالادى. جەلەزنودوروجنىي تۇرعىن الابىندا ۇزىندىعى 1,6 كم ارىق-ناۋا جەلىسى جابدىقتالادى.
سانيتارلىق تازارتۋ باستالدى
اۋداننىڭ سانيتارلىق تازالىعىن 18 مەردىگەرلىك ۇيىم قامتاماسىز ەتەدى, جازعى كەزەڭدە 600 جول جۇمىسشىسى جانە 130 بىرلىك تەحنيكا, قىسقى كەزەڭدە 625 جۇمىسشى جانە 512 بىرلىك تەحنيكا جۇمىلدىرىلادى. وتكەن قىستا اۋدان اۋماعىنان 1 ملن 250 مىڭ تەكشە مەتر قار شىعارىلدى. كۇن سايىن رۇقسات ەتىلمەگەن پوليگونداردى انىقتاۋ جانە جويۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا 9 250 توننا قوقىس شىعارىلدى.
اۋداندا بارلىعى 444 ايالداما كەشەنى بار, ونىڭ 241-ءى – اپپارات بالانسىندا. 41 – جىلى جانە 7 ايالداما جەكە ينۆەستور ەسەبىنەن ورناتىلعان. اعىمداعى جىلى ينۆەستورلارمەن بىرلەسىپ تاعى 7 جىلى ايالداما كەشەنىن ورناتۋ جوسپارلانۋدا.
اۋداننىڭ ءموبيلدى توبى كۇن سايىن زاڭسىز ورناتىلعان پاۆيلونداردى انىقتاۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزۋدە. جىل باسىنان بەرى وسىنداي 59 پاۆيلون انىقتالدى, ونىڭ 40-ى جونگە كەلتىرىلۋدە, قالعان 19-ى بويىنشا قازان ايىنىڭ سوڭىنا دەيىن جوندەۋ-قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جوسپارلانعان. بۇدان بولەك, «استانا جارناما» كمم بىرلەسىپ عيماراتتاردىڭ قاسبەتتەرىنەن زاڭسىز جارنامالاردى الۋ جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگى تاڭدا تاۋەلسىزدىك, ب.مومىشۇلى, ش.قۇدايبەردىۇلى, ر.قوشقارباەۆ, ق.ساتباەۆ, شارل دە گولل, وڭتۇستىك-شىعىس تۇرعىن الابىنداعى 25 كوشە مەن 670 نىساندى قامتيتىن 1070 جارنامالىق بەلگىلەر, درەناجدىق قۇرىلىمدار, دوڭگەلەكتەردەگى جارناما الىندى. اۋداندا ديزاين-كود جوباسى بويىنشا سىرتقى بەزەندىرۋدى ءبىر ىزگە كەلتىرۋ, بيلبوردتاردى, قاسبەتتەردى, ماڭدايشالاردى جانە باسقا دا اقپاراتتىق قۇرىلىمداردى جاڭا ستاندارتتارعا سايكەستەندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
الماتى اۋدانىندا 20 500-دەن استام شام بار, ونىڭ 18 960-ى, ياعني 93%-ى جارىقديودتى شامدارعا اۋىستىرىلدى. ۇيلەردىڭ كىرەبەرىستەرىنە 1 000-نان استام شام جانە ساياباقتار مەن سكۆەرلەردە 340 جارىقتاندىرۋ تىرەكتەرى ورناتىلدى. قاسبەتتى جارىقتاندىرۋ بويىنشا ب.مومىشۇلى داڭعىلى بويىنداعى №24 ۇيدە جۇمىستار تولىعىمەن اياقتالدى. اۋدان اۋماعىنداعى 8 عيمارات قاسبەتى مۋرالمەن بەزەندىرىلگەن.
