التاي كولگىنوۆ: ەڭسەلى ەلوردا – تاۋەلسىزدىكتىڭ جارقىن جەتىستىگى

كەشە نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى التاي كولگىنوۆ ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار ورتالىعى الاڭىندا جىل بويى اتقارىلعان ءىس-شارالار تۋرالى باق وكىلدەرىنىڭ الدىندا ەسەپ بەردى. قالا باسشىسى اۋەلى جينالعان جۇرتتى ەڭ قاسيەتتى, ۇلى مەرەكە – تاۋەلسىزدىك كۇنىمەن قۇتتىقتادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ حالقىمىزعا بەرگەن ۇلكەن جەتىستىگىنىڭ ءبىرى ەڭسەلى ەلوردامىز ەكەنىن اتاپ ايتتى. سونداي-اق اكىم پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ەلوردانى دامىتۋ جونىندەگى كەڭەستە بەرگەن تاپسىرمالارىنىڭ ورىندالۋ بارىسى, وزەكتى پروبلەمالاردىڭ شەشىلۋى جانە الداعى ۋاقىتتا ىسكە اسىرىلاتىن جاڭا جوبالار تۋرالى باياندادى.

بيزنەسكە ەڭ قولايلى قالا

ەسەپتەن ءمالىم بولعانىنداي, باس قالانىڭ 11 ايداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرىنەن جاعىمدى ديناميكانى بايقايمىز. وڭىرلىك جالپى ءونىم ء(وجو) 1-جارتىجىلدىقتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 4,2 پايىزعا ءوسىپ, 2,7 ترلن تەڭگەگە (2018 جىلى – 2,5 ترلن تەڭگە), جان باسىنا شاققاندا – 2,5 ملن تەڭگەگە (رەسپۋبليكاداعى ورتاشا كورسەتكىشتەن 1,6 ەسەگە جوعارى – 1,5 ملن تەڭگە) جەتتى. ونەركاسىپتىڭ ونىمدەر كولەمى 11,7 پايىزعا ۇلعايىپ, 658 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ەڭ باستىسى, قالانىڭ بيزنەس جۇرگىزۋدەگى تارتىمدىلىعى ارتۋدا. شوب سۋبەكتىلەرى وندىرگەن ونىمدەر كولەمى 3,3 پايىزعا ءوسىپ, 2,4 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. نۇر-سۇلتاننىڭ بيزنەسكە قولايلى قالا ەكەنىن دالەلدەيتىن ناقتى مىسال – شوب-ءتىڭ ءوجو-دەگى ۇلەسى 52,4 پايىزعا (2018 جىلعى كورسەتكىش – 27 پايىز) جەتتى. بۇل – ەلىمىزدەگى ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى.
التاي كولگىنوۆ حالىق سانىنىڭ ءوسۋى باستى سىناقتىڭ ءبىرى بولىپ وتىرعانىن قاداپ ايتتى. «قازىر قالا حالقىنىڭ سانى 1,2 ملن ادامدى قۇرايدى. 2008 جىلى 605 مىڭ ادام بولعان. وسىنى ەسكەرىپ, ءبىز حالىق سانىنىڭ وسۋىنە قاراي قاجەتتى ينفراقۇرىلىمدى (الەۋمەتتىك, جول, ينجەنەرلىك) دايىنداۋىمىز كەرەك» دەپ مالىمدەدى قالا باسشىسى.

ۇلەسكەرلەر ماسەلەسى الداعى 4 جىلدا شەشىلەدى

اكىم ەلورداداعى 14 مىڭنان اسا ۇلەسكەرلەردىڭ ماسەلەسى الداعى 4 جىلدا شەشىلەتىنىن ايتتى. ۇلەستىك قۇرىلىستاعى سوتتاعى داۋ-دامايلار, جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاردىڭ, قارجىلىق جانە تەحنيكالىق ءاۋديتتىڭ, قارجىلىق مودەلدىڭ بولماۋىنان كوپتەگەن «ساقالدى» قۇرىلىستار جىلدار بويى قاڭتارۋلى كۇيىندە قالعانى ءمالىم. قالا باسشىلىعى 26 نىسانعا اۋديت جۇرگىزىپ, 13 نىسان بويىنشا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار دايىنداپ, 12 نىساننىڭ قارجىلىق مودەلىن جاساعان. ءار نىسان بويىنشا جول كارتاسى بەكىتىلگەن. سونداي-اق اكىمدىكتىڭ باستاماسىمەن «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنا وزگەرىس (ۇلتتىق قوردىڭ, جەكە ينۆەستوردىڭ اقشاسىن ۇيلەردى بۇزۋعا, جەر ۋچاسكەلەرىن ساتىپ الۋعا, جاڭا نىسان سالۋعا, الدىن الا قاراجات بەرۋگە پايدالانۋ) ەنگىزىلگەن. مۇنداي شارالار ينۆەستور تابۋدى جەڭىلدەتىپ, توقتاپ تۇرعان نىسانداردىڭ قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋگە مۇمكىندىك بەردى.
– مىسالى, اتىشۋلى «تەرريتوريا كومفورتا» اتتى تۇرعىن ءۇي كەشەنىنىڭ قۇرىلىسى 15 جىل بويى تۇرعان. مىنە, ونىڭ ءبىر بولىگى بۇزىلدى, كەلەر جىلى كوكتەمدە قۇرىلىسى باستالادى. ينۆەستور تاپتىق. 620 ۇلەسكەرى بار «التىن شار-2», «التىن شار-3» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرىنىڭ دە احۋالى قيىن بولاتىن. بۇل نىساندى «نۇرلى جەردىڭ» كومەگىمەن سالىپ بىتىرەمىز. 2019 جىلى قۇرىلىسى اياقتالماعان نىسانداردىڭ سانى 52-دەن 42-گە قىسقاردى. ياعني جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 11 نىساننىڭ قۇرىلىسى بىتەدى, ۇلەسكەرلەر سانى 2,5 مىڭ ادامعا ازايدى. ارينە, اتقاراتىن جۇمىس كوپ. باستىسى, تۇجىرىمدامالىق شەشىمدەر شىعارىلدى. «شىعىس», «جاعالاۋ» تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى بويىنشا قارجىلىق مودەلدەرىن ىزدەستىرۋدەمىز. قالعان نىسانداردىڭ بارلىعى 4 جىلدا سالىنىپ بىتەدى. ءسويتىپ ەڭ تۇيتكىلدى ماسەلەنى تولىق شەشەمىز, – دەدى التاي كولگىنوۆ.
ايتپاقشى, پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن 2020 جىلى قولجەتىمدى باسپانا قۇرىلىسى 3 ەسەگە ۇلعايادى. بيىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەلوردادا بيۋدجەت قارجىسى ەسەبىنەن 3,5 مىڭ قولجەتىمدى تۇرعىن ۇيلەر پايدالانۋعا بەرىلەدى. 2020 جىلى بارلىق كوزدەر ارقىلى 43,5 ملرد تەڭگە ءبولىنىپ, جالپى اۋدانى 550 مىڭ شارشى مەتردى قۇرايتىن 7 مىڭ پاتەر سالۋ جوسپارلانعان. الايدا باسپانا كەزەگىندە 47577 ادام تۇر. اكىمدىك باسپانا ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن 6 باعىت بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە: جەڭىلدىگى بار نەسيەگە جانە جالعا بەرىلەتىن ۇيلەر, جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا بەرىلەتىن ۇيلەر, «باقىتتى وتباسى» باعدارلاماسى, بيۋدجەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتشىلەرىنە, كوپبالالى, تولىق ەمەس بالاسى بار وتباسىلارعا 1 ملن تەڭگەنىڭ سەرتيفيكاتىن بەرۋ, «نۇرلى ەرتىس» جانە «ەڭبەك» باعدارلاماسى بويىنشا وتباسىلاردى وزگە وڭىرلەرگە كوشىرۋ.ورىن جەتىسپەۋشىلىگى قالاي شەشىلەدى؟

حالىق سانى وسكەن سايىن بالاباقشا, مەكتەپتەردە ورىن جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسى الدىمىزدان شىعادى. مىسالى, 10 جىل بۇرىن 70-تەن اسا مەكتەپتە 75 مىڭ بالا وقىعان بولسا, قازىر ەلورداداعى 115 مەكتەپتە 182 مىڭ وقۋشى وقيدى. 18 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ سانى – 367 مىڭ ادام, بۇل بۇرىنعى تسەلينوگراد حالقىنىڭ سانىمەن بىردەي. ماسەلەن, قازىر 14 مەكتەپتە بالالاردىڭ سانى ارتىق. 8 مەكتەپتە وقۋشىلار ءۇش اۋىسىممەن وقيدى. ماسەلە قالاي شەشىلەدى؟
قالا باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا, بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن مەملەكەت ەسەبىنەن جىلدا كەم دەگەندە 10 مەكتەپ سالۋ كەرەك. ماسەلەن, بيىل مامىر ايىندا 6 مىڭ تۇلەك مەكتەپ بىتىرسە, كۇزدە 24 مىڭ بالا ساباق وقۋعا كەلگەن. «بيىل ءبىز 6 مەكتەپ سالىپ, 6 مىڭ بالانى قامتىساق, كەلەر جىلى بۇل كورسەتكىشتى 2 ەسەگە وسىرەمىز. ياعني 10 مىڭعا جۋىق بالا وقيتىن 12 مەكتەپ سالامىز. سونداي-اق ينۆەستيتسيالىق كەڭەستە 22 مەكتەپتى جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيالاردىڭ ەسەبىنەن سالۋدى ماقۇلدادىق» دەپ ءتۇسىندىردى ماسەلەنىڭ ءمانىسىن اكىم. ەلورداداعى 56 مىڭ بالا 377 بالاباقشادا تاربيەلەنۋدە. 3-6 جاس ارالىعىنداعى بالالاردىڭ بالاباقشامەن قامتىلۋى – 96 پايىز. سونىڭ ىشىندە 40 پايىزى – جەكەمەنشىك سەكتوردىڭ ۇلەسىندە.

تەمىرجول اۋرۋحاناسى جابىلادى

التاي سەيدىرۇلى اپاتتى جاعدايداعى ورتالىق تەمىرجول اۋرۋحاناسىنىڭ ماسەلەسى شەشىلەتىنىن ءمالىم ەتتى. «ءبىز بۇل اۋرۋحانانى ۋاقىتشا بۇرىنعى اسكەري ەمحانانىڭ عيماراتىنا كوشىرەمىز. ولار باسقا عيماراتقا كوشتى. جاڭا جىلدان باستاپ تەمىرجول اۋرۋحاناسى وسى جەردە بولادى. ەسكى اۋرۋحانانى بۇزامىز. ال ەمحانانى جەڭىس داڭعىلىنداعى 7 قاباتتى ۇيگە كوشىرەمىز. قازىر ول جەردى جوندەپ جاتىرمىز. بۇعان دەيىن حابارلاعانىمىزداي, جاڭا ورتالىق اۋرۋحانا عيماراتىن تۇرىك ينۆەستيتسياسى ەسەبىنەن سالىنادى. بۇل جوبانى ينۆەستيتسيالىق كەڭەستە ماقۇلدادىق. ولار كوپبەيىندىك ۋنيۆەرسيتەتتىك ورتالىق بولادى» دەدى قالا اكىمى.

قابانباي باتىر داڭعىلىندا 8 جولاقتى جول سالىنادى

باس قالاداعى تۇيتكىلدى ماسەلەنىڭ ءبىرى – كولىكتەر سانىنىڭ كوبەيۋى, كوشەلەردەگى كەپتەلىس. اكىم 2011 جىلدان بەرى اۆتوكولىكتەردىڭ سانى 200 مىڭنان 500 مىڭعا دەيىن وسكەنىن ايتتى. قالا باسشىلىعى بۇل ماسەلەنى باستى نازاردا ۇستاپ, بيىل تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىندە ۇلكەن اينالما اۆتوكولىك جولىن اشتى. بۇدان بولەك, الداعى جىلى قابانباي باتىر داڭعىلىندا 8 جولاقتى تاسجول سالىنباق. قوسشىدا 50 مىڭعا جۋىق حالىق تۇراتىندىقتان, تاڭەرتەڭ جانە كەشكە اتالعان داڭعىلدا ۇلكەن كەپتەلىس بولادى. قازىر جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتار دايىندالۋدا. 2020 جىلى قابانباي باتىر مەن تۇراننىڭ قيىلىسىندا جول ايرىعى سالىنادى.
سونىمەن قاتار قالانىڭ ءۇش اۋماعىندا 3 كوپىر (تاۋەلسىزدىك ك-ءسى, ۇلى دالا د-لى, ەسىلدىڭ بويىندا) بوي كوتەرەدى. بۇل كوپىرلەر قالانىڭ وڭتۇستىك-شىعىس بولىگى مەن ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىن تىكەلەي بايلانىستىرادى, ماڭگىلىك ەل داڭعىلىنداعى جۇكتەمەنى ازايتادى. بۇلاردان بولەك, قالا باسشىسى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى نەگىزگى كورسەتكىشتەر, حالىققا قولجەتىمدى مەديتسينالىق قىزمەتتەر, دارىگەرلەردىڭ تاپشىلىعى ماسەلەسىن شەشۋ, جول ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ, قالا شەتىندەگى ەلدى مەكەندەردى وركەندەتۋ, ينۆەستيتسيالىق احۋال, بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ, الەۋمەتتىك قولداۋ سياقتى اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرگە جەكە-جەكە توقتالىپ, شەشۋ جولدارىن ءتۇسىندىرىپ بەردى.

نۇر-سۇلتان – جايلى قالا

قالانىڭ بەت-بەينەسىندە دە كوپتەگەن وزگەرىستەر بولادى. وسىعان وراي, التاي كولگىنوۆ «نۇر-سۇلتان – جايلى قالا» اتتى اۋقىمدى جوسپار مەن ەلوردانىڭ ديزاين-كودى تۋرالى باياندادى. ول اۋقىمدى جوسپاردىڭ 2020 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا حالىققا تانىستىرىلاتىنىن جەتكىزدى. قازىر قالادا جانە شەتكى ايماقتاردا 50-دەن اسا قوعامدىق كەڭىستىكتەر سالۋ جوسپارى جاسالعان. ءبىرىنشى كەزەڭدە بارلىعى 530 مىڭ ادامدى قامتيتىن قوعامدىق كەڭىستىك قۇرىلادى. ول بەيبىتشىلىك جانە قوسشىعۇلۇلى كوشەلەرىنەن بوگەنباي باتىر, اباي داڭعىلدارىن قامتىپ, «ەۋرازيا» ساۋدا ورتالىعىنىڭ ماڭىنداعى كوشەلەرگە دەيىن سوزىلادى. سونداي-اق 2023 جىلعا دەيىن ەسىلدىڭ وڭ جانە سول جاعالاۋىندا 123 شاقىرىمدىق ۆەلوسيپەد ينفراقۇرىلىمى سالىنادى. ماسەلەن, قالا اكىمدىگىنىڭ الدىنداعى الاڭدا جازدا جاسىل جەلەكتى كەڭىستىك سالىنادى.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا وراي ەلوردانىڭ ديزاين-كودى دايىندالعان. بۇل كود بارلىق ساۋلەتتىك جوبالاردا ەسكەرىلەدى. ديزاين-كود دەگەنىمىز – تۇتاستىق, قاۋىپسىزدىك, جايلىلىق جاعىنان ءبىر ستيلدەگى ەرەجەلەر مەن ۇسىنىستاردىڭ كومەگىمەن قالا كەڭىستىگىن ساۋلەتتىك باعدارلاۋ. ماسەلەن, ءۇي سالاردا تەرەزەگە «بەيبي لوك» اتتى قۇلىپتاردى قوسا سالۋ مىندەتتەلەدى. ءۋاليحانوۆ جانە تىلەنديەۆ كوشەلەرىندەگى اكىمدىك سالعان ۇيلەردە وسىنداي قۇلىپتار ورناتىلعان. عيماراتتاردىڭ قاسبەتىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. الداعى ۋاقىتتا عيماراتتاردىڭ ءتۇسى نەگىزگى ءۇش ءتۇس: اق, سارى جانە كوگىلدەر تۇسكە نەگىزدەلەدى.
– ديزاين-كود بارلىق دامىعان قالالاردا بار. مىسالى, ماگيسترالدىق جانە ىشكى كوشەلەر بار. باستىسى, ۇيلەر مەن كوشەلەردىڭ اراقاشىقتىعىنا, تروتۋارلاردىڭ اباتتاندىرىلۋىنا, كوگالداندىرۋعا, جارىق بەرۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. قاراپايىم شاعىن ساۋلەتتىك فورمالار ورناتىپ, كوشەلەرگە جيھاز-ورىندىقتار قويىلادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەر مەن ۆەلوسيپەدشىلەرگە قولايلى جاعداي تۋعىزىلادى. ياعني ءبىر سوزبەن ايتساق, ادامداردىڭ جايلى ءومىر سۇرۋىنە ارنالعان قالاعا اينالادى. ەلوردادا كوپ نارسە جاسالدى. بىراق زامان وزگەرگەن سايىن جاڭا ەرەجەلەر كەلەدى. ءبىز ءار كۇن سايىن قالانى كۇتىپ, جەتىلدىرىپ وتىرۋعا ءتيىسپىز, – دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى التاي سەيدىرۇلى.

بريفينگ سوڭىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمى ا.كولگىنوۆ باق وكىلدەرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردىElorda Aqparat:
– ەرەكشە جاعدايداعى بالالار ءۇشىن قانداي وڭالتۋ ورتالىقتارىن سالۋ قاراستىرىلعان؟

– مەملەكەت باسشىسى بالالارعا ارنالعان شاعىن جانە ورتا وڭالتۋ ورتالىقتارىنىڭ قولجەتىمدى بولۋىن تاپسىردى جانە قوعامدا ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدار ءۇشىن تەڭ مۇمكىندىكتەر جاساۋ مىندەتىن اتاپ ءوتتى. بۇگىنگى تاڭدا ەلوردادا ەكى وڭالتۋ ورتالىعى اشىلىپ, جۇمىس ىستەپ جاتىر. الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنا 490 بالا كەزەك كۇتۋدە. ماعان بالالارى داۋن سيندرومىمەن اۋىراتىن اتا-انالار كەلدى, الدا تاعى دا وڭالتۋ, ساۋىقتىرۋ ورتالىقتارىن سالۋ جوسپاردا بار.

«تدك» ارناسى:
– سىزدەر تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى قارساڭىندا جاستارعا پاتەر بەردىڭىزدەر. وتپەي قالعان قانشاما جاستار وزدەرىنىڭ نازىن ايتىپ جاتىر. بۇل باستاما جالعاسىن تابا ما, الدە توقتاي ما؟

– بىزگە ءۇش ءىرى قالادا مىڭ پاتەردەن بەرۋ تاپسىرماسى بەرىلگەن, كەشە مەرەكەدە 1050 پاتەردىڭ كىلتىن تابىستادىق. 6500 ادام قۇجاتىن تاپسىردى, ياعني سۇرانىس التى ەسەگە كوپ دەگەن ءسوز. سوندىقتان بۇل باستامانى كەلەسى جىلى جالعاستىرامىز. بىزگە كاسىپكەرلەر دە كەلدى, ەگەر سىزدەر جەر بولسەڭىزدەر, ءوزىمىزدىڭ جەكە ينۆەستيتسيا ەسەبىنەن باسپانا سالامىز دەگەن ۇسىنىس ايتتى. ءبىز بۇعان قۋاندىق, دەگەنمەن ءبىز بيۋدجەتتەن دە تۇرعىن ءۇي سالۋدى توقتاتپايمىز. جىل سايىن وسىنشا باسپانا سالامىز دەپ وتىرمىز, بىراق ءتۇسىنۋ كەرەك, بىزدە جاستار سانى رەسمي دەرەك بويىنشا 245 مىڭ جانە ونىڭ ءبارىن پاتەرسىز دەۋگە بولمايدى, بىراق جاستارعا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك. مۇنداي باسپانامەن قامتۋ مۇمكىندىگى باسقا وڭىرلەردە دە جاسالۋ كەرەك, ءبىزدىڭ دە ءوز سىيىمدىلىعىمىز, ينجەنەرلىك-ينفرا­قۇرىلىمنىڭ ءوز مۇمكىندىگى بار, سونى ەسكەرۋ كەرەك, سوعان سايكەس جۇمىس جاسايمىز.«ۆرەميا»:
– نۇر-سۇلتان اكىمدىگى بيىل جاڭا جىلدى تويلاۋعا, ياعني شىر­شالار مەن ويىنشىقتارعا, جالپى بەزەندىرۋگە قانشا قارجى ءبولدى؟

– جاڭا جىلعا شىرشا ساتىپ المايمىز, بىلتىرعىلاردى پايدالانامىز. كەيبىر جەرلەردە 70 پايىزى جەكە ينۆەستورلار ارقىلى بەزەندىرىلەدى. وسىلايشا ءبىز بيۋدجەت قارجىسىن ۇنەمدەيمىز. جالپى, قانشا قارجى بولىنگەنى تۋرالى قازىر ايتۋ قيىن, سەبەبى ءبىز وسىعان دەيىن تەك تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە دايىندالدىق, «جىل ءانىن» وتكىزدىك, پرەزيدەنتتىڭ قاتىسۋىمەن جاستار جىلىن اياقتادىق. جاڭا جىلدا MEGA Silk Way-دە ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار ءۇشىن ارنايى تەگىن مەرەكەلىك شارالار ۇيىمداستىرىلادى.

«كاراۆان»:
– سۇراق قوقىسقا بايلانىستى. قوقىس شىعارۋ قىزمەت اقىسى قىمباتتايدى دەپ ايتىلىپ ءجۇر. قالا تۇرعىنى رەتىندە ءسىزدىڭ پىكىرىڭىز قانداي؟

– مەنى قالا تۇرعىنى رەتىندە قوقىس ماسەلەسى الاڭداتادى. قوقىسپەن اينالىساتىن مەكەمەلەر قيىن جاعدايدا. بۇل سالانى قولداۋ ءبىزدىڭ مادەني دەڭگەيىمىزدى كورسەتەدى. ءبىز ولاردى قولداماساق, ولار بانكتەردە كەپىلدىكتە تۇر. وسى سەبەپتى ولار ءوز قىزمەت باعاسىن 4-5 ەسە جوعارى كوتەرۋدى سۇرايدى, ارينە, ءبىز ماسەلەنىڭ وڭ شەشىلۋىن قاراستىرامىز. وسىدان 20 جىل بۇرىن فينليانديانىڭ حەلسينكي قالاسىندا دا تۋرا بىزدەگىدەي جاعداي بولعان, بۇگىندە ولار پلاستيكتى بولەك وتكىزىپ, قاعازدى بولەك جيناپ, سول قوقىستان ۇلكەن پايدا تاۋىپ وتىر. ءبىز دە بىرتىندەپ قوقىستى سۇرىپتاۋعا, قايتا وڭدەپ, پايداعا اسىرۋعا كوشەمىز. بىزگە قوقىس وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋ كەرەك.Vesti.kg:
– ابۋ-دابي پلازا كەشەنى ماڭىنداعى جانىپ كەتىپ, ىستەن شىققان جەلىلەر يەسىز دەگەن اڭگىمە ايتىلدى, بۇل قانشالىقتى دۇرىس؟

– كابەلدىك جەلىلەر ەشكىمنىڭ بالانسىنا بەرىلمەگەن, كوميسسيا مالىمەتتەرىنە سايكەس, اقاۋ پوليەتيلەن قۇبىرلارىنىڭ دۇرىس ورنالاسپاۋىنان بولعان. سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ جالعاسۋدا. كابەلدەردى سالۋ جۇمىستارى ەكى جىل بۇرىن جۇرگىزىلگەن, جەلىلەر بالانسقا الىنباعان. قازىر ءبىز يەسىز, قاراۋسىز قالعان جەلىلەر مەن نىسانداردى بالانسقا قابىلداۋ بويىنشا جوسپارلى جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز.

«ۆەچەرنيايا استانا»:
– جاڭبىر كۇندەرى كوشەلەردى سۋ باسىپ كەتەتىنى قىنجىلتادى. كولىكتەر جۇرگىنشىنىڭ ۇستىنە سۋ شاشىراتىپ وتەدى. جاۋىن سۋىنان توعان پايدا بولماۋى ءۇشىن كاناليزاتسيالىق جۇيەنى تولىقتاي وزگەرتۋ باعىتىندا جوسپارلار قانداي؟

– بۇل ماسەلە ءبىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى. مىسالى, مومىشۇلى كوشەسىن الايىق. ول جەردە ۇنەمى جاڭبىر سۋى جينالىپ قالادى, ال جاڭبىر سۋى اعىپ كەتۋ ءۇشىن سالىنعان قۇبىردىڭ ديامەترى و باستا مۇنداي جۇكتەمەگە لايىقتالماعان, ياعني دۇرىس ەسەپتەلمەگەن. كەلەشەكتە ونداي سۋ جينالاتىن جەرلەردە جاڭبىر سۋىن جيناقتاعىش ورىن بولادى, ۇستىنە سكۆەر سالىناتىن ينجەنەرلىك جوبا قاراستىرىلماق.Tengrinews.kz:
– جاڭا بايانداماڭىزدا قابانباي كوشەسىنەن سەگىز جولاق وتەدى دەدىڭىز, بۇل قالاي جۇزەگە اسادى؟

– سوڭعى 10 جىل ىشىندە قالاداعى كولىك سانى 2 ەسەدەن استى, قازىر شامامەن 500 مىڭ كولىك بار. وسىعان بايلانىستى قابانباي باتىر داڭعىلىنداعى جۇكتەمە ءوسىپ وتىر. كۇن سايىن تاڭەرتەڭگى جانە كەشكى قاربالاس شاقتا وسىناۋ ماگيسترالدى جولدا جۇكتەمە وتە ۇلكەن, ءبىز بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن كوشەدەگى جولاقتى 8 جولاققا دەيىن ۇلعايتامىز. قازىرگى ۋاقىتتا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاماسى جەدەل جاسالىپ جاتىر. قابانباي باتىر جانە تۇران داڭعىلىنداعى كوشە قيىلىستارىندا جول ايرىقتارىن سالۋ كەلەسى جىلى باستالادى. سونىمەن بىرگە تاۋەلسىزدىك داڭعىلىنىڭ بويىندا ءبىر كوپىر, ۇلى دالا بويىندا ەكى كوپىر سالىنادى,ول كوپىرلەر وڭ جانە سول جاعالاۋدى قوسادى.

«ينفورمبيۋرو»:
– جەكە تۇرعىن ۇيدە تۇراتىندار گازداندىرۋعا دايىن با؟

– قالانى قازىردىڭ وزىندە ءتۇتىن باسقانى بايقالادى, ول قورشاعان ورتاعا جانە تۇرعىندارعا زيان كەلتىرەتىنى انىق. كەلەسى جىلىتۋ ماۋسىمىندا جەو-1, 2, كوكتال-1, 2, اگروقالاشىق, پرومىشلەننىي, جەلەزنودوروجنىي, وڭتۇستىك-شىعىس تۇرعىن الاپتارىنداعى ۇيلەر گازبەن جىلىتىلادى, ەكىنشى كەزەڭدە گاز ميچۋرينو, ينتەرناتسيونالنىي, كۇيگەنجار (1, 2 ىسكە قوسۋ كەشەنى), تەلمان (3-ىقك), پريگورودنىي, Garden Village جانە Family Village (4-ىقك) تۇرعىن الاپتارىنا جەتكىزىلەدى. ءۇشىنشى كەزەڭدە ۇركەر (1-2-ىقك), شۇبار (3-ىقك), ءوندىرىس (4-ىقك) تۇرعىن الاپتارىن گازداندىرۋ مەرزىمى 2020-2023 جىلدارى جۇرمەك. گاز تاراتۋ جەلىلەرى كوشەلەر ارقىلى ءۇي قور­شاۋ­لارىنا دەيىن تارتىلادى. قورشاۋدان ۇيگە دەيىن گازعا جەكە تۇرعىنداردىڭ وزدەرى قوسىلاتىن بولادى. اكىمدىك تۇرعىندارعا ەسەپتەگىش قۇرالداردى تەگىن بەرەدى.

Atameken Business:
– «استانا بانكى» ارقىلى قايتارىلۋى ءتيىس قاراجاتتىڭ قانشاسى قايتارىلدى؟

– «استانا بانكىنەن» قاراجاتتى قايتارۋ ماسەلەسى بويىنشا جۇمىس ءالى جۇرگىزىلىپ جاتىر. ارينە, بۇل ءبىر كۇندىك شارۋا ەمەس. وندا جەر ۋچاسكەسى, عيمارات, كولىكتەر بار, ونىڭ ءبارىن سوت ارقىلى تاركىلەپ, ساتۋعا شىعارۋ كەرەك. جالپى, جىل قورىتىندىسىندا ءبىز بۇل ءىستىڭ ناتيجەسىن ايتامىز. بۇل ماسەلە ءبىزدىڭ باقىلاۋىمىزدا تۇر.

«استانا اقشامى»:
– ەكى سۇراعىم بار: ءاليحان بوكەيحاننىڭ عاجاپ ءسوزى بار: «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ – مىنەزدەن» دەگەن. ءسىز شاھاردى باسقارىپ وتىرعان ادامسىز, ۇستانىمىڭىزدى بىلۋگە بولا ما؟

– مەنىڭ ۇستانىمىم – اتا-بابادان قالعان تاربيە, ادامگەرشىلىك. قوعامعا پايدالى ءىس جاساساق, كومەكتەسسەك – سول كرەدو.

– ءسىز ءۇشىن بيىلعى ماڭىزدى, ايتۋلى وقيعا قانداي بولدى؟

– بيىل جاستار جىلى اتالدى, قانشاما باستامالار, ستارتاپ جوبالار اشىلىپ جاتىر, قانشاما مادەني, سپورتتىق شارالار ۇيىمداستىرىلدى, شەتەلدەن قوناقتار كەلدى, مەن ءۇشىن ايتۋلى وقيعا وسىلار بولدى.

Bestnews.kz:
– قار تازالاۋ جۇمىستارى قالاي جۇرگىزىلۋدە؟

– قالا ىشىندەگى قار تازالاۋ جۇمىستارى جۇيەگە تۇسكەن. بۇل ورايدا وسى سالا ادامدارىنىڭ ەڭبەگى ۇشان-تەڭىز. «استانا-تازالىقتان» بولەك, جەكە مەكەمەلەرگە دە اقشا تولەپ وتىرمىز. قار تازالانعان اۋماق – 3,7 ملن شارشى مەتر. قار تازالاۋ جۇمىستارى باستالعان كەزدەن بەرى 900 مىڭ مەتر كۋب قار شىعارىلدى. قار تازالاۋ جۇمىستارىنا 1000 بىرلىك ارنايى تەحنيكا جانە 1800-دەن استام جۇمىسشى تارتىلدى. 50 بىرلىك تەحنيكا جانە قوسىمشا 17 بىرلىك قۇرال-جابدىقتار الىندى. ءبىر ايتا كەتەتىن ماسەلە – جپيك تاراپىنان اۋلالارداعى قار تازالاۋ جۇمىستارىنا دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ كەرەك.

«ەۆرازيا» ءبىرىنشى ارناسى:
– سارايشىق, شۇبار, قابانباي كوشەلەرىندەگى مەكتەپتەردىڭ جۇكتەمەسى وتە جوعارى بولىپ وتىر. بۇل ماسەلەلەر قالاي شەشىمىن تاپپاق؟

– قازىر قالادا 115 مەكتەپ پەن 125 مىڭ وقۋشى بار. حالىق سانى وسۋىمەن بايلانىستى قالادا الەۋمەتتىك نىساندارعا دا جۇكتەمە ءوسىپ وتىر. №13, 14, 27, 31, 40, 53, 59, 85 مەكتەپتەر ءۇش اۋىسىمدا وقىتادى. ءۇش اۋىسىمدى وقىتۋمەن بايلانىستى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جىلىنا كەمىندە 10 وقۋ ورنىن سالۋ قاجەت. 2020 جانە 2021 جىلدارى 12 مەكتەپتەن سالامىز. مەكتەپتەردىڭ قۇرىلىسىنا جەكە ينۆەستورلاردى تارتامىز. 5 جىلدىق كەزەڭگە 60 مىڭ ورىندىق 50 مەكتەپ سالۋ جوسپارلانعان.

تولەن تىلەۋباي,
جادىرا شامۇراتوۆا