استانا قالاسى كۇن وتكەن سايىن دامىپ كەلە جاتقاندىقتان, مۇندا كەلەتىن حالىقتىڭ قاراسى قالىڭ. مىنە, وسى ەلورداعا شالعاي وڭىرلەردەن كەلۋشى ازاماتتاردىڭ ەڭ ءبىرىنشى تابان تىرەر جەرى – تەمىر جول ۆوكزالى.
«ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسىنە وراي مامىر ايىنىڭ اياعىندا سۋ جاڭا تەمىر جول ۆوكزالى پايدالانۋعا بەرىلمەك. دەمەك, استانا الماتى قالاسىنان كەيىن ەكى تەمىر جول بەكەتى بار ەلىمىزدەگى ەكىنشى قالا بولادى. جالپى كولەمى 120 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن نىساندى ەڭ سوڭعى تەحنولوگيالار بويىنشا «قازاقستان تەمىر جولى» ۇك» اق سالىپ جاتىر. ۆوكزالدىڭ ۇزىندىعى 630 مەتر بولسا, ەنى 120 مەتردى قۇرايدى, ال ونىڭ بيىكتىگى 49,5 مەتر بولادى.
– جاڭا تەمىر جول بەكەتى كۇن سايىن 35 مىڭعا جۋىق جولاۋشىلاردى كۇتىپ الىپ, شىعارىپ سالادى. ال قازىرگى ۆوكزال تاۋلىگىنە نەبارى 7 مىڭ جولاۋشىنى قابىلدايدى. جوبانىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى, جۇردەك پويىزدار التى قاباتتى بەكەتتىڭ ىشىنە كىرىپ, جولاۋشىلارعا قىزمەت كورسەتپەك. بۇدان بولەك, اۆتوكولىككە ارنالعان ۆوكزالعا كىرەبەرىستە 9,75 مەترلىك قاباتتا تەمىر جول پلاتفورماسى بار. بۇل – بەكەتتىڭ الدىندا كولىكتەر تىعىنى بولماس ءۇشىن جاسالىپ جاتقان شارۋا, – دەيدى «قازاقستان تەمىر جولى» ۇك» اق وكىلى.
التى قاباتتى تەمىر جول ۆوكزالى كەشەنىندە بارلىق قىزمەت تۇرلەرى كورسەتىلەدى. ماسەلەن, كەشەندە جۇك قوياتىن ورىننان باستاپ, اسحانا, مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتەتىن ءبولىم, اۆتوتۇراققا دەيىن قاراستىرىلعان. بۇدان بولەك, جولاۋشىلارعا 24 ساعات بويى قىزمەت كورسەتەتىن قوناقۇيلەر پايدالانۋعا بەرىلەدى. ال حالىققا قولايلى بولۋى ءۇشىن ەلەكتروندىق بيلەت الۋ جۇيەسى مەن جەدەل جۇمىس جاسايتىن ينتەرنەت ىسكە قوسىلادى.
تەمىر جول – ەكونوميكا لوكوموتيۆى
بۇعان دەيىن «مىڭجىلدىق» ساياباعىنىڭ ماڭايىندا ورنالاسقان استانا جاڭا تەمىرجول ۆوكزالى اۋماعىنىڭ دامۋ تۇجىرىمداماسى بەكىتىلگەن بولاتىن. اتالعان جوباعا تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى, بيزنەس ورتالىقتار, قوناقۇيلەر, مەكتەپكە دەيىنگى جانە مەكتەپ ۇيىمدارى كىرەدى. بۇدان بولەك, كوممەرتسيالىق عيماراتتاردىڭ اۋدانى – 656 032 شارشى مەتر, بيزنەس ورتالىقتار 507 660 شارشى مەتر اۋماقتى الادى. ال قوناقۇيلەر, اپارتامەنتتەر 304 375 شارشى مەتر اۋماقتا ورنالاسادى. ال تۇرمىستىق قىزمەت ءۇشىن 126 000 شارشى مەتر اۋماق بولىنگەن.
دەمەك, جاڭا تەمىر جول ۆوكزالى اشىلعاننان كەيىن ەلوردانىڭ ەكونوميكالىق جاعدايى جاقسارىپ, وركەندەي تۇسەدى. ەكونوميست ساپارباي جوباەۆتىڭ ايتۋىنشا, ۆوكزال كەز كەلگەن ايماقتىڭ ەكونوميكالىق وسۋىنە بىردەن-ءبىر تۇرتكى بولادى.
– ماسەلەن, كەزىندە الماتىداعى ەسكى تەمىر جول ۆوكزالى جولاۋشىلار مەن جۇك تاسىمالداۋعا جەتپەي, بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە كەدەرگى كەلتىرگەن ەدى. الماتى ەلدىڭ ورتالىعى بولعاننان كەيىن تالاپقا ساي ءارى حالىققا كۇندىز-ءتۇنى قىزمەت كورسەتەتىن ەكىنشى ۆوكزال سالۋ وتە ماڭىزدى بولاتىن. سول سياقتى ەلوردادا «ەكسپو-2017» حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى وتەتىندىكتەن, مۇندا ۇلكەن بەكەتتىڭ بولعانى – قۇپتارلىق دۇنيە. ويتكەنى استانا ەلدىڭ ورتالىعى بولعاننان كەيىن, تەمىر جول بەكەتىنىڭ حالىقارالىق تالاپتارعا ساي بولعانى ابزال. ونىڭ ۇستىنە اتالعان نىسان استانانىڭ عانا ەمەس, سونىمەن قاتار كۇللى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەدى, – دەيدى ەكونوميست.
بۇگىندە الەمدە جۇك تاسىمالداۋدىڭ بىرنەشە ءتۇرى جاقسى دامىپ وتىر. ايتالىق, اۆتوموبيل مەن ۇشاق جانە كەمەمەن جۇك تاسىمالداۋ جاقسى جولعا قويىلعان. بىراق تا ەكونوميكاسى دامىعان مەملەكەتتەر ءالى كۇنگە دەيىن تەمىر جول بەكەتىنە نەگىزگى باسىمدىقتى بەرىپ وتىر. سەبەبى ەكونوميكانىڭ دامۋى تەمىر جول قىزمەتىنىڭ ساپالى بولۋىنا بايلانىستى.
تۋريستەر كوبەيە تۇسەدى
بۇعان دەيىن دە استاناعا ەلىمىزدەن جانە شەت ەلدەن قوناقتار كەلىپ, ساياحاتتاعاندى جاقسى كورەتىن ەدى. جاڭا تەمىر جول ۆوكزالى پايدالانۋعا بەرىلگەننەن كەيىن, تۋريستەردىڭ سانى ودان سايىن ارتا تۇسەتىن بولادى. ال تۋريستەردىڭ استانا قالاسىنا ات باسىن بۇرىپ, ايالداۋى ەلوردا ەكونوميكاسىنا قالاي اسەر ەتەدى؟
– بايقاۋىمشا, جاڭا تەمىر جول ۆوكزالى, نەگىزىنەن, جولاۋشىلار ءۇشىن جۇمىس جاسايدى. دەمەك, ەلوردانىڭ ءتۋريزمى بۇعان دەيىنگى كەزەڭدەرمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي ارتا تۇسەدى. ويتكەنى وتاندىق جانە شەتەلدىك قوناقتاردىڭ استاناعا كەلىپ, قىدىرىپ كەتۋىنە قولايلى جاعداي تۋىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە ەلوردا التى جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقاندىقتان, استانانىڭ ىرگەسىندە ورنالاسقان وڭىرلەردە ايتارلىقتاي ەكونوميكالىق ءوسىم بايقالادى. وزگە وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا استانانىڭ ءتۋريزمى جوعارى دەڭگەيدە دامىپ جاتىر. ال جاڭا ۆوكزال اشىلعاننان كەيىن تۋريستەردىڭ سانى ودان سايىن ارتىپ, قالا قازىناسى كوبەيە تۇسەدى, – دەيدى ساپارباي جوباەۆ.
«ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىنە كەلەتىن قوناقتار استاناعا عانا ەمەس, سونىمەن قاتار ەلىمىزدىڭ وزگە دە وڭىرلەرىنە بارعىسى كەلەتىنى – بەلگىلى جايت. مىنە, وسى قوناقتار جاڭا ۆوكزال ارقىلى ەلىمىزدىڭ كەز كەلگەن ايماعىنا ساپارلاي الادى. سوندىقتان دا سوڭعى كەزدەرى جەدەل جۇرەتىن پويىزداردىڭ سانى ارتىپ كەلە جاتىر.
جالپى كولەمى 120 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن تەمىر جول بەكەتى ەڭ سوڭعى تەحنولوگيالار بويىنشا سالىنىپ جاتىر. ۆوكزالدىڭ ۇزىندى 630 مەتر بولسا, ەنى 120 مەتردى قۇرايدى, ال نىساننىڭ بيىكتىگى 49,5 مەتر بولادى
پويىزدار ءجيى جۇرسە
جاسىراتىنى جوق, ەلىمىزدە ءالى كۇنگە دەيىن باياۋ جۇرەتىن پويىزدار بار. وسىنداي پويىزداردىڭ كەسىرىنەن وتارباعا دەگەن ەلدىڭ ويى بۇزىلىپ, ءارتۇرلى ءازىل اڭگىمەلەر ايتىلىپ ءجۇر. الايدا قانشا سىناعانىمىزبەن, جۇردەك پويىزدىڭ قىزمەتىنە جۇگىنبەي تاعى تۇرمايمىز. ەكونوميست تەمىر جول سالاسىنداعى كەمشىلىكتەرگە بىرنەشە ماسەلە سەبەپ بولىپ وتىرعانىن ايتادى. سونىڭ ءبىرى ۇلان-بايتاق جەرىمىزدى جالعايتىن توتە جولدىڭ بولماۋى بولىپ وتىر.
– ەۋروپا ەلدەرىندە حالىقتىڭ باسىم بولىگى پويىزبەن جۇرگەندى قوش كورەدى. ماسەلەن, قالانىڭ سىرتىندا تۇراتىن حالىقتىڭ جۇمىسقا بارىپ-كەلۋىنە ىڭعايلى جاعداي جاسالعان. وكىنىشكە قاراي, ءبىزدىڭ ەلدە ءالى دە بولسا بۇل ماسەلە اقساپ تۇر. مىسالى, مەرەكە قارساڭىندا قىتايدىڭ تەمىر جول ۆوكزالىندا ءار بەس مينۋت سايىن پويىز جولعا شىعىپ وتىرادى. ال شۆەيتساريا مەملەكەتىندە وقىعان كەزىمدە ءار 10 مينۋت سايىن پويىز جۇرەتىن ەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى پويىزدار, وكىنىشكە قاراي, كۇنىنە 20-30 رەيس قانا جۇمىس جاسايدى. ەۋروپا ەلدەرى مەن امەريكادا پويىزدىڭ بارمايتىن جەرى جوق. ال ەلىمىزدىڭ جەر كولەمى ۇلكەن بولعاننان كەيىن, ءدال اتالعان مەملەكەتتەردەي تەمىر جول سالۋ قيىن شىعار, – دەيدى ەكونوميست.
الايدا ول سوڭعى 20-25 جىلدارى ەلىمىزدىڭ ءبىراز ايماعىندا جاڭادان تەمىر جول سالىنىپ, اقتوبەدەن قوستاناي قالاسىنا توتە جولمەن بارۋعا مۇمكىندىك جاسالدى. ايتسە دە, ورال قالاسىنا رەسەي ارقىلى كىرمەيتىندەي تەمىر جول سالساق, نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى دەگەن پىكىر دە ايتىلادى. ال وتكەن جىلى «جەزقازعان-سەكسەۋىل-قىزىلوردا» باعىتىندا قاتىنايتىن جولاۋشىلار پويىزى ىسكە قوسىلدى.
بۇرىن جەزقازعاننان شىققان پويىز قاراعاندى, سارىشاعان, شۋ ودان ءارى شىمكەنت پەن تۇركىستان ارقىلى قىزىلورداعا ەكى جارىم تاۋلىكتە جەتەتىن. ال جاڭا جول ودان الدەقايدا قىسقا. ناقتىراق ايتساق, قارساقباي, قوسكول, سەكسەۋىل, قازالى سىندى ەلدى مەكەندەردەن ءوتىپ, سوڭعى نۇكتەگە 24 ساعاتتا اپارادى.
بۇگىندە «وزەن جاعالاعاننىڭ وزەگى تالمايدى» دەگەن ءسوزدىڭ ورنىن تەمىر جول باستى. سەبەبى تەمىر جول بەكەتىن بەتكە العان ادامنىڭ اشتان قاتىپ, كوشتەن قالمايتىنى بەلگىلى بولا باستادى. وسى ەسەپپەن الساق, ەلوردادا اشىلعالى جاتقان تەمىر جول ۆوكزالى كوپ ادامعا جۇمىس تابۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى, تەمىر جول بەكەتىن جاعالاعان حالىقتىڭ جاعدايى جامان بولمايدى.
سەرىك قۇدايبەرگەنۇلى,
«استانا اقشامى»
