اق قاردىڭ قارا جۇمىسىن جەڭىلدەتۋگە بولا ما؟

استانانى اق قار باسىپ قالعاندا كولىك تە مالتىعىپ, جۇرگىنشىلەر دە ومبىلاپ, ءبىر قادام باسۋ مۇڭ بولادى. بۇل ەندى العاشقى ساتتە عانا, ارتىنشا قار كۇرەيتىن كولىكتەر ورتالىق كوشەلەردىڭ قارىن قالقىپ الىپ كەتكەندە, قار تازالاۋ­شىلاردىڭ قالىڭ قولى قاراپ قالماي تەحنيكا تۇمسىعى جەتپەيتىن جەرلەردىڭ قارىن كۇرەكپەن كۇرەپ شىعادى.

ەلوردانىڭ كۇندەلىكتى سانيتارلىق جاعدايىن جوعارى دەڭگەيدە قامتاماسىز ەتۋ – «استانا تازالىق» كوممۋنالدىق كاسىپ­ورىننىڭ مىندەتىندە. جىل – ون ەكى اي قالانىڭ تازالىعىنا جاۋاپ بەرەتىن «استانا تازالىق» كوشەلەردى مەحانيكالاندىرىلعان تەحنيكانىڭ كۇشىن سالسا, شاعىن تەحنيكا تۇرلەرىمەن كۆارتالىشىلىك ايماقتاردى تازالايدى. كوپپاتەرلى ۇيلەردىڭ تازالىعى ءۇي باسقارۋشى مەكەمەلەردىڭ موينىندا بولسا, شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە ىرگەلەس اۋماقتاردىڭ ۋاقتىلى سانيتارلىق تازالاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تۇراقتى مونيتورينگ جۇرگىزىلەدى.

وسىلايشا ەلوردانىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتتەرى كۇشەيتىلگەن رەجيمدە ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋدە. قىس مەزگىلىنىڭ باسىنان بەرى قالادان 1,9 ملن تەكشە مەتردەن استام قار شىعارىلدى. سوڭعى مالىمەت بويىنشا قالادا قار كۇرەۋ جۇمىسىنا 2 مىڭنان استام جول جۇمىسشى مەن 1,2 مىڭنان استام ارنايى تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى.

قىس مەزگىلىنىڭ باسىنان بەرى پوليگوندارعا بارلىعى 1,9 ملن تەكشە مەتردەن استام قار شىعارىلدى, بۇل 152 748 اۋىر جۇك كولىگىنىڭ كولەمىنە تەڭ.

سول سياقتى قالاداعى نەگىزگى تروتۋارلار مەن كوشەلەردىڭ بارىنە كوكتايعاقتى بولدىرماۋ جانە تۇرعىنداردىڭ جايلى ءجۇرۋى ءۇشىن قۇم-تۇز قوسپاسى سەبىلدى.

قىس مەزگىلىنىڭ باسىنان بەرى قالادان 1,9 ملن تەكشە مەتردەن استام قار شىعارىلدى. سوڭعى مالىمەت بويىنشا قالادا قار كۇرەۋ جۇمىسىنا 2 مىڭنان استام جول جۇمىسشى مەن 1,2 مىڭنان استام ارنايى تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى

قالاي دەگەندە دە جىل بويىنا قايتالانا بەرەتىن تابيعي قۇبىلىس بولسا دا, تۇرعىنداردىڭ ءجۇرىپ-تۇرۋىن جەڭىلدەتۋگە ارنالعان اۋىر ەڭبەك. باسقا ەلدەردە قالاي قار تازالاۋ قالاي ۇيىمداستىرىلادى. كوشەنىڭ قارىن جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ مىندەتىنە قويعاننىڭ وزىندە, اۋلالاردىڭ قارىن كىمدەر كۇرەيدى, كىم جاۋاپتى؟ جىلتىر مۇز, كوك تايعاقتا كوشەگە نە سەبەدى؟ قار تازالاۋدىڭ باسقا جولىن تاپقان جۇرتتار بار ما؟

شەتەلدەن نە ۇيرەنەمىز؟

اقش پەن كانادادا ارقانىڭ قىسىنداي قىسپاق جوق. اۋا رايى ءبىرشاما جۇمساق, جايلى. قىس­تىڭ كوزى قىراۋدا, مۇنداعى قار تازالاۋ جۇمىسىن ۇشكە ءبولىپ رەتتەيدى ەكەن. ءىرى قالالارداعى نەگىزگى كوشەلەر مەن ماگيسترالدار مۋنيتسيپالدى تەحنيكانىڭ كۇشىمەن تازارتىلادى, ال شاعىن كوشەلەر مەن جول ورالىمدارىنىڭ تازالىعىنا مەملەكەتپەن كەلىسىم شارتقا وتىرعان جەكە ادامدار جاۋاپ بەرەدى. وزىندىك ەرەكشەلىگى دە جوق ەمەس. مىسالى, نيۋ-يوركتە قالىڭ قار جاۋعان كەزدە كولىكپەن جولعا شىعۋعا تىيىم سالىنادى. كونبەسە, ايىپپۇل تولەيدى. قالا باسشىسى بۇيرىعىمەن بارلىق مەكەمەلەر, مەكتەپتەر مەن دۇكەندەر جابىلادى. سول ساتتە جول قىزمەتكەرلەرى كوشەدەگى قاردى تازالاپ ۇلگەرەدى, سودان كەيىن عانا كولىك قوزعالىسى قالپىنا كەلەدى. ال قار جاۋار الدىندا جولدار كوكتايعاققا قارسى زاتتارمەن وڭدەلەدى. بۇل قار قاتىپ قالماۋ ءۇشىن ءارى وڭاي تازالانۋى ءۇشىن كەرەك ەكەن. سينوپتيكتەر قار جاۋى مۇمكىن دەگەن بولجام ايتسا, الدىن الا كوشەگە تۇز سەبۋ (رەاگەنت) كانادامەن بىرگە گەرمانيادا دا قولدانىلادى.

ال جەكە ۇيلەرگە تىكەلەي ىرگەلەس كەڭىستىكتى وسى ۇيلەردىڭ يەلەرىنىڭ وزدەرى تازالاۋى كەرەك. 24 ساعات ىشىندە ۇيگە ىرگەلەس اۋماقتى قاردان تازارتۋعا ارەكەت ەتپەسە تۇرعىندارىنا ايىپپۇل سالىنادى.

بۇل جەردە رەاگەنت تۋرالى ايتا كەتكەن ءجون. تەحنولوگيالىق تۇرعىدان العاندا, اقش-تاعى كوشەلەردى تازالاۋ ءۇشىن سەبىلەتىن تۇز ماگني حلوريدىنەن تۇرادى. رەسەيدە جانە وسى ەلدەن بىزدەرگە اكەلىنەتىن رەاگەنت ناتري ءحلوريدى بار. سوڭعىسىنا قاراعاندا الدىڭعى ماگني ءحلوريدى زيانى كوپتەۋ. ول تەمىر بىتكەننىڭ سورى, كوكتەمدە قار ەرىگەندە جەردىڭ دە سورتاڭىن شىعارادى, سول تۇزدان ەكى اي كيگەن قىستىق ەتىكتەردىڭ جەلىمى اشىلىپ كەتەدى. الايدا اقش-تا قار تازالاۋ جىلدام جۇرەدى جانە تۇز كوشەدە بىزدىكىندەي ۇزاعىنان جاتپايدى.

كاناداعا كەلەتىن بولساق, قاردى ەرىتۋ تەحنولوگياسىن العاشقى بولىپ ەندىردى. ياعني جينالعان قاردى بىردەن سۋعا اينالدىراتىن جىلجىمالى قار ەرىتكىشتەر العاش رەت 70-جىلدارى تورونتودا قولدانىلعان. بۇل نە ءۇشىن كەرەك؟ قورشاعان ورتانىڭ تازالىعىن ارىدەن ويلاعان كانادالىقتار قاردىڭ دا بىلعانباۋىنا ءمان بەرەدى. قاردىڭ جەرگە تۇسكەننەن كەيىنگى ماشينالاردىڭ زياندى شىعىندىلارىنان بولاتىن زيان­دى قوسىلىستار مەن ەرىگەن حيميا­لىق زاتتاردان ارشىپ بارىپ, پوليگوندارعا توگىلەدى. ايتپەسە, كوكتەمدە قۇرامى تازارتىلماعان قاردىڭ سۋى وزەن-كولدەرگە قۇيى­لىپ ناعىز ەكولوگيالىق اپات الىپ كەلەدى دەپ تۇسىندىرەدى. بۇل ەلدە ساعاتىنا 60 توننا قاردى ەرىتەتىن قار ەرىتكىش ماشينالار بار.

وسىنداي تۇيسىكپەن سكانديناۆيا مەن ورتالىق ەۋروپا ەلدەرى دە كوشەلەرىنە تۇز سەبۋدەن باس تارتقالى كوپ بولىپتى. بەرليندە قاتەرلى جول قيىلىستارىندا عانا قولدانىلسا, باسقا جەرلەردە تاستىڭ ۇساقتالعان قيقىمىن توگەدى. بۇلاردى ءبىر رەت ەمەس, قارمەن بىرگە جيناپ الىپ تازارتىپ بىرنەشە مارتە قولدانادى. الايدا جۇمىسى كوپ بولعان سەبەپتى, كوپشىلىك ەلدەرگە كەڭ تاراماعان. ءارى بۇل ءادىس كوك مۇزدان قۇتقارمايدى. بىراق قيىرشىق تاستان كولىك تايعانامايدى, جول اپاتىن بولدىرتپايدى.

ەگەر ەۋروپا اق قار مەن كوك مۇزبەن كۇرەسۋدىڭ ەسكى ادىستەرىنە ورالسا, جاپونيا مەن يسلانديا­ ءبىرشاما العا وزىپ كەتىپتى. يسلانديا قالالارىندا ۇيلەر گەوتەرمالدىق كوزدەردەن الىنعان سۋمەن جىلىتىلاتىنى بەلگىلى. جاڭعىرتپالى جىلۋ كوزىمەن ەكزوتيكالىق جەمىستەردى وسىرۋگە ارنالعان ارنايى جىلىجايلاردى جىلىتسا, جولدار مەن تروتۋارلاردى دا جىلىتاتىن قۇبىر تارتىپ, تۇسكەن قاردى بىردەن ەرىتىپ وتىر. تابيعي قايناعان سۋى بار قۇبىر­لار قالا كوشەلەرىنىڭ بويىن باسىپ وتەتىندەي ەتىپ توسەلگەن. ناتيجەسىندە بەتىندەگى قار لەزدە ەرىپ, جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولى بار جولدار تازا بولىپ قالادى.

ءدال وسىنداي ءادىس جاپونيا­نىڭ ساپپورو قالاسىندا دا قولدانىلادى. وندا جىلىنا 5 مەترگە دەيىن قار جاۋادى ەكەن. جەرگىلىكتى بيلىك ونبەس تىرلىكتەن شارشاعان بولۋى كەرەك, جىلىتۋ باتارەيالارىن جولدارعا ورناتادى. ازىرگە قالا ورتالىعىندا عانا تۇر. سونىمەن قاتار, ساپپورو تۇرعىندارى زاڭ بويىنشا ۇيلەرىنىڭ الدىنداعى اۋماقتى قاردان تازارتۋعا مىندەتتى. بۇعان ۋاقىت پەن كۇش جۇمساعىسى كەلمەيتىن كوپتەگەن ازاماتتار ۇيلەرىنىڭ الدىنا وسىنداي جەر استى باتارەيالارىن ورناتادى ەكەن. ارزان ەمەس. 10 مىڭ اقش دوللارى. الايدا ساپپورونىڭ جىلۋى جوق كوشەلەرىندە مۇز قۇرساۋى الىنبايدى. ويتكەنى ەلدە ولاردى رەاگەنتپەن وڭدەۋگە تىيىم سالىنادى.

ۇلكەن مەگاپوليستىڭ قارىن تازالاۋدى تەك جىلىتۋ پەش قالاپ شەشۋ ءتيىمدى ەمەس. سونىمەن بىرگە جاپونيانىڭ كەيبىر سولتۇستىك ايماقتارىندا قار ودان دا كوپ تۇسەدى. تۇندە جاڭبىر جاۋى مۇمكىن. ناتيجەسىندە جولدار تولىعىمەن جابىلىپ, كولىك جۇرەتىن جولداردى عانا ءدالىز جاساپ ارشيدى. بۇل جاعدايدا جول ارنايى تەحنيكانىڭ كومەگىمەن جولدىڭ قوس بۇيىرىنە قار قابىرعالارىن قاباتتاي جيناپ بيىكتەتە بەرەدى. ناتيجەسىندە اسەرلى قار ءدالىزى پايدا بولادى, ونى ءتىپتى باسقا ەلدەردەن تۋريس­تەر كورۋگە بارادى. كوكتەم تۇسسە, قاردىڭ قامالدارى وزدىگىنەن ەريدى.

جاڭا زەلانديا. بۇل ەل – بىزدەن الىس جانە تاۋلى ەل. قار قالىڭ تۇسكەنمەن, بۇل ەلدىڭ قالالارىندا قىس قاتتى, ايازدى ەمەس. بۇل بيلىككە كوشەلەردە كالتسي-ماگني اتسەتاتى سياقتى رەاگەنتتى قولدانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ول مەتالعا جانە قورشاعان ورتاعا ءىس جۇزىندە زيانسىز, بىراق مينۋس 7 گرادۋس تسەلسيدەن تومەن تەمپەراتۋرادا جۇمىسىن توقتاتادى. بۇل دا كليماتى سۋىق, بىزگە قولايلى ەمەس. مۇمكىن جاڭا تەحنولوگيالار شىعىپ, ادامعا دا, قورشاعان ورتاعا دا قولايلى ءتۇرى تابىلىپ جاتار. ازىرگە ءبىزدىڭ ەلدىڭ دە وزگەلەردەن ۇيرەنەرى كوپ.