ءار ادامنىڭ ومىرىندە «ساقتىق قورى» – جينالعان اقشاسى بولعانى دۇرىس. اقشا جينالۋ ءۇشىن تاپقان پايدادان از اقشا جۇمساۋ كەرەك. تابىستى ازاماتتار بۇل قاراپايىم ەرەجەنى ورىنداۋعا تىرىسادى.
بىراق جينالعان اقشانى «توسەكتىڭ استىندا» ساقتاۋدىڭ قاجەتى جوق. ول ينفلياتسياعا تاپ بولۋى مۇمكىن. اقشا وز يەسىنە كىرىس اكەلىپ, «جۇمىس ىستەۋ كەرەك». وسىلاي ول ينۆەستيتسياعا اينالادى.
قارجىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا, اقشا ۇيىقتامايدى. اقشانى قايدا ساقتاۋ كەرەك, كىرىس الۋ ءۇشىن ونى قايدا سالۋ كەرەك دەگەن سۇراق ادامداردى اردايىم ويلاندىرادى.
سونىمەن, ارتىق اقشا قاراجاتىن وسىرۋگە اكەلەتىن قانداي ءتيىمدى جولدار بار؟
كونسەرۆاتيۆتىك ينۆەستيتسيالارعا ارنالعان دەپوزيت
ەڭ ءبىرىنشى ويعا كەلەتىن نارسە – بانكتەگى دەپوزيت. اقشانى كەز كەلگەن مەرزىمگە سالۋعا بولادى. شەتەل ۆاليۋتاسىندا نەمەسە تەڭگەمەن. كەز كەلگەن ۋاقىتتا ونى شوتتان الۋعا بولادى.
بۇل جيناقتىڭ باستى ارتىقشىلىعى – بانكتەردەگى سالىمدارعا بەرىلەتىن مەملەكەت كەپىلدىگى. قازاقستاندا 5 (بەس) ميلليون تەڭگەگە دەيىنگى سوماعا كەپىلدىك بەرىلەدى.
بىراق, دەپوزيتتىڭ «وسال جاقتارى» دا بار. بۇل – ينفلياتسيادان تومەن بولۋى مۇمكىن پايىزدىق مولشەرلەمەلەر, ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەر. سالىمدى قۇنسىزدانىپ كەلە جاتقان ۆاليۋتادا ۇستاساڭىز, قاراجاتىڭىزدىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن جوعالتۋىڭىز دا مۇمكىن.
جىلجىمايتىن مۇلىك
ەگەر جينالعان سوماڭىز جەتكىلىكتى بولسا, ول اقشاعا جىلجىمايتىن مۇلىك: پاتەر, ءۇي نەمەسە جەر ساتىپ الۋىڭىزعا بولادى. ونى جالعا بەرىپ, پايدا تابا الاسىز. نەمەسە باعاسى وسكەنشە كۇتە تۇرۋعا بولادى.
بىراق جىلجىمايتىن مۇلىككە ينۆەستيتسيالاۋعا كوپشىلىكتىڭ اقشاسى جەتپەيدى. سونداي-اق, ۋاقىت كورسەتىپ وتىرعانداي, پاتەرلەردىڭ, ۇيلەردىڭ جانە جەردىڭ باعاسى ءبىراز تومەندەۋى دە مۇمكىن. قازاقستاندىقتار «جىلجىمايتىن مۇلىك قورىنداعى كوپىرشىك» دەگەن ۇعىممەن دە تانىس.
قۇندى زاتتار
كونە زاماننان بەرى التىن, اسىل تاستار جينالعان قاراجاتتى ساقتاۋدىڭ جانە ارتتىرۋدىڭ جاقسى قۇرالى بولىپ كەلگەن. سونداي-اق, سوڭعى بىرنەشە جىل ىشىندە ولاردىڭ باعاسى بىرنەشە مارتە ءوسىپ تە كەتتى.
مەتالدى ءىس جۇزىندە ساتىپ الۋ قاجەت ەمەس – بانكتەردىڭ بىرىنەن مەتالل شوتىن اشىپ, الەمدەگى باعا بەلگىلەنىمىن باقىلاپ وتىرۋ عانا قاجەت. بۇل رەتتە قۇندى مەتالل باعاسىنىڭ ارتۋى دا, تومەندەۋى دە مۇمكىن ەكەندىگىن ۇمىتپاعان ءجون!
جاڭا مۇمكىندىك رەتىندەگى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ اكتسيالارى
قازاقستان ازاماتتارىنىڭ جيناعان قاراجاتتى ينۆەستيتسيالاۋدىڭ تاعى بىر مۇمكىندىگى پايدا بولدى – اسا ءىرى مەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋ. بۇل مۇمكىندىكتى «حالىقتىق ءىرو» باعدارلاماسى بەرەدى.
ساتۋعا قازاقستان ونەركاسىبىنىڭ جەتەكشى كومپانيالارىنىڭ باعالى قاعازدارى شىعارىلادى. بۇل – تەمىر جولدار, ەلەكتر جەلىلەرى, قۇبىرجولدار, ۇشاقتار, ەلەكتر ستانتسيالارى سەكىلدى ناقتى اكتيۆتەر.
اكتسيالار – دامىعان ەلدەردە ينۆەستيتسيالاۋدىڭ كەڭىنەن تارالعان ادىسى.
ينۆەستور – اكتسيونەر, ياعني كومپانيانىڭ بىرلەسكەن يەگەرى بولا وتىرىپ, مىناداي قۇقىقتارعا يە بولادى:
1. ديۆيدەندتەر تۇرىندە كومپانيا تابىسىنىڭ ءبىر بولىگىن الۋ. تولەمدەردى جۇرگىزۋ ۋاقىتى مەن ونىڭ مولشەرىن اكتسيونەرلەردىڭ جالپى جينالىسى بەلگىلەيدى.
2. كومپانيانى باسقارۋعا قاتىسۋ. بىر اكتسيا – كومپانيا ومىرىندەگى باستى ماسەلەلەر شەشىلەتىن اكتسيونەرلەردىڭ جالپى جينالىسىنداعى ءبىر داۋىس.
3. كومپانيا تاراتىلعان جاعدايدا وزى يەلىك ەتەتىن اكتسيالار ۇلەسىنە سايكەس كومپانيا مۇلىگىنىڭ بولىگىنە يە بولۋ.
اكتسيالاردان قالاي پايدا تابۋعا بولادى؟ ديۆيدەندتەردەن باسقا بۇل باعالى قاعازداردىڭ قىزىقتىراتىنى, ولاردىڭ باعاسىنىڭ وزگەرىپ وتىرۋى. مامىلەلەردىڭ بيرجاداعى باعاسىن اكتسيالاردىڭ باعا بەلگىلەنىمى دەپ اتايدى. ەگەر ول وسەتىن بولسا, وندا قاعازداردىڭ يەسى اكتسيالاردى ساتىپ جىبەرىپ, پايدا تابا الادى.
ەگەر اكتسيا باعاسى تومەندەپ, ال اكتسيونەر ولاردى ساتاتىن بولسا, ول زالالعا ۇشىراپ, اقشاسىن جوعالتادى.
ەگەر ءسىز ينۆەستيتسيالاۋعا العاش رەت قاتىسىپ وتىرساڭىز, ەش ۋاقىتتا اكتسيالاردى قارىزعا العان اقشاعا نەمەسە جاقىندا قاجەت بولىپ قالاتىن اقشاعا ساتىپ الماڭىز. اكتسيالار – تاۋەكەلدى قۇرال.
باعالى قاعازدارعا ينۆەستيتسيالاۋدىڭ ەكى نەگىزگى ستراتەگياسى بار: الىپ-ساتۋ جانە ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيا. الىپ-ساتارلار اكتسيالاردى پايدا تابۋدىڭ العاشقى مۇمكىندىگى بولا سالىسىمەن ساتىپ جىبەرۋ ءۇشىن ساتىپ الادى. ال ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستورلار اكتسيالاردى كەمىندە ءبىر جىل مەرزىمگە ساتىپ الادى. ۇزاق مەرزىمدى كەزەڭ ىشىندە اكتسيالارعا سالىم جاساۋ اسا ءتيىمدى بولىپ تابىلادى.
جالپى العاندا, تاجىريبەلى جانە تابىستى ينۆەستورلار «بارلىق جۇمىرتقانى بىر كوشەتكە سالۋعا بولمايدى» دەگەن «التىن ەرەجەنى» ۇمىتپاعاندى ءجون كورەدى. بۇكىل اقشانى جالعىز دەپوزيت, جىلجىمايتىن مۇلىك, قۇندى زاتتار نەمەسە بىر كومپانيانىڭ اكتسيالارى بولسىن, بىر عانا جەرگە سالۋ قاۋىپتى. ودان دا وز اقشاڭىزدى ءارتۇرلى اكتيۆتەر اراسىندا ءبولىپ, ينۆەستيتسيالىق قورجىن قۇراستىرعان دۇرىس.
ەگەر سىزدە باعدارلاما جونىندە سۇراقتار تۋىنداسا, 8 800 080 50 70 «جەدەل جەلى» تەلەفونى بويىنشا حابارلاسا الاسىز (الماتى قالاسى ءۇشىن – 8 (727) 250 70 00), قوڭىراۋ تەگىن.
www.halyk-ipo.kz رەسمي ۆەب-سايتىنداعى اقپاراتپەن تانىسىڭىز.
