ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بىرەر اي بۇرىن وتكىزگەن جيىنداردىڭ بىرىندە اقتاۋ قازاقستاننىڭ انتالياسىنا اينالاتىنى تۋرالى ءمالىم ەتكەن ەدى. بۇعان قوسىمشا, كۇنى كەشەگى ءوز جولداۋىندا: «باي تابيعاتىمىز بەن مادەني الەۋەتىمىزدى پايدالانۋ ءۇشىن سىرتتان كەلەتىن جانە ىشكى ءتۋريزمدى دامىتۋعا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ قاجەت. ۇكىمەت قىسقا مەرزىمدە سالالىق مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلداۋعا ءتيىس» دەپ نىقتاپ تاپسىردى. ءبىز وسى تۇستا اقتاۋ مەن انتاليانىڭ تۋريزم الەۋەتىن جان-جاقتى زەرتتەپ, سالىستىرىپ كوردىك.
بۇگىندە الەمدى تۋريزممەن قىزىقتىرىپ وتىرعان ەلدەردىڭ ءبىرى – تۇركيا. باۋىرلاس ەلدىڭ ءدال وسى سالا ارقىلى وتكەن جىلى 24-25 ملرد دوللار پايدا تاپقانىن «انادولى» اگەنتتىگى حابارلاعان بولاتىن. ال الەمنىڭ ءتۇرلى ەلىنەن اعىلعان تۋريستەردىڭ نەگىزىنەن ايالدايتىن ورنى – انتاليا جەرى. بۇل قالا قاي جاعىنان بولسىن اقتاۋمەن ۇقساس كەلەدى.
ۇشاق بيلەتىن ارزانداتۋ كەرەك
شىنىن ايتۋ كەرەك, ەلىمىزدە اقساپ تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ۇشاق بيلەتىنىڭ شامادان تىس قىمباتتىعى. پويىزبەن بارۋ ءۇشىن كەمىندە ەكى-ءۇش كۇن جولعا كەتەدى, ال ۇشاق بيلەتتەرى ءبىر باعىتتىڭ وزىنە ارزانى 50 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. سالىستىرمالى تۇردە الايىق, كورشىلەس رەسەيدە ماسكەۋ مەن ۆلاديۆوستوك ارالىعىنداعى ۇشاق بيلەتىنىڭ قۇنى – 15 مىڭ رۋبل (83 مىڭ تەڭگە). بۇل – دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ قاشىق رەيس (9136,1 كم). ماسكەۋدەن پويىزبەن شىققان ادام ۆلاديۆوستوكقا ءبىر اپتادا ارەڭ جەتەدى. سول سياقتى تۇمەن-ماسكەۋ بيلەتتەرىن 5 مىڭ رۋبلگە (28 مىڭ تەڭگە) تابۋ قيىن ەمەس. ەكى قالانىڭ قاشىقتىعى استانا مەن اقتاۋدىڭ اراسىنداي.
بىرەر اي بۇرىن «جولاۋشىلار تاسىمالى» اق باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى دانيار نۇرماعامبەتوۆ كەزەكتى جيىنداردىڭ بىرىندە بيلەتتى ارزان العىسى كەلەتىن ادام 45 كۇن بۇرىن جوسپارلاسا, بازاداعى تاريفتەن 25 پايىزعا ارزان الاتىنىن ەسكەرتكەن. مۇنداي جۇيەنى تەك تەمىرجول عانا ەمەس, ەلىمىزدەگى اۋە, اۆتوبۋس كومپانيالارى دا ءتىپتى, دامىعان ەۋروپا مەن امەريكا دا پايدالاناتىن كورىنەدى. دەگەنمەن, ءتۋريزمى كەنجەلەپ تۇرعان قازاقستان ءۇشىن بۇل قانشالىقتى ءتيىمدى جۇيە؟ ءبىر عانا بيلەتتىڭ ءوزى شارىقتاپ تۇرعاندا شەتەلدەن ساياحاتشىلار اعىلا قويا ما؟ تۋريستەردى قىزىقتىرۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن بارىس-كەلىس ماسەلەسىن بىرجاقتى ەتكەن ابزال.
انتالياعا ساياحات – 200 دوللار
انتاليانىڭ شەتەلدىكتەر ءۇشىن قولايلى تۇسى از ەمەس. سونىڭ ارقاسىندا جەرورتا تەڭىزىنىڭ جاعاسىندا ورنالاسقان قالاعا اعىلاتىن تۋريستەر سانى ارتىپ وتىر. اۋا رايى دا جانعا جايلى. بۇل قالادا جازدىگۇنى اۋا تەمپەراتۋراسى +35, +40 گرادۋسقا دەيىن بارسا, قىستا +10 گرادۋسقا دەيىن تومەندەيدى. شەتەلدىكتەر ءۇشىن تاپتىرمايتىن ورىنداردىڭ ءبىرى دەۋگە بولارلىق. وسى جايدى تۇرىك ەلى ءتيىمدى پايدالانىپ, دەمالۋشىلار ءۇشىن جاعدايدىڭ ءبارىن ويلاستىرعان. تەڭىز جاعاسىندا ورنالاسقان, ادەمى باسسەينى بار ءۇشجۇلدىزدى قوناقۇيلەردىڭ باعاسى ادام باسىنا تاۋلىگىنە 10 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. ەلىمىزدەگى تۋريستىك كومپانيالار ارقىلى 10 كۇنگە 120-130 مىڭ تەڭگەگە ساياحاتتاپ بارۋعا بولادى. ودان قالا بەردى ارنايى تۋرلار كەزىندە 60 مىڭ تەڭگەنىڭ بيلەتتەرى دە ساۋدالانىپ جاتادى. ماسەلەن, مۇسىلماندار ءۇشىن قاسيەتتى سانالاتىن رامازان ايىندا 200 دوللارعا بارىپ كەلگەندەر دە بولىپتى. وسىنداي ءتۇرلى جەڭىلدىكتەر بۇل قالادا كوپتەپ قاراستىرىلعان. بىرنەشە اي بۇرىن انتاليا اۋەجايىنىڭ باسقارماسى 2017 جىلى 10,5 ملن تۋريست قابىلداعانىن حابارلادى.
وسى تۇستا تۇركياعا ازعانتاي سوماعا تۋريست تارتىپ, ودان قانداي پايدا ءتۇسۋى مۇمكىن دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىنداۋى مۇمكىن. وعان دا كوز جۇگىرتىپ كورەلىك. شىنىندا, 200 دوللاردان پايدا تۇسپەۋى مۇمكىن. الايدا تۇركياعا بارعان ادام دەمالىپ قانا كەلمەيتىنى انىق. ءبىر ەرەكشەلىگى, حالىق تۇتىناتىن ساپالى تاۋارلاردىڭ كوبى تۇركيادا شىعارىلادى. نەشە ءتۇرلى كيىم-كەشەك, جەمىس-جيدەك, ءداندى-داقىل, اس-اۋقات, ساياحات, كادەسىي, قىسقاسى, تۋريستەرگە كەرەكتىنىڭ ءبارى وزىندە ازىرلەنەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا قانشاما كاسىپكەردىڭ ساۋداسى ءجۇرىپ, ەل قازىناسىنا قوسىمشا قارجى تۇسەدى. سوندىقتان جوعارىدا ايتىلعان سومادان ءدال سول قوناقۇيگە كوپ پايدا تۇسپەگەنىمەن, باسقا سالالاردىڭ ءىسى العا باساتىنى انىق. تۇركيادا ءبىر عانا تۋريزم قانشاما سالانى اسىراپ, جان ءبىتىرىپ وتىرعانىن بايقاۋعا بولادى.
ال اقتاۋداعى جاعداي قانداي؟ اۋا رايى مۇندا دا انتاليامەن بىردەي. استانادا كارى قىس بورانداتىپ, الەك سالعاندا, اقتاۋدا – +4, +5 گرادۋس. ال شىلدەنىڭ ىستىعى انتاليامەن بىردەي. قوناقۇيلەردىڭ باعاسىندا دا الىپ بارا جاتقان ايىرماشىلىق جوق.
اقتاۋداعى ءتۋريزمدى بىلمەك ماقساتىندا استاناداعى تۋريستىك كومپانيالاردىڭ بىرىنە قوڭىراۋ شالعان ەدىك, ارنايى تۋرلاردىڭ قاراستىرىلماعانىن, تەك ۇشاققا بيلەت الىپ بەرۋگە كومەك كورسەتىلەتىنىن ايتتى. بۇل قالاعا بارىپ-كەلۋ ءۇشىن بيلەتتىڭ ءوزى 100 مىڭ تەڭگەدەن باستالسا, 10 كۇندىك دەمالىس كەمىندە 200 مىڭ تەڭگەنى جاعالايتىنى بەلگىلى. ال انتاليانىڭ قۇنى جوعارىداي. وسىدان بارىپ كوپشىلىك قاي قالاعا تاڭداۋ جاسايتىنىن باعامداپ كورىڭىز.
تاريحي ورىنداردان كەندە ەمەس
راس, اقتاۋداعى جاعداي انتاليامەن سالىستىرۋعا كەلمەس. الايدا مۇندا جۇرت قىزىعارلىق ورىندار از ەمەس. وسى تۇستا مىنا ءبىر جايتتى ايتا كەتكەن ءجون. شەتەلدىكتەردىڭ ءبىر بولىگى كونە ورىندارعا ساياحات جاساپ, سول ەلدىڭ مادەنيەتىمەن, تۇرمىس-سالتىمەن ەتەنە تانىسقاندى ءجون كورەدى. ماسەلەن, ءوزىمىز مىسالعا الىپ وتىرعان تۇرىك حالقى احمەت ءياساۋيدى ءپىر تۇتىپ, كەسەنەسىنە بارعاندى پارىز سانايدى. سول سەبەپتى تۇرىك حالقى قازاقستاندى اتا-بابا جۇرتى رەتىندە ەسەپتەپ, قادىر تۇتادى.
مۇنداي تاريحي ءارى قاسيەتتى ورىندار تەك تۇركىستان وبلىسىندا عانا ەمەس, ەلىمىزدىڭ كەز كەلگەن وڭىرىندە بار. ماسەلەن, اقتاۋدان شىعا بەرىستە, ياعني ماڭعىستاۋ وبلىسىنا قاراستى تۇستا مىناداي ورىندار بار: ورتا عاسىرلاردا گۇلدەنگەن كەتىك قالاشىعىنىڭ ورنى, 1834 جىلعى العاشقى اسكەري بەكىنىس, سيسەم-اتا قورىمى, جارتاستان قاشاپ جاسالعان بەكەت-اتا مەشىتى, سول سياقتى سۇلتان ەپە, شاقپاق اتا جەراستى مەشىتتەرى, ورتا عاسىرلارداعى كەرۋەن جولى بويىندا ورنالاسقان قىزىلقالا, ەرەكشە ورنالاسقان تاۋ – شەرقالا, تامشىلى سۋ كوزى. ايتا بەرسەك, ارى قاراي دا جالعاستىرا بەرۋگە بولار.
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «اقتاۋ قالاسى كەلەشەكتە قازاقستاننىڭ انتالياسىنا اينالاتىن بولادى» دەگەن تاپسىرماسىنان كەيىن ءتيىستى شارالاردىڭ جۇرگىزىلىپ جاتقانى بەلگىلى. بۇل قالانىڭ ءبىر ماۋسىمدا 140 مىڭعا جۋىق ءتۋريستى قابىلداۋعا مۇمكىندىگى بار. وسى ءۇشىن اقتاۋدان 25 شاقىرىم قاشىقتىقتا 5,7 گەكتاردى قۇرايتىن ارنايى دەمالىس ايماعى قاراستىرىلعان. وسى تۇستا ايتا كەتەر ءبىر جايت, الگىندە اتى اتالعان ورىندارعا تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءاربىر قوناقۇي ارنايى ەكسكۋرسيالار ۇيىمداستىرۋدى قولعا السا, نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. بۇل ايماقتاعى ءتۋريزمدى ودان ارى دامىتۋعا زور ىقپال بەرەر ەدى.
قىستا دا قوناق ۇزىلمەيدى
قىستىگۇنى انتاليا تۋريست تارتۋ ءۇشىن قانداي قادامدارعا بارادى؟ مۇندا اۋا رايى جىلى بولعانمەن, تەڭىز جاعاسىندا قىزدىرىنىپ جاتۋ قولايسىز. سول سەبەپتى قوناقۇيلەردىڭ كوبى جابىق باسسەيندەرمەن جابدىقتالعان. ونىڭ ىشىندە ءتۇرلى تۇرىك اس ءۇيىنىڭ تاعامدارى, SPA سالوندار سەكىلدى دەمالىس ورىندارى ۇسىنىلادى. قىسقاسى كەز كەلگەن جاندى تەڭىز جاعاسىندا دەمالعانداي اسەردە قالدىرادى. ودان قالا بەردى مۇسىلمان ەلدەرىنە بارىنشا جاعداي قاراستىرىلعان. كەي قوناقۇيلەردە دەمالىس ورىندارى ەر ادام مەن ايەل ادامعا بولەك جابدىقتالعان. ال باعاسى جاز مەزگىلىنەن الدەقايدا ارزان.
قورىتا ايتار بولساق, قازاقستاننىڭ قاي ءوڭىرىن الساق تا, اۋا رايى, تابيعاتى ءتۋريزمدى دامىتۋعا ىڭعايلى. ماسەلەن, بىلتىر استاناعا ەكسپو كەزىندە 3 ملن تۋريست كەلىپتى. بىزدەگى باستى كەمشىلىك دەمالۋشىلار ءۇشىن قاجەت جاعداي بارىنشا قاراستىرىلماعان. الداعى ۋاقىتتا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى ءتيىستى دەڭگەيدە ورىندالسا, ءبىر عانا اقتاۋدىڭ ءوزى جىلىنا ميلليونعا جۋىق ءتۋريستى قابىلداپ, ەل قازىناسىنا ەداۋىر قارجى قۇيۋعا قاۋقارلى بولارى انىق.
